کاهش تسهیلات‌دهی بانک ها به تولید

ثمانه نادری

به گزارش کسب و کار نیوز، به گفته کارشناسان از سال ۸۵ تا ۹۵ مانده تسهیلات اعطایی به بخش کشاورزی و صنعت یک سقوط ۵۰ درصدی را نشان می‌دهد در حالی که رسالت مهم نظام بانکی تامین مالی تولید است. اما پاسخ این سوال تکراری که چرا بانک‌ها در تسهیلات‌دهی به تولید ناکام بوده‌اند، هم به معایب ساختاری موجود در نظام بانکی بر می‌گردد و هم حکایت از عدم مدیریت درست منابع در اختیار بانک‌ها دارد.

بر اساس آمارهای موجود سهم صنعت از تسهیلات بانکی حدود ۳۰ درصد و حتی کمتر از آن است در حالی که در بودجه سال ۹۸ پیش بینی شده که این سهم باید به ۴۰ درصد برسد. اما مسئله این است که نظام بانکی به تعهداتی که در قبال تولید دارد، پایبند نیست.

جدول زیر میزان تسهیلات پرداختی بانک ها به بخش های مختلف اقتصادی در دو سال اخیر را نشان می دهد:

بر اساس آمارها بالای ۵۰ درصد تسهیلات بانکی در اختیار فعالیت‌های غیرتولیدی قرار می‌گیرد که البته به اعتقاد کارشناسان، سهم فعالیت‌های واسطه‌گرایانه از این ارقام کم نیست. همچنین آمارها نشان می‌دهد بالای ۴۰ درصد تسهیلات بانکی در اختیار بخش خدمات است که البته تقاضای آن برای اخذ تسهیلات نیز بالاست. بر همین اساس آمارهایی که هر ساله توسط بانک مرکزی مبنی بر رشد تسهیلات‌دهی بانک‌ها منتشر می‌شود، صرفا مربوط به افزایش تسهیلات پرداختی به بخش تولید نیست. ضمن آنکه باید تاکید کرد برخی از وام گیرندگان با روابط رانتی ای که  دارند، به اسم تولید از نظام بانکی تسهیلات دریافت می‌کنند که به خودی خود جای تامل دارد و البته آمار و ارقام اعلام شده مبنی بر میزان تسهیلات پرداختی به تولید را دچار اشکال می‌کند.

بررسی آمار مربوط به تسهیلات پرداختی بانک‌ها به بخش‌های اقتصادی نشان می‌دهد که حجم تسهیلات پرداختی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۲ حدود پنج هزار و ۳۷۵ هزار میلیارد ریال رشد داشه است.

بر اساس تازه‌ترین گزارش‌ منتشر شده توسط سازمان برنامه و بودجه، در سال ۱۳۹۲ حدود ۲ هزار و ۳۶۲ هزار میلیارد ریال تسهیلات پرداخت شده که این میزان در سال ۱۳۹۷ به هفت هزار و ۷۳۷ هزار میلیارد ریال رسیده است.

روند افزایشی اعطای تسهیلات در سال ۹۸ به ویژه بخش صنعت نیز ادامه دارد به طوری که در ۲ ماهه نخست امسال، میزان تسهیلات پرداختی بانک ها و موسسه‌های اعتباری به بخش‌های مختلف اقتصادی حدود ۹۲۳ هزار میلیارد ریال بوده است.

میزان پرداخت تسهیلات در ۲ ماه نخست امسال بخش صنعت ۳۰۰ هزار میلیارد ریال و بازرگانی ۱۱۷هزار میلیارد ریال بوده است.

کمیل طیبی کارشناس اقتصادی

حجم بالای تقاضای تسهیلات بانکی

مشکل نظام بانکی در موضوع تامین مالی به عدم شفافیت بر می‌گردد. بخشی از منابع نظام بانکی در اختیار کسانی قرار می‌گیرد که در قوانین هیچ مجوزی برای دریافت تسهیلات ندارند. به همین دلیل درصدی از منابع بانک‌ها به این صورت هدر می‌رود. موضوع دیگر این است که سهم خدمات و بخش‌های غیرتولیدی از تسهیلات بانکی بالاست و در بسیاری از موارد تسهیلات بانکی در قالب خرد به کسانی پرداخت می‌شود که با نیت سوداگری  تسهیلات می‌گیرند. هر چند این میزان آنقدر زیاد نیست. اما روی هم رفته مبالغ زیادی می‌شود. طبق آنچه در بودجه سال ۹۸ پیش بینی شده، بانک‌ها باید ۴۰ درصد تسهیلات خود را در اختیار تولید قرار دهند. اما در عمل اراده‌ای برای انجام این کار نیست. یعنی سیستم بانکی با وجود حجم بالای تقاضا برای تسهیلات بانکی، به دلیل مدیریت ناکارآمد و عدم وجود شفافیت، ترجیح می‌دهد این منابع را در اختیار افراد مورد نظر خود و یا دلالان قرار دهند. بانک‌ها از شفافیت فرار می کنند و از سویی به دلیل ساختار معیوب منافع شخصی در بانک‌ها بر منافع نظام بانکی ارجیحت دارد. به عبارتی ناکارآمدی شبکه بانکی ، موجب شده بانک‌ها در پاسخ گویی به صف بلندبالای تقاصای تسهیلات بانکی، عادلانه عمل نکنند. در حال حاضر نیاز بانک‌ها به تسهیلات بانکی چندبرابر افزایش پیدا کرده در حالی که ارزش تسهیلات پرداختی بانک‌ها پایین آمده است. برای مثال یک تولیدکننده برای تامین مالی خود به سه برابر رقم تسهیلاتی که دو سال گذشته دریافت می‌کرده، نیاز دارد. اما از این بابت تغییری در رویه بانک‌ها ایجاد نشده است. بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات به تولید از آنها وثیقه و ضمانت نامه‌های زیادی می‌خواهند که تامین آن از پس هر تولیدکننده ای بر نمی‌آید. در حالی که این موانع پیش پای افراد دیگر وجود ندارد. ازاینرو اگر قرار باشد نظام بانکی در جهت حل مسئله قدم بردارد به چند اقدام نیاز دارد: اول اینکه شفافیت برقرار باشد، دوم اینکه تولید در اولویت تسهیلات‌گیرندگان باشد و مهم‌تر از همه اینکه از حجم بالای پرداخت تسهیلات به تقاضای کاذب با نظارت کاست.