سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
به گزارش کسب و کار نیوز، میزان نوسان بارش سالانه در استان بین ۲۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌متر و نوسان درجه حرارت نیز بین ۸ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است و بیشترین و کمترین بارش ثبت شده در استان به ترتیب ۱۱۴۴ و ۱۷۹ میلی‌متر همچنین بیشترین و کمترین دمای ثبت شده ۴۸ و ۴/۱۰- درجه سانتی‌گراد بوده که این اعداد بیانگر نوسان و تنوع اقلیمی منطقه است که با توجه به این وضعیت آب و هوایی امکان کشت برنج در این مناطق کاهش می‌یابد. اما کشاورزان اصرار دارند که برنج بکارند به طوری که امسال حدود ۱۰۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان زیر کشت برنج رفت.
با توجه به آن‌که گلستان دارای ۱۴ سد بزرگ است و آب آنها برای کشت برنج در نظر نگرفته شده حال باید به‌دنبال این باشیم که آب زمین‌های شالیزاری از کجا تأمین می‌شود؟ برای بررسی بیشتر به زمین‌های شالیزاری استان رفتیم و در آنجا با چاه‌های آبی مواجه شدیم که آب مزرعه با آن تأمین می‌شد.
در این راستا به سراغ معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان رفتیم تا چگونگی نظارت بر میزان مصرف آب در بخش کشاورزی را بررسی کنیم.
«سید محسن حسینی» اظهار کرد: در استان گلستان از حدود ۶۵۰ هزار هکتار اراضی که در حال کشت است حدود ۴۰۰ هزار هکتار آن دیم بوده و ۲۵۰ هزار هکتارآن اراضی آبی است که از این ۱۸۰ هزار هکتار از اراضی آبی توسط چاه‌ها آبیاری شده و حدود ۷۰ هزار هکتار آن توسط آب سطحی آبیاری می‌شود. از این ۷۰ هزار هکتار، حدود ۱۵ هزار هکتار آن مجاز به کشت برنج هستند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان افزود: در استان براساس الگوی کشت مصوب شورای برنامه‌ریزی استان، در حدود ۱۵ هزار هکتار از اراضی کشاورزی گلستان می‌توان اقدام به کشت برنج کرد که این میزان حدود صددرصد آن توسط آب سطحی آبیاری می‌شود.
وی تصریح کرد: برخی نسق‌هایی شالیزاری قدیمی کشاورزی در سرشاخه‌های رودخانه قرار دارند که با توجه به ۴۵ رشته رودخانه ای که از گذشته حق‌آبه‌هایی برای نسق‌ها دارند، می‌توانند حدود ۴۵ هکتار و یا صد هکتار مزارع برنج را پوشش دهند.
حسینی گفت: در میانه استان نیز برخی کشاورزان از آب آب‌بندان‌ها یا سدهای کوچک مخزنی نیز برای کشت استفاده می‌کنند و از آنجایی که این اراضی ماندابی و باتلاقی است به طور مثال در روستای ایمر ملاساری و بی‌بی شیروان نیز بخشی از آب سطحی را استفاده می‌کنند اما کشاورزان بخش میانی استان نمی‌توانند از آب به‌هنگام استفاده کنند، چون در هنگام کشت شالی آبی در رودخانه‌ها جاری نیست، بنابراین با استفاده از آب ذخیره‌سازی شده در آب‌بندان‌ها و چاه‌ها اقدام به کشت می‌کنند.
این مسئول با بیان این‌که شالیکاران گلستانی برای کشت برنج نمی‌توانند از آب سد استفاده کنند، افزود: همچنین آنان حق استفاده از آب چاه‌ها برای کشت برنج را هم ندارند و هیچ تسهیلاتی برای استفاده از این موارد صادر نشد و نخواهد شد و حتی در برخی موارد دیده می‌شود که از برخی سدها در حدود صد هکتار به طور غیرمجاز استفاده می‌کنند که با برخورد قضایی و ارشادی مواجه می‌شوند تا کشت دیگری به جز برنج را جایگزین کنند.
