از معضل بی‌پایان حاشیه‌نشینی تا خالی شدن همدان از همدانی‌ها

به گزارش کسب و کار نیوز، درباره ثبت اسناد حاشیه‌شهر گفت: این اداره‌کل به طور مستقیم در پیشگیری از گسترش حاشیه‌نشینی نمی‌تواند نقشی ایفا کند چرا که وظیفه ذاتی این مجموعه، صدور اسناد ملکی براساس ضوابط موجود است.

حجت‌الله مؤمنی بر لزوم فرهنگسازی و آسیب‌شناسی ریشه‌ای گسترش حاشیه‌نشینی تأکید کرد و گفت: روستائیانی که به خاطر دسترسی به اشتغال به شهر مهاجرت می‌کنند و باعث رشد ناهمگون شهر می‌شوند، در مسکن‌های بدون سند ساکن می‌شوند.

* شهرداری برای مناطق حاشیه‌ای طرح شهرسازی ارائه دهد

وی درباره کاربرد سند املاک اظهار کرد: کاربرد سند در وثیقه گذاشتن و اخذ تسهیلات بانکی است و ملکی که سند دارد و مالک آن به صورت تفکیکی به افراد متعدد واگذار می‌کند و معابر غیراستاندارد و حاشیه‌نشینی گسترش پیدا می‌کند، باید توسط شهرداری طرح‌های شهرسازی روی آن اجرا شود و پس از مشخص کردن معبر و قطعات پلاک‌دار و ارائه پروانه مالکیت، اداره ثبت بتواند سند صادر کند.

مؤمنی با اشاره به انواع اسناد موجود گفت: دو نوع سند رسمی و عادی داریم و چنانچه اختلافی در مالکیت ایجاد شود، در دادگستری با ارائه سند رفع می‌شود.
وی رعایت نشدن اصول معماری و شهرسازی در ساخت‌وسازها را بی‌ارتباط با اسناد مالکیت دانست و تأکید کرد: به شهرسازی پیشنهاد می‌کنیم قطعات و معابر را مشخص کرده و طرح بدهند تا افراد برای خانه‌های فاقد سند با اخذ امتیازات آب و برق نسبت به دریافت سند مالکیت ملک خود اقدام کنند.

* دور زدن قانون برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها و عوارض شهرداری

معاون اداه‌کل ثبت اسناد و املاک استان همدان در ادامه گفت: زمین‌هایی که در آن ساخت‌وسازهای غیرمجاز صورت گرفته، فاقد سند نیستند بلکه مالکان، آنها را بدون تفکیک در اداره ثبت به صورت قطعه‌ای به فروش رسانده‌اند تا در پرداخت عوارض شهرداری، ثبت و جدا کردن فضاهای سبز و سایر موارد شهرسازی صرفه‌جویی و با دور زدن ضوابط، سود بیشتری کسب کنند.

وی با اشاره به ملک نیشابوری در بلوار شاهد گفت: برای مثال در اداره ثبت مدت زیادی درگیر پرونده ملک آقای نیشابوری بودیم که به صورت دستی توسط املاکی‌ها طراحی و نقشه‌برداری شده و به صورت تفکیک شده به افراد فروخته بود و فردی که به عنوان زمین‌خوار معروف مدت ۷ سال به زندان افتاده بود بعد از گذراندن دوره محکومیت سند و پلاک ثبتی را که به صورت قانونی از نیشابوری خریداری کرده بود را ارائه کرد و مشخص شد ملک سند دارد و پلاک‌دار در ابعاد هکتار بوده و تفکیک شده و به ساخت‌وسازهای حاشیه‌نشینی تبدیل شده است.

مؤمنی در ادامه خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر با تدابیری که در تهیه نقشه‌های UTM صورت گرفته است، با اسناد جعلی مواجه نشده‌ایم و در مورد تجاوز به زمین‌های دولتی نیز طی فراخوان به ادارات مالک زمین اعلام شده که اطلاعات زمین خود را به اداره ثبت اسناد و املاک استان ارسال کنند تا بتوانیم از املاک دولتی محافظت کنیم.

