سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
مینا حسینی
به گزارش کسب و کار نیوز، مسئولان دولتی برای آنکه یک گوشه این کار را بگیرند به فکر ایجاد شبکه فن‌بازار ملی افتادند که آغازگر راهی است تا میان عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان ارتباطی شکل بگیرد. به همین بهانه پای صحبت‌های رئیس شبکه فن‌بازار ملی ایران نشستیم تا از نزدیک با فرایند و اقدامات این شبکه آشنا شویم. در ادامه گفتگوی «کسب‌وکار» با میلاد صدرخانلو را می‌خوانید.
در مورد تاسیس مرکز فن‌بازار ملی ایران توضیح دهید. فن‌بازارهای منطقه‌ای در چه استان‌هایی و فن‌بازارهای تخصصی در چه حوزه‌هایی هستند؟
شبکه فن‌بازار ملی ایران از سال ۸۴ کار خود را در پارک فناوری پردیس شروع کرد و از سال ۹۲ با ابلاغیه شورایعالی انقلاب فرهنگی و امضا و تایید معاول اول رئیس‌جمهوری و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری تشکیل و متولی بازار فناوری در کل کشور شد. این شبکه موظف است بازار فناوری کل کشور را از طریق هم‌افزایی و هم‌رسانی عرضه و تقاضای فناوری مدیریت کند؛ به این صورت که عرضه‌کننده و تقاضاکننده فناوری به یکدیگر معرفی شوند و هم‌رسانی اتفاق بیفتد، این دو ادبیات مشترک پیدا کنند، هم‌زبانی و پیگیری اتفاق بیفتد تا یک تعامل فناورانه شکل بگیرد. این تکلیف بر عهده شبکه فن‌بازار ملی است و این شبکه باید تا سال ۱۴۰۰ در کل استان‌های کشور دفاتر فن‌بازار استانی داشته باشد که تعدادی ایجاد شده و هم در قالب این تکلیف باید در حوزه «الف» نقشه جامع علمی کشور دفاتر فن‌بازار تخصصی ایجاد شود. در حال حاضر سه فن‌بازار تخصصی وجود دارد. در استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌‌غربی، اصفهان، البرز، خراسان‌رضوی، خوزستان، سمنان، سیستان‌وبلوچستان، فارس، قزوین، کرمان، کرمانشاه، مرکزی، هرمزگان، همدان، یزد، قم، لرستان، گلستان و بوشهر دفاتر فن‌بازار استانی وجود دارد. در حوزه‌های تخصصی فن‌بازار تخصصی صنعت گاز، فن‌بازار تخصصی سلامت و فن‌بازار تخصصی شهر هوشمند وجود دارد که برای این فن‌بازارها به ترتیب با شرکت ملی گاز ایران، وزارت بهداشت و شهرداری تهران و دبیرخانه تهران هوشمند شهرداری تهران قرارداد داریم و در تعامل هستیم. این سه فن‌بازار تخصصی و در استان‌های ذکرشده فن‌بازارهای استانی وجود دارند که متولی هستند. نکته دیگر این است که تمام این فعالیت‌ها از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود. ما بیش از ۴۰ بروکر یا همان کارگزار تجارت فناوری داریم که این کارگزاران مسئولیت آن خدمات را دارند؛ یعنی ما به عنوان دولت فقط سیاست‌گذاری، نظارت و پیگیری می‌کنیم تا خدمات در چارچوب استاندارد مورد نظر ما انجام شود وگرنه کل کار اجرایی توسط این ۴۰ بروکر که همه آنها در شبکه فن‌بازار ملی آموزش می‌بینند، توانمند و ارزیابی می‌شوند، انجام می‌شود. اگر فعالیت بروکرها نامطلوب باشد از شبکه خارج می‌شوند و اگر مطلوب باشد، جذب می‌شوند. این بروکرها یا کارگزاران تجارت فناوری هستند که کار را انجام می‌دهند.
با توجه به اینکه معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قول حمایت از فن‌بازارها را داده است، این حمایت از چه روشی صورت می‌گیرد؟
شبکه فن‌بازار به سمتی می‌رود که بروکرها را پرورش دهد و توانمند کند. در حال حاضر نهادهای مختلف و اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور زیرمجموعه معاونت علمی وجود دارند که متولی حمایت هستند. ما نمی‌خواهیم در کار سایر نهادها اختلالی به‌وجود بیاوریم. ما سعی می‌کنیم از بروکرها حمایت و آنها را تامین کنیم تا بروکرها بین عرضه و تقاضا هم‌افزایی به‌وجود بیاورند.
