سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
به گزارش کسب و کار نیوز، آخرین لحظه‌های پاییزی پر از خش‌خش برگ‌های خداحافظی است، بیا تا در بلندترین فرصت شبانه از هزار رنگ پاییز به یکرنگی زمستان برسیم.
نفس‌های فصل پاییز به شمارش افتاده است تا این بار زمستان سفیدترین فصل خدا سایه حکومت خود را بر روی طبیعت بگشاید.
پیوند عجیبی میان شب آخر پاییز و روز اول زمستان است، پیوندی که مقارن می‌شود با شب یلدا، شبی که بلند است به بلندای شب یلدای ایرانی، شبی که به پشتوانه تمدنی چند هزارساله عجیب مهربان است و دل‌ها را گرم می‌کند.
شبی که رفته‌رفته سرمای سوزان آغاز می‌شود تا در سردترین فصل سال نشان دهد که در خواب زمستانی خویش فرونرفته و با نشان سرما به میهمانی آمده است.
پاییز در حال گذر است و چیزی به نزدیک شدن شب یلدا و آغاز فصل زمستان باقی نمانده، در این لحظه‌های پایانی انتظار شب یلدا درست چیزی شبیه انتظار کشیدن شب بلند سال است، شبی که ایرانی‌ها را مانند آداب‌ورسوم کهن پارسی دور یکدیگر جمع می‌کند.
یلدا یعنی رویش و جوانه و زایش خورشید
شب یلدا یا همان شب چله از میراث کهن پدربزرگان و مادربزرگان بهشتی این مرزوبوم برجای‌مانده که شادی دورهم بودن را به ما هدیه می‌دهد.
علی‌اصغر یوسف‌گمرکچی محقق و قزوین‌شناس می‌گوید: در دوران هخامنشی مردم بر این باور بودند که از فردای شب یلدا و آغاز زمستان دانه‌ها جوانه می‌زنند و یا معتقدند از فردای این شب خورشید بیشتر می‌تابد، ازاین‌رو معنای یلدا یعنی رویش و زایش و یا زایش خورشید.
وی بابیان اینکه این جشن حتی در کشورهایی که زمانی در زمره ایران محسوب می‌شدند نیز وجود دارد، می‌افزاید: در گذشته در شهر قزوین افراد در منزل بزرگ‌ترهای خود جمع می‌شدند و بچه‌ها نیز به شوخی همه باهم این شعر را زمزمه می‌کردند که «هر کی نیارد شب‌چَره…تو انبارش موش بچَره»
این پژوهشگر ادامه می‌دهد: مادربزرگ خانواده هم با مهربانی تنقلاتی را به‌عنوان شب‌چره می‌آورد؛ البته پدربزرگ خانواده جواب شعر بچه‌ها را با این شعر پاسخ می‌دهد «حاج‌خانم می‌آرَد شب‌چره…راندن مرغ و مادر برَه»؛
وی اضافه می‌کند: منظور از راندن مرغ و مادر برَه، «کشمش» است؛ به این صورت که چون قزوینی‌ها به کشمش می‌گویند «کیشمیش»، با تقطیع «کیش» و «میش» عبارت‌های «راندن مرغ» که همان کیش است و «مادر برَه» یعنی میش در شعر جایگزین کیشمیش شده است.
یوسف گمرکچی از غذاهای شب یلدا به شیرین‌پلو، هویج‌پلوی مخصوص قزوین، آش شیربرنج و شیره انگور و غذاهایی که مزه شیرینی آن غالب است اشاره می‌کند.
وی خاطرنشان می‌کند: برخی نیز در این شب کله‌پاچه میل می‌کنند، یک نکته اینکه قدیمی‌ها بعد از میل کردن کله‌پاچه استخوان آن را دور نمی‌ریختند بلکه آن را نگه‌داشته و در فصل بهار در جالیز خیار به‌ویژه خیارچنبر که مخصوص قزوین است، دود می‌دادند تا آن جالیز از آفت و شته در امان باشد.
این قزوین شناس تصریح می‌کند: در این شب تنقلات و خوراکی‌هایی چون انجیر و توت خشک، گندم برشته، عدس برشته، مغز بادام و پسته و گردو، لبوی سرخ شاهین‌تپه خورده می‌شد. همچنین مادربزرگ‌ها برای کودکان آب‌نبات‌قیچی و بادام‌سوخته می‌آوردند.
وی عنوان می‌کند: نکته جالب اینکه قزوینی‌ها همیشه تلاش می‌کردند غذاها را باهم هماهنگ کرده و به غذای خنثی‌کننده توجه کنند برای مثال در کنار این آجیل‌ها که گاه سنگینی آن موجب رودل کردن افراد می‌شود، یک نوع ترشی هم می‌آوردند.
شب‌نشینی‌ای که با شاهنامه‌خوانی، فال حافظ، تنقلات و مجموعه‌ای از میوه‌های زمستانی و پاییزی پیوند می‌خورد.
استفاده بزرگترها از هر فرصتی برای تربیت فرزندان
یوسف گمرکچی بیان می‌کند: در این شب مردم معمولاً هندوانه و میوه‌های سرخ‌فام چون سیب سرخ و انار میل می‌کنند؛ البته بنا به موقعیت و شرایط اقلیمی در هر شهر و دیاری میوه‌ها و تنقلات متفاوتی میل می‌شود. در قزوین به‌علاوه این میوه‌ها انگور آونگی (آوینگ به زبان قزوینی‌ها) که برای تازه ماندن در سایه آویز می‌شود نیز خورده می‌شود.