رئیس اداره عمران و بهسازی شهری اداره‌کل راه و شهرسازی استان همدان نیز در ابتدای نشست، ایسنا را به عنوان تنها خبرگزاری دغدغه‌مند استان در حوزه‌های اجتماعی و برگزارکننده نشست‌های تخصصی معرفی کرد و گفت: ای کاش سایر رسانه‌ها نیز این روند را پیگیر شوند چرا که تأثیر رسانه در این بخش بیشتر از ارگان‌های دولتی است.

محمدرضا قرایی ۷ کارگروه تخصصی ستاد بازآفرینی استان را معرفی کرد و افزود: کارگروه پیش‌بینی و پیش‌نگری گسترش محدوده‌های بازآفرینی شامل ۵ پهنه با پیشینه محدوده روستایی، محدوده تاریخی، محدوده نابسامان میانی، محدوده سکونتگاه‌های غیررسمی و محدوده ناکارآمد است.

وی که پیش از این در مطالعات طرح بازآفرینی استان انجام وظیفه می‌کرد، با انتصاب معاون بازآفرینی در اداره‌کل راه و شهرسازی و انتقال وظایف به آن معاونت، در این نشست به عنوان کارشناس طرح بازآفرینی حضور یافت و اظهار کرد: ریاست کارگروه پیش‌بینی و پیش‌نگری گسترش محدوده‌های بازآفرینی به ریاست دادگستری ستان محول شده و دبیرخانه آن در اداره ثبت اسناد و املاک استان است.

قرایی هر شهرستان را دارای جلسات ویژه ستاد بازآفرینی دانست و تأکید کرد: در شهرستان‌ها کارگروه‌های تخصصی ستاد بازآفرینی در قالب کمیته‌های تخصصی در همان وظایف و چارچوب‌ها به فعالیت می‌پردازند.

* گسترش نامتوازن شهر در سطح و ارتفاع

وی بخشی از فضای شهری را ناکارآمد معرفی کرد و گفت: چنین بخش‌هایی که براساس مقررات و ضوابط شهرسازی نیست در حال گسترش در سطح و ارتفاع است و بناهایی که فرسوده‌اند به ناگاه چندین طبقه روی آن ساخته می‌شود.

قرایی به ساختمان‌ها و آپارتمان‌های محدوده حاشیه‌نشین شهر که در ورودی‌های شهر قرار دارند، اشاره کرد و افزود: چنین بناهایی با سازه‌های غیراستاندارد و بدون رعایت ضوابط ساخته شده و خدا را شکر می‌کنیم که استان همدان در شرایط درجه سه وقوع زلزله قرار گرفته است، با این حال وقوع هر گونه لرزش در شهر فجایعی را رقم خواهد زد.

وی با تأکید بر لزوم تعریف وظایف دستگاه‌های اجرایی در این حوزه بیان کرد: با برنامه‌ریزی و سیاستگذاری می‌توان از ساخت‌وسازهای غیرمجاز در این محدوده جلوگیری کرد.

این کارشناس طرح بازآفرینی با اشاره به زمین‌های خالی موجود در محدوده شهر خاطرنشان کرد: بدون پیشگیری و برنامه‌ریزی، ساخت‌وسازهای غیرمجاز در چنین زمین‌هایی نیز ادامه خواهد داشت و سکونتگاه‌های غیررسمی به صورت یک‌شبه ایجاد خواهد شد.

* بنگاه‌های املاک در جریان طرح تفکیکی شهر باشند

وی با تأکید بر وظیفه شهرداری‌ها برای تهیه طرح تفکیکی شهر افزود: اگر طرح تفکیکی را در اختیار تمام بنگاه‌های املاک قرار دهیم درصد بروز خلاف‌ها در خرید و فروش اراضی کم خواهد شد و در اجرای این طرح سایر ارگان‌های مربوطه وظیفه نظارت دارند و شهرداری به تنهایی نمی‌تواند چنین مواردی را مدیریت کند.

قرایی ادامه داد: ستاد بازآفرینی از حالت سه قطبی خارج شده و به شکل ۳۶ قطبی درآمده تا با ۳۶ بازوی خود نسبت به حل مسائل و مشکلات محدوده بازآفرینی همکاری و اقدام کنند.