حمایت معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از فن‌بازار ملی ایران به چه شکل انجام می‌شود؟
شبکه فن‌بازار نیازمند یک‌سری بودجه اجرایی است تا فعالیت‌ها را انجام بدهد. بنابراین نیازمند تامین مالی هستیم تا با این تامین مالی بتوانیم رویدادهای شبکه را برگزار کنیم. چند بار در طول سال چند ده فستیوال فناوری، فستیوال نوآوری، ریوس‌پیچ فناوری و استارت‌آپ دموی فناوری برگزار می‌کنیم و این رویدادها نیازمند تامین مالی هستند. این هزینه‌ها را ما متقبل شویم تا شرکت‌های عضو شبکه فن‌بازار و بروکرهای این شبکه از جیب خود هزینه نکنند. در طرف مقابل معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قول داد که بودجه در اختیار شبکه فن‌بازار قرار بگیرد تا این رویدادها با کیفیت بالاتر برگزار شود. ضمن اینکه بروکرهای ما برای اینکه بعضی فعالیت‌ها را انجام بدهند نیاز به بودجه دارند چون بروکرها باید وارد یک معامله فناورانه شوند و در صورت تحقق از نتیجه این معامله سود دریافت کنند و این فرایندی زمان‌بر است. به تبع در این فاصله لازم است هزینه‌های اجرایی بروکرها را تامین کنیم که تحقق بودجه وعده داده‌شده به ما کمک می‌کند تا این هزینه‌ها را متقبل شویم.
یکی از برنامه‌های فن‌بازار ملی، ارائه تسهیلات مالی در زمینه توسعه بازار محصولات و رونق فضای کسب‌وکار دانش‌بنیان در کشور است. درباره سازوکار ارائه این تسهیلات توضیح دهید.
یکی از تسهیلات فن‌بازار لیزینگ فناوری است. لیزینگ فناوری به این صورت است که اگر عرضه و تقاضای فناوری هر دو وجود داشته باشند؛ اما عرضه‌کننده فناوری مشتری‌ای را پیدا کرده باشد و آن مشتری توان مالی و نقدینگی کافی برای پرداخت نداشته باشد، می‌تواند از طرح لیزینگ فناوری استفاده کند. ما به همین منظور با صندوق توسعه فناوری نوین که از زیرمجموعه‌های صندوق نوآوری و شکوفایی است، تعاملاتی را شروع کردیم و توافقاتی را انجام دادیم که بتوانیم به شرکت‌های دانش‌بنیانی که مشتری دارند؛ ولی آن مشتری نقدینگی کافی را ندارد، خدمات لیزینگ فناوری اعطا و به این طریق به توسعه بازار آنها کمک کنیم. راهکار دوم ما برای این شرکت‌ها ارائه خدمات بروکری است. بروکرها با شرکت‌های عرضه‌کننده فناوری که مشتری ندارند، جلسه می‌گذارند. بروکرهای ما به بانک اطلاعاتی بسیار غنی شبکه فن‌بازار متصل هستند و از آن بانک استفاده می‌کنند. شرکت‌هایی که تقاضاکننده فناوری هستند را شناسایی می‌کنند که همان مشتریان بالقوه عرضه‌کنندگان هستند و این‌گونه به توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کنند. این کار نوعی بازاریابی رایگان برای شرکت‌هاست.
درباره فن‌بازارهای منطقه‌ای و اهمیتی که دارند، توضیح دهید؟ آیا نباید این بازارها به تفکیک برای هر منطقه و استانی با توجه به پتانسیل آن منطقه وجود داشته باشد؟
شبکه فن‌بازار یک بازار تخصصی و حوزه‌ای دارد که حوزه «الف» نقشه جامع علمی کشور است که در آن حوزه فعالیت می‌کند. این مطلب درست است که هر استانی قابلیت خاص خود را دارد. این کار از طریق فن‌بازار استانی که ایجاد شده‌اند، انجام می‌شود. فن‌بازارهای استانی روی فعالیت‌های خاص و پتانسیل‌های اصلی حوزه مربوطه تمرکز می‌کنند. در واقع ما تفکیک‌پذیری را از این جهت انجام دادیم و معتقدیم که بهتر است در هر استان دفتر فن‌بازار استانی وجود داشته باشد. هر استانی نیز بروکر و دفتر فن‌بازار استانی دارد و اینها تلاش می‌کنند که روی پتانسیل‌های خاص آن استان تمرکز کنند. این کار برای تمرکززدایی از تهران صورت گرفته است تا استان‌ها بتوانند از طریق آشنایی خود با استان‌شان، بتوانند از شبکه فن‌بازار برای نیازهای خودشان استفاده کنند.
