ثمانه نادری
به گزارش کسب و کار نیوز، با توجه به تفاوت آمارهای بانک مرکزی و مرکز آمار درباره شاخصهایی مثل رشد اقتصادی و تورم، چالش اینکه کدام آمار به راستی بیانگر واقعیتهای اقتصادی کشور بهویژه در موضوعی مثل تورم است، همیشه وجود داشته است. تفاوت آمارهای ارائهشده از سوی مسئولان این حوزه با آمارهای ارائهشده از سوی کارشناسان نیز گویای آن است که در این مساله اتفاق نظری بین بخشهای مختلف؛ از اقتصاددانان گرفته تا مسئولان و… وجود ندارد و بدتر آنکه سوءظن به آمارهای رسمی و ارائه آمارهای متفاوت، سردرگمی زیادی نسبت به اقتصاد کشور و مسائل آن به وجود آورده و مردم را نسبت به دولت و تصمیمات اقتصادی بدبین کرده است. به عنوان مثال در حال حاضر اگرچه براساس آمارهای بانک مرکزی، نرخ تورم چیزی حدود ۱۳ درصد اعلام میشود، اما براساس آمار مرکز آمار حدود ۱۱ درصد است و البته از دید کارشناسان و اقتصاددانان، این نرخ بین ۴۰ تا ۵۰ درصد هم بوده است. براساس برخی از تحلیلها برخی از آمارها با سفارش، اعلام میشود در حالی که به گفته رئیس مرکز آمار چنین امری قابل تحقق نیست. وی میگوید: نمیتوانم آمار سفارشی بخواهم یا مسئولی از من بخواهد. لااقل از وقتی آمدم قسم جلاله میخورم مسئولان بالادستی انتظار یا چنین سوالی نداشتند.
دلیل اختلاف آمارهای مرکز آمار و بانک مرکزی
رئیس مرکز آمار ایران با اشاره به تفاوت آمارهای ارائهشده از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار از شاخصهای واحد اقتصادی این مساله را به دلیل تفاوت نمونه آماری ارزیابی کرد.ب امیدعلی پارسا، رئیس مرکز آمار ایران درباره تفاوت آمارهای اعلامشده از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار، اظهار کرد: برای مثال در بیان شاخص تورم بانک مرکزی آمار خود را با تاکید بر شهرهای بزرگ به دست میآورد، در حالی که برای مرکز آمار جامعه آماری همه شهرها و روستاهای کشور است که این مساله قاعدتا باعث تفاوت نرخ آمار اعلام شده دو سازمان خواهد بود. او در ادامه توضیحات خود درباره تفاوت نرخهای تورم اعلامشده توسط مرکز آمار و بانک مرکزی، تعیین سال پایه واحد را چاره کار ندانست، هرچند این عمل را باعث نزدیکتر شدن آمارها ارزیابی کرد. رئیس مرکز آمار با تفکیک دورههای مختلف شیوههای آماری در دنیا، اظهار کرد: کل نظام آماری باید بتواند آمار با کیفیت و قابل مقایسه با دنیا را تولید کند. لازمه این عمل هم این است که آمار ما یک استاندارد منظم داشته باشد. وی با اشاره به ارائه دو آمار مختلف از شاخصهای واحد توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران، اظهار کرد: رشد اقتصادی و تورم دو متغیر مورد اختلاف مرکز آمار و بانک مرکزی است. یک راهکار اصلی برای حل این اختلاف تشکیل یک سازمان آماری واحد است. ادامه وضعیت فعلی نتیجهای جز اتلاف منابع نخواهد داشت. در حال حاضر علاوه بر ایران تنها چند کشور مانند هندوراس، اریتره، پاراگوئه و لیبی هستند که نرخ تورمشان را بانک مرکزی ارائه میدهد. رئیس مرکز آمار ایران با بیان اینکه مرکز آمار نمیتواند عددی سفارشی یا با ذائقههای سیاسی مختلف ارائه دهد، اظهار کرد: قسم جلاله میخورم که از وقتی در مرکز آمار بودهام هیچ کسی از من چنین چیزی (ارائه آمارهای سفارشی) نخواسته است. اینکه مثلا گفته میشود که شاخص کلی بورس افزایش پیدا کرده است به معنای افزایش شاخص قیمت سهام همه شرکتها نیست، بلکه معدل کلی بورس افزایشی است. درباره آمارهای اعلامشده هم وضعیت به همین ترتیب است. او افزود: تورم ۱۱ درصدی به معنای این نیست که همه اقلام به همین اندازه افزایش قیمت داشتهاند، بلکه این متوسط و معدل همه شاخصها در همه دورهها بوده است. پارسا با اشاره به تفاوت آمارهای اعلامشده از اوضاع اقتصادی کشور، اظهار کرد: تورم نقطه به نقطه، شرایط اقتصادی و تورمی مردم را نشان میدهد و ما اگر میخواهیم اوضاع خانوارها را بررسی کنیم باید به این آمارها دقت کنیم، اما تورم و آمارهای سالانه عملکرد اقتصادی دولت را نشان میدهد. ما تا سال ۱۳۹۶ که ثبات قیمتی داشتیم تفاوت چندانی بین تورم نقطهای و تورم کل نداشتیم، اما در چند ماه اخیر این دو شاخص از هم دورتر شدهاند. وی با تاکید بر اینکه پایش نظام آماری باید زیر نظر سازمان آمار صورت بگیرد، اظهار کرد: نقش مرکز آمار در تولید آمار همانند نقش بانک مرکزی در نظام پولی کشور است. اینکه هر دو سازمان بخواهند یک آمار واحد را از شاخصهای واحد ارائه دهند، نتیجهای جز اتلاف منابع در پی نخواهد داشت.
ضعف زیرساختها در بررسی آمارها
آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی
سالهاست که میان آمارهای اعلامشده مرکز آمار و بانک مرکزی اختلاف وجود دارد، در حالی که به لحاظ علمی ارائه راهکاری که به طور اساسی تضمینکننده حل مساله باشد، دشوار نیست. به نظر میرسد مسئولان این حوزه با وجود صحبتهای گفتهشده، عزمی مبنی بر اتحاد آمارها یا ارائه آمارها در قالب یک سازمان واحد نداشته باشند.
اگر این دو نهاد؛ یعنی بانک مرکزی و مرکز آمار به صورت واحد در این مساله تصمیمگیری کنند، به طوری که مسئولیت جمعآوری آمار با یک سازمان و مسئولیت بررسی با دیگری باشد، چالش برای همیشه حل خواهد شد؛ اما موضوع این است که سازمانها حاضر به چشمپوشی از منافعی که در اعلام این آمارهای متناقض وجود دارد، نیستند. از سویی بانک مرکزی و مرکز آمار زیرساخت لازم برای انجام این کار را ندارند. به بیان دیگر باید گفت برخی از سازمانها و مراکز رسمی از آمارهای متناقض سودجویی میکنند و همین امر مانع از رسیدن به واقعیت میشود. برای مثال در موضوعی مثل تورم اختلافنظرها همیشه موجب شده کارشناسان و تحلیلگران، آماری ارائه بدهند که به طور کلی آمارهای رسمی را زیر سوال ببرد. در صورت اتحاد نظر بین مسئولان رسمی در ارائه آمارها شاید چنین مشکلاتی به وجود نمیآمد. البته باید تاکید کرد به دلیل ضعف برخی از ساختارها شاید ارائه آماری شفاف و دقیق توسط نهادهای مربوط دشوار باشد. بر همین اساس گام اولیه فراهم ساختن زیرساختها و همچنین اصلاح معایب ساختاری در موضوع بررسی آمار است.