وی لزوم فرهنگسازی در حوزه بازآفرینی را بیان کرد و گفت: اراضی محدوده‌های بازآفرینی یا بدون سند هستند و یا وقفی‌اند و افراد برای استفاده از هر گونه سیاست تشویقی و حمایتی دولت نیاز به سند ملک خود دارند و ضوابط ساخت‌وساز تنها در شهرداری همدان اجرا می‌شود.

قرایی واسطه‌ها و برخی بنگاه‌های املاک را به عنوان افرادی که مردم را از راه درست گمراه می‌کنند، معرفی کرد و افزود: به جای فرهنگسازی و استفاده از شیوه‌های درست ضوابط ارائه شده توسط ائمه جماعات، تسهیلگران اجتماعی و تشکل‌های مردم‌نهاد، مردم به حرف افراد واسطه گوش می‌دهند و علاوه بر صرف هزینه‌های بیشتر، مشکلاتی را برای خود و شهر ایجاد می‌کنند.

وی از بررسی علل و عوامل حاشیه‌نشینی توسط دولت سخن گفت و تأکید کرد: با دو پدیده زمین‌های خالی موجود در سطح شهر و ساختمان‌های غیراصولی‌ساز مواجه هستیم و در ستاد بازآفرینی باید با همکاری همزمان زیرساخت‌های لازم را مهیا و مشکلات موجود را حل و فصل کنیم.

این کارشناس طرح بازآفرینی با اشاره به ماده ۹ قانون بهسازی و نوسازی در بافت‌های فرسوده خاطرنشان کرد: ساختمان‌های ساخته شده در بافت فرسوده باید سند دریافت کرده تا بتوانند تسهیلات بگیرند و ملک خود را بهسازی کنند.

وی بر حضور سازندگان تعاونی در پروژه‌های بهسازی بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی تأکید کرد و افزود: تعداد زیادی از مسکن‌های مهر نیز فاقد سند بودند و دولت باید از اشتباهاتش درس بگیرد و تجربه‌های نادرست را تکرار نکند و در اعطای پروژه‌های بازآفرینی از شرکت‌های خاص کمک بگیرد تا پیگیری‌های اداری و عمرانی را به خوبی انجام دهند.

* عدم توفیق طرح توانمندسازی در همدان

مدیر مرکز مطالعات و پژوهش‌های معاونت معماری و شهرسازی شهرداری همدان نیز در این نشست از خبرگزاری ایسنا به واسطه برگزاری نشست‌های تخصصی در حوزه مدیریت شهری تشکر کرد و گفت: حاشیه‌نشینی یکی از معضلات قدیمی شهرهای بزرگ بوده و در شهر همدان در سال ۸۳ و ۸۴ طرحی برای پنج منطقه حاشیه‌شهر همدان با رویکرد توانمندسازی تصویب شد که بعد از ۱۳ سال مشاهده می‌کنیم این طرح توفیق نداشته و آسیب‌شناسی آن را می‌توان بررسی کرد.

اسماعیل یوسفی ادامه داد: با توجه به اینکه پنج منطقه سکونتگاه‌های غیررسمی در سال ۸۳ حدود ۵۰۰ هکتار بود و در حال حاضر به حدود ۱۰۰۰ هکتار رسیده و این نشان‌دهنده عدم موفقیت اجرای طرح توانمندسازی در آن مناطق است و هیچ ارگان و نهاد خاص در این عدم توفیق مقصر نبوده چرا که اجرای آن طرح بر عهده ستاد توانمندسازی بوده و طرح حاضر نیز به ستاد بازآفرینی محول شده است و همان مناطق مشمول اجرای این طرح هستند.

وی با بیان اینکه فعالیت ستادی گویای مشارکت کلیه دستگاه‌های اجرایی همکار در طرح است، افزود: در ستاد بازآفرینی بیش از ۲۶ ارگان همکاری دارند و هدف از تشکیل این ستاد رفع مشکلات و موانع توسط هر یک از بخش‌ها و ارگان‌های دخیل در این طرح است.

یوسفی تهیه طرح‌های شهرسازی و اجرای آن و کمربند سبز شهری را به عنوان وظایف شهرداری بیان کرد و گفت: بخشی از مسائل موجود در حوزه‌های حقوقی، قانونی، اجتماعی و فرهنگی است که هر کدام از نهادهای اداری باید به آن توجه داشته باشند.