موفقیت فن‌بازارها نیازمند ارتباط دانشگاه و صنعت است. منظور این است که واحدهای تولیدی و صنایع و واحد تحقیق و توسعه بنگاه‌ها، نیازشان را با دانشگاه‌ها، پارک‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح کنند. جدا از بحث‌های کلیشه‌ای ارتباط صنعت و دانشگاه، فن‌بازارها چگونه می‌توانند نقش این حلقه واسط را ایفا کنند با توجه به اینکه صنایع ما همچنان در بسیاری از موارد خود را بی‌نیاز از پژوهش و دانشگاه می‌دانند؟
گرچه ارتباط صنعت و دانشگاه بسیار مهم است؛ ولی موفقیت فن‌بازار منوط به این ارتباط نیست. با این حال ما در حال کار روی این قضیه هستیم. یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌های ما روی این موضوع است که خروجی‌های دانشگاه و بازار و صنعت ادبیات مشترک ندارند. وقتی یک فردی از دانشگاه فارغ‌التحصیل و یک عرضه‌کننده فناوری می‌شود، ادبیاتی دارد که این ادبیات بعضاً با ادبیات بازار و صنعت یکی نیست و یکی از دلایلی است که این دو بخش نمی‌توانند با هم تعامل و سازندگی داشته باشند. فن‌بازار تلاش می‌کند از وجود بروکرها استفاده کند و آنها بین صنعت و دانشگاه هم‌زبانی ایجاد کنند تا به ادبیات مشترک برسند. به‌طور مثال زمانی که عرضه‌کننده فناوری (دانشگاه) و تقاضاکننده فناوری (صنعت) بخواهند با هم تعامل کنند غیر از اینکه باید ادبیات مشترک داشته باشند نیاز به یک‌سری الزامات دارند مثل تامین مالی، مجوز و استاندارد. عرضه‌کننده انتظار دارد برای تامین این موارد، تقاضاکننده (صنعت) به او کمک کند. در طرف مقابل صنعت انتظار دارد که با یک محصول شسته‌رفته مواجه باشد، در حالی که عرضه‌کننده این توان را ندارد. اینجا بروکرها هستند که غیر از اینکه زبان مشترک را ایجاد می‌کنند، از سوءتفاهم‌های احتمالی جلوگیری می‌کنند، به این طریق که زیرساخت‌های لازم را فراهم و تامین مالی می‌کنند (چون ما آنها را به صندوق‌های تامین مالی متصل کرده‌ایم) و برای اخذ مجوزها پیگیری می‌کنند (چون آنها را آموزش داده‌ایم). این بروکرها خلأها و گپ‌های شکاف‌های بین عرضه و تقاضاکننده فناوری را پوشش می‌دهند تا این هم‌زبانی اتفاق بیفتد.
هدف اصلی شما در شبکه فن‌بازار ملی چیست؟
توان ما در بازار بر دو مورد است. یکی شبکه‌سازی است. به طور مثال اگر صنعت گاز نیازی دارد در قالب این شبکه اتوماتیک به فن‌بازار بوشهر وصل شود. بنابراین یکی از اهداف اصلی ما شبکه‌سازی است چون همه در این شبکه به هم وصل هستند. یا ممکن است شبکه ملی گاز ارتباط مشخصی با پارک علم و فناوری زاهدان نداشته باشد؛ ولی فن‌بازار ملی با هر دو شرکت ارتباط دارد. پس این شبکه کمک می‌کند هم‌رسانی صورت بگیرد. پس اهمیت اول فن‌بازار شبکه‌سازی است. دوم نیز بروکرها هستند. بزرگ‌ترین مرجعی که بروکرها را حمایت می‌کند شبکه فن‌بازار است. طبق صحبت‌های معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، آن جایی که می‌تواند فناوری کشور را بلند کند بخش خصوصی است. بروکر چون انتفاع مالی دارد به‌دنبال شبکه فن‌بازار می‌آید. من بروکر را حمایت می‌کنم، هزینه‌های جاری و پروژه را به او می‌دهم و حمایت اولیه را می‌کنم. بروکرها بلااستثنا از بخش خصوصی هستند.