هدف از شب یلدا و مناسبت‌های این چنینی همگرایی، نزدیکی و دورهم جمع شدن فامیل و دوستان است، بدون شک چاشنی این جمع شدن هم شب‌نشینی و هدیه‌هایی است که بین افراد ردوبدل می‌شود.
این محقق اظهار می‌دارد: در گذشته ازجمله اقداماتی که در این دورهمی صمیمی انجام می‌شد می‌توان به قصه‌گویی بزرگترها اشاره کرد. معمولاً این قصه‌ها مربوط به شجاعت‌های امیرالمؤمنین (ع)، قصه پهلوانان شاهنامه که سینه‌به‌سینه رسیده بود و یا ازآنجاکه قزوین مدتی پایتخت ایران در دوران صفوی بود از قصه‌های پادشاهان آن دوران به‌ویژه شاه‌عباس بود.
وی می‌گوید: نکته جالب اینکه نیاکان ما از هر فرصتی برای تربیت بچه‌ها و جوانان استفاده می‌کردند که برای این منظور قصه‌های هدف‌دار و عبرت‌آموز توسط بزرگترها انتخاب می‌شد. این قصه‌های شیرین عمدتاً نتیجه اخلاقی و اجتماعی داشت که نوجوانان و جوانان با این قصه‌ها راه آینده خود را روشن می‌کردند.
خنچه‌چله برای نوعروس در شب یلدا
یوسف گمرکچی مطرح می‌کند: یکی از رسوم زیبای این شب «خنچه‌چله (خنچه به معنای سفره کوچک)» است که در آن برای نوعروس که در عقد پسری است و هنوز مراسم ازدواج رسمی برگزار نشده، طبق‌های چوبی مستطیل شکل در رنگ‌های مختلف نقاشی شده و بسیار شیک که داخل آن ۷ نوع میوه فصل، کله‌قند، شیرینی مخصوص قزوین می‌چیدند، ارسال می‌شد.
وی ادامه می‌دهد: بنا بر شرایط مالی خانواده داماد هدیه‌ای هم برای عروس ارسال می‌شد که عمدتاً یک قواره پارچه گران‌قیمت چون ترمه، زیورآلات طلا چون النگو و خِفتی (اصطلاح قزوینی به معنای گردنبند)، گیس‌بند، سینه‌ریز و یا گوشواره بود.
این قزوین شناس می‌افزاید: این خنچه توسط افرادی بر روی سر با شادی به خانه عروس فرستاده می‌شد و همراه خنچه‌کشان خواهر داماد و یا یکی از خانم‌های نزدیک داماد می‌رفت. خانواده عروس هم با چای و شیرینی و دادن انعام به خنچه‌کشان از آن‌ها استقبال می‌کردند؛ نکته اینجاست که در همه مراس‌های شب چله سادگی همواره اصل مهمی بوده است.
در دورهمی‌ها سادگی را فراموش نکنیم
به گزارش کسب و کار نیوز متاسفانه این روزها این رسم زیبا و ساده در خانواده هایی که دارای نوعروس و نوداماد هستند با تجمل آمیخته شده و پر هزینه و با زرق و برق زیادی برگزار می شود و شاید اگر از بزرگترها و مادربزرگ و پدربزرگ ها بپرسی این مراسم دیگر سادگی و صفای گذشته را ندارد.
در همه این مراسم سنتی که هر ساله کم و بیش در قزوین برگزار می‌شود متأسفانه مدتی است شاهد رسوخ تجمل گرایی در بین مردم هستیم؛ موضوعی که گاه می‌تواند منجر به از بین رفتن صمیمیت و نزدیکی هرچه بیشتر خانواده‌ها شود و بیش از آنکه آن‌ها را به خاطر فرارسیدن چنین ایامی خوشحال کند؛ اضطراب و نگرانی گرانی‌ها و چشم و هم‌چشمی‌ها را برایشان به دنبال دارد.
آغاز حکومت ننه سرما تا ساعاتی دیگر
به گزارش کسب و کار نیوز بنا بر افسانه‌های کهن ایران زمستان دارای دو برادر به نام «چله بزرگ» و«چله کوچک» و یک مادر به نام «ننه سرما» است که چله بزرگ از اولین روز زمستان به مدت چهل روز حکومت خود را آغاز می‌کند.
اگر این دو برادر بتوانند انتظارات مادر خود (ننه سرما) را برآورده سازند، او در آخر ماه زمستان مهربان می‌شود و هوای لطیف و مطبوعی به مردمان هدیه می‌کند، در غیر این صورت در واپسین روزهای زمستان برف و سرما را حکفرما خواهد کرد.
اگرچه ننه سرما انتظار دارد تا اواسط فروردین حکومت کند، اما به‌طورمعمول از پانزدهم اسفند مقابل سه برادر (فروردین، اردیبهشت و خرداد) شکست می‌خورد و تا سال آینده به همراه پسران خود پنهان می‌شود.
گزارش از رقیه ملاحسنی و رضا قنبری خبرنگاران ایسنا منطقه قزوین
انتهای پیام