وی به رویکرد شهرداری به طرح بازآفرینی به عنوان یک ظرفیت اشاره کرد و یادآور شد: ضوابط و مقرراتی که برای اخذ پروانه ساخت‌وساز در محدوده‌های بازآفرینی تعریف شده در کمیسیون ماده ۵ مطرح و تصویب شده است.

مدیر مرکز مطالعات و پژوهش‌های معاونت معماری و شهرسازی شهرداری همدان بخش عمده‌ای از مسائل حاشیه نشینی را در حیطه قانونی و حقوقی دانست و اظهار کرد: موضوع مالکیت‌ها در اداره ثبت به گونه‌ای است که تا کنون زمین‌های تفکیکی و دارای سند عادی در شهرداری برای اخذ پروانه دچار مشکل می‌شدند و این مشکل به همت کارگروه‌های ستاد بازآفرینی در حال حل شدن است.

وی بحث کاربری‌ها را به عنوان موضوع دیگری که به اداره‌کل ثبت اسناد و املاک استان مرتبط است را مطرح و تصریح کرد: اگر کاربری شهرسازی در اراضی دارای سند رسمی لحاظ شود، فضاهای سبز و سایر فضاهای خدماتی از آن کسر خواهد شد و این موضوع برای مالکان جالب نیست و مایل نیستند قسمت‌هایی از اراضی خود را در اختیار مدیریت شهری قرار دهند.

* بازآفرینی، طرحی در ادامه توانمندسازی

یوسفی، معابر، فضاهای خدمات بهداشتی، فضاهای سبز و زیرساختی لازم برای شهرسازی را بیان کرد و گفت: در اجرای طرح توانمندسازی عمده طرح‌ها با کاربری عمومی محقق نشده؛ به طور مثال آموزش و پرورش که وظیفه ساخت تعدادی مدرسه در محدوده توانمندسازی را دارد، در تملک اراضی دارای سند عادی برای ساخت مدارس دچار مشکل شده است.

وی با بیان اینکه چنین مشکلاتی مختص شهر همدان نیست و سایر کلانشهرها نیز با این مشکل مواجه‌اند، افزود: طرح دیگری که در شهرداری همدان محقق نشده، اجرای کمربند سبز در اطراف شهر و جداسازی محدوده شهر و جلوگیری از گسترش حاشیه‌شهر بود که این طرح نیز از نظر تملک اراضی و اجرا و نگهداری، هزینه‌های بسیاری دربردارد.

یوسفی با اشاره به برنامه‌های توسعه‌ای خاطرنشان کرد: در برنامه‌های توسعه به صراحت این موضوع مطرح شده که سایر ارگان‌های دولتی باید در اجرای کمربند سبز با شهرداری همکاری کنند و بخشی از بودجه‌های خود را برای اجرای طرح کمربند سبز هزینه کنند که این امر تا کنون محقق نشده است.

وی در ادامه بیان کرد: مشکل گسترش حاشیه‌نشینی با جلسات و اقدامات تک‌بعدی حل نخواهد شد و همان‌گونه که شهرداری موظف به انجام اقدامات عمرانی و کالبدی شهر است، سایر ارگان‌های مربوطه در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی و تعیین ضوابط اجرایی نیز باید متناسب با طرح بازآفرینی و آئین‌نامه‌ها همراه شوند و تغییرات لازم را ایجاد کنند.

مدیر مرکز مطالعات و پژوهش‌های معاونت معماری و شهرسازی شهرداری همدان در باب جلوگیری از گسترش حاشیه‌نشینی، بر لزوم پیشگیری این موضوع در مبدأ تاکید کرد و گفت: اهالی بافت‌های روستایی که به علت نبود زمینه مناسب اشتغال، به شهرها روی می‌آورند و موجب افزایش حاشیه‌نشینی می‌شوند را باید با برنامه‌ریزی مدون ساماندهی و حل مسأله کرد.

وی حاشیه‌نشینی را به عنوان موضوعی چندوجهی ارزیابی و اظهار کرد: همه ارگان‌ها باید در این موضوع ورود پیدا کنند و وظایف خود را به خوبی انجام دهند چرا که در این شرایط حتی اگر ارگانی کار خود را به درستی انجام دهد و بقیه اقدامی نکنند، مانند این است که یکی از اعضای بدن رشد طبیعی داشته باشد و در مقایسه با سایر اعضا که رشدی ندارند، به نظر ناهمگون و غیرمتعارف خواهد بود.