فن‌بازار حال حاضر فقط محدود به داخل ایران است؟
در آینده شبکه فن‌بازار ملی ایران پیش‌بینی شده که این شبکه به کل منطقه وارد شود؛ ولی تاکنون کار بین‌المللی نکرده و در حوزه بازار داخل فعالیت می‌کند. ابزارهایی مثل شبکه تبادل فناوری D8 یا ارتباطات بین‌المللی دیگر از ابزارهای حاشیه‌ای هستند که به فن‌بازار کمک می‌کنند که فعالیت بین‌المللی داشته باشد؛ ولی فعلاً فن‌بازار بین‌المللی نداریم. فن‌بازار توان ملی خود را در شبکه‌ای مثل شبکه تبادل فناوری D8 هزینه می‌کند که این ارتباطات بین‌المللی شود.
تولید ما در حال حاضر وضعیت خوبی ندارد و در این زمینه نوآوری نداریم. فن‌بازار ملی چگونه می‌تواند فناوری را وارد تولید کند؟
یکی از خلأهای حوزه تجاری‌سازی، شکاف بین عرضه‌کننده و تقاضاکننده است. این دو بعضاً یکدیگر را نمی‌شناسند؛ یعنی تولیدکننده نمی‌داند که در یک جایی از این کشور یک ایده‌پردازی هست که این خلأ را پوشش می‌دهد. دوم اینکه حتی اگر یکدیگر را بشناسند، نمی‌توانند با هم تعامل کنند. تولیدکننده انتظار یک محصول شسته‌رفته دارد که برای آن محصول بعد از آنکه درست کار کرد، پول بدهد؛ در حالی که تولیدکننده انتظار دارد محصولش را حمایت کنند تا آپگرید و تجاری‌سازی شود و در قبال آن پیش‌پرداختی دریافت کند. از طرف دیگر این دو ادبیات مشترک ندارند. پس دلیل اصلی اینکه این نوآوری‌ها و فناوری‌ها به تولید نرسیده، شکاف و فاصله بین عرضه و تقاضاست. ما از طریق بروکرها و شبکه‌سازی به‌دنبال این هستیم که این شکاف را پوشش دهیم. اگر این شکاف و خلأ پر شود و عرضه‌کننده و تقاضاکننده یکدیگر را بشناسند و با هم به یک زبان مشترک برسند و بتوانند با هم تعامل کنند صددرصد تجاری‌سازی و تولید اتفاق می‌افتد.
چگونه ارتباط و ارائه خدمت به بازارهای خارج از کشور و سرمایه‌گذاران خارجی باید تقویت شود؟ فن‌بازار ملی در این زمینه چه اقداماتی داشته است؟
من به عنوان رئیس شبکه فن‌بازار ملی ایران، قائم‌مقام دبیر شبکه تبادل فناوری D8 نیز هستم. در یک‌سری فعالیت‌های بین‌المللی ما با همکاری مرکز تعاملات بین‌الملل معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تعامل بسیار نزدیکی با این مرکز داریم. در تلاشیم که خروجی‌های شبکه فن‌بازار ملی ایران بتواند از طریق ابزارهای بین‌المللی مثل شبکه تبادل فناوری D8 و سایر ابزارهایی که در اختیار مرکز تعاملات بین‌الملل معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هست، رنگ‌وبوی بین‌المللی به خود بگیرد و وارد بازارهای جهانی شود و تعامل در سطح بین‌الملل اتفاق بیفتد. در واقع خروجی از شبکه فن‌بازار، تعامل با این نهادها و ورود به بازار بین‌المللی است. اولویت ما در حال حاضر روی گروه D8 است، گروه اسکاپ، گروه آسیا و اقیانوسیه از طرف‌های دیگر ماست. ما در آخرین نشست اسکاپ که چند ماه پیش در تهران برگزار شد شبکه‌ای را به نام شبکه استارت‌آپی آسیا و اقیانوسیه افتتاح کردیم که با این شبکه نیز در حال تعامل هستیم و در حال حاضر خروجی‌های فن‌بازار از شبکه تبادل فناوری D8 و دیگری از طریق شبکه استارت‌آپی آسیا و اقیانوسیه گروه اسکاپ در حال پیگیری است.