* نمی‌توان از گسترش حاشیه‌نشینی جلوگیری کرد

 یک کارشناس معماری و شهرسازی نیز در نشست ایسنا گفت: نمی‌توان از گسترش حاشیه‌نشینی جلوگیری کرد چرا که در بروز این پدیده جاذبه‌های مقصد و دافعه‌های مبدأ نقش مهمی ایفا می‌کنند.

محمدرضا الیاسی درباره حاشیه‌نشینی شهرهایی مانند همدان افزود: در این مورد دافعه‌ها، نیروی بیشتری نسبت به جاذبه‌های مقصد دارند و مشکل اصلی در نیروی دافعه و مشکلاتی است که در روستاها وجود دارد.

* روند رو به رشد حاشیه‌نشینی

وی با اشاره به خشکسالی موجود در جنوب کشور اظهارکرد: در ادامه این بحران‌ها موج جدیدی از حاشیه‌نشینی را خواهیم داشت مانند اتفاقی که در زمان جنگ رخ داد، همین طور طرح خوبی مانند توانمندسازی که بعد از ۱۰ سال نتیجه خوبی نداشت و با رشد دو برابری حاشیه‌نشینی مواجه شدیم و این‌بار با طرح بازآفرینی در مناطق توانمندسازی روبرو هستیم.

الیاسی پرداختن به مشکل حاشیه‌نشینی به صورت منطقه‌ای را نادرست دانست و تأکید کرد: این معضل باید به صورت کلان مورد بررسی و برنامه‌ریزی قرار گیرد و در اینگونه جلسات و ستاد بازآفرینی تنها می‌توانیم درباره جلوگیری از تهدیدات حاشیه‌نشینی بحث و گفتگو کنیم.

وی ادامه داد: حاشیه‌نشینی اتفاق افتاده و حال باید ببینیم چه برنامه‌ای می‌توانیم تدوین کنیم که میزان تهدیدات، جرم، آسیب‌های اجتماعی، فساد، تداخلات فرهنگی و تعارض‌های این معضل را کاهش دهیم و یا کنترل کنیم.

این مدرس دانشگاه روشن کردن چراغ در کوچه‌های تاریک حاشیه‌شهر به منظور کاهش میزان جرم را به عنوان مثالی از اقدامات در جهت کاهش تهدیدات بیان کرد و گفت: بخش عمده مشکلات حاشیه‌نشینی، زمین است که برای حل این مشکل نیز باید از هر گونه دریافت پول، سود و عوارض دولتی در این مناطق چشم‌پوشی کرد و با مشخص کردن قطعات و کوچه‌ها، خریدوفروش زمین‌ها را ضابطه‌مند کنیم.

وی بر عدم تمرکز امکانات رفاهی در یک نقطه از شهر تأکید کرد و یادآور شد: وقتی امکانات را در یک نقطه از شهر متمرکز می‌کنیم یعنی همه مردم شهر به آنجا بیایند و این پدیده موجب تضاد و تعارض فرهنگی در شهر می‌شود.

* هنوز از اشتباهات گذشته درس نگرفته‌ایم

 وی با بیان اینکه باید از اقدامات گذشته درس گرفت، اعلام کرد: الحاق روستاها به شهر روندی است که هنوز هم ادامه دارد و نشان می‌دهد هنوز هم از اشتباهات گذشته درس نگرفته‌ایم و مواردی از سوءاستفاده از سندهای ملکی به گونه‌ای ادامه دارد که افراد سند رسمی خود را پنهان می‌کنند و به صورت عادی ملک را تفکیک کرده و به فروش می‌رسانند و چند قطعه از زمین‌ها را به خانواده شاهد و تحت پوشش بهزیستی می‌فروشند و آنان نیز با کمک نهادهای حمایتی امتیازهای رفاهی و خدمات شهری را دریافت می‌کنند و به ارزش سایر زمین‌ها می‌افزایند و همین امر به تمام منطقه و سایر زمین‌ها توسعه می‌یابد و به حاشیه‌نشینی و الحاق روستا به شهر دامن زده می‌شود.

الیاسی وعده‌های انتخاباتی در زمان انتخابات را به عنوان دیگر مشکلاتی که به توسعه حاشیه‌نشینی کمک می‌کند، برشمرد و اظهار کرد: بسیاری از مالکان روستایی و زمین‌های حاسیه‌شهرها در زمان وعده دادن کاندیداها مجوز ساخت‌وساز و یا تغییر کاربری دریافت می‌کنند.

وی مشکل حاشیه‌نشینی و ساخت‌وسازهای غیراصولی در اطراف شهرها را به عنوان مشکلی جهانی مطرح کرد و افزود: برخوردهای قهری و تخریب در برخی نقاط دنیا انجام شده است اما باز هم نتایج مثبتی در پی نداشته و تنها با فرهنگسازی و فعالیت‌های اجتماعی سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توان میزان تهدیدات این معضل عمومی شهرها را کنترل کرد.

وی ورود خیرین مسکن‌ساز به این حوزه را به عنوان راهکاری برای مقاوم‌سازی منازل حاشیه‌شهر مطرح کرد و گفت: با حضور خیرین و تجمیع امکانات و زمین حاشیه‌نشین‌ها می‌توان به سرعت خانه‌های مقاوم‌تری ساخت و در اختیار آنان قرار داد.

 * ارگان‌های دولتی از زمین‌های خالی خود حفاظت کنند

وی در ادامه لزوم نگهداری از زمین‌های آزاد و مسطح ارگان‌های دولتی را بیان کرد و گفت: زمین‌هایی در سطح شهر وجود دارد که حتی ممکن است آن ارگان خاص از وجود و منطقه‌ای که زمین در آن واقع شده اطلاع نداشته باشد و به صورت شبانه ساخت‌وسازهایی در آن صورت گیرد بنابراین هر ارگان باید از زمین‌های متعلق به خود حفاظت کند و این وظیفه را بر عهده شهرداری نگذارد چرا که همین امر یکی از شیوه‌های گسترش حاشیه‌نشینی در شهرهاست که می‌توان آن را کنترل کرد.

* همدان خالی از همدانی‌ها می‌شود

الیاسی استان همدان را به عنوان منطقه‌ای معرفی کرد که جمعیت آن در حال کاهش و مهاجرت به سمت تهران و دیگر شهرهای بزرگ است و ادامه داد: این در حالیست که جمعیت از روستاها و سایر استان‌ها به سمت شهر همدان می‌آیند و حاشیه‌نشینی را افزایش می‌دهند پس باید این را بپذیریم که نمی‌توانیم مانع از گسترش حاشیه‌نشینی شویم و بیاییم زیرساخت‌های لازم برای طراحی و شهرسازی در اطراف شهر را آماده کنیم تا بیش از این شهر رشد ناهمگون نداشته باشد و در قالب چارچوب‌های تعریف شده ساخت‌وسازها صورت گیرد.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: برای بازآفرینی بافت فرسوده شهر باید به جای استفاده از شرکت‌های سازنده توسعه‌گر، از خیرین استفاده شود چرا که با مشاهده مدارس ساخته شده توسط خیرین می‌توان شاهد کیفیت عملکرد و ساخت‌وساز مناسب بنا بود و تجربه ناخوشایند مسکن مهر را تکرار نکرد.

این عضو ادوار گذشته شورای اسلامی شهر همدان فکر سودجویی از مردم حاشیه‌شهر را منتج به برون‌دادهایی مانند مسکن مهر دانست و بیان کرد: اگر با نگاه خیر و کمک به حاشیه‌نشینان اقدام به ساخت‌وساز صورت گیرد، می‌توان به نتیجه مثبت آن امیدوار بود.

وی میزان اعتماد مردم به کلاهبرداران را بیش از ارگانهان‌های دولتی دانست و گفت: مردم به جای اینکه به شهرداری و سایر ارگان‌های مربوطه اعتماد کنند و از سیاست‌های تشویقی بهره‌مند شوند به حرف کلاهبرداران گوش می‌دهند و برای خودداری از پرداخت هزینه استعلام به شهرداری، زمین‌هایی با کاربری نامناسب و بیش از قیمت واقعی خریداری کرده و جامعه را دچار مشکل می‌کنند.

 تهیه از: حدیث علیمحمدی، خبرنگار ایسنا، منطقه همدان

انتهای پیام