وی یادآور شد: با توجه به استاندارد کمیسیون ملی سدهای بزرگ، هر مخزن آبی که با ارتفاع تاج بیش از ۵ متر و ذخیره آن نیز سه میلیون مترمکعب باشد به‌عنوان سد بزرگ مخزنی مطرح است و بر این اساس در استان گلستان ۱۴ سد مخزنی بزرگ احداث شد. در زمینه وجود سدهای کوتاه یا آب‌بندان و آن‌هایی که متعلق به شرکت آب منطقه‌ای استان بوده نیز حدود ۷۰ آب‌بندان وجود دارد که تعدادی از آنها در مالکیت سازمان جهاد کشاورزی و برخی از آنها نیز مردمی بوده است. در مجموع سدهای کوچک و بزرگ و آب‌بندان‌های تک منظوره و دو منظوره و پرورش ماهی استان حدود ۱۳۰ میلیون مترمکعب آب را در خود ذخیره کرده‌اند و در اختیار بخش مصرف قرار می‌دهند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به این‌که صدور پروانه برای چاه در کشور و استان قدمت طولانی دارد، گفت: در زمان قانون ملی شدن آب در سال ۱۳۴۷ و پیش از آن که پروانه‌های صادره چاه آب وجود دارد، بر روی نوع کشت حساسیتی نبود و حتی برای نسق‌های زراعی نیز چاهی حفر می‌شد تا در هنگام کاهش آب رودخانه در صورت نیاز از آن بتوان استفاده کرد اما در طی چند سال اخیر معمولاً در پروانه چاه‌ها عنوان می‌شود که برداشت آب از چاه‌ها به جز کشت برنج مجاز است.
وی افزود: کشاورزان در استان گلستان به ازای هر هکتار اراضی کشاورزی، حدود ۶۰۰۰ مترمکعب حق استفاده از آب چاه را دارند به طور مثال در پروانه مجوز برداشت آب از چاه کشاورزی که ۱۰ هکتار زمین زراعی دارد، حق برداشت ۶۰ هزار مترمکعب آب داده می‌شود اما این فرد اگر این زمین خود برنج کشت کند و از آنجایی که شالیزار به ۱۵ هزار مترمکعب آب نیاز دارد، تقریبا از دو و نیم برابر میزان مجاز آب چاه خود برداشت می‌کند که در این موارد با افراد برخورد می‌شود.
حسینی درباره برخورد با افرادی که به طور غیرمجاز از آب چاه برای کشت برنج برداشت می‌کنند، گفت: آب منطقه‌ای افرادی را که از بیش از میزان مجاز از آب چاه برای کشت برنج استفاده می کنند را شناسایی می‌کند و با آنها برخورد کیفری می‌شود. اما در برخی موارد کشاورزان به اندازه آبی که مجاز به برداشت آن هستند اقدام به کشت برنج می‌کنند و از آنجایی که در این حالت ضرر خاصی به آبخوان وارد نمی‌شود و به کشاورزی می‌پردازند، از نظر قانونی نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای استان گلستان یادآور شد: در استان گلستان حدود ۳۶ هزار حلقه چاه حفر شده که از این تعداد حدود ۷۰۰۰ چاه عمیق هستند و حدود ۲۹ هزار حلقه چاه، آب‌های کم عمق سطحی با عمق کمتر از ۲۰ متر را دارند که عمدتاً با قطر دهانه‌ای طویل هستند.
این مسئول با بیان این‌که از ۲۹ هزار چاه کم عمق حدود ۱۶ هزار حلقه غیرمجاز هستند، افزود: چاه‌های غیر مجاز صد در صدشان دارای عمق کمتر از ۲۰ متر هستند و میزان آبدهی کمی دارند یعنی از این ۱۶ هزار چاه غیر مجاز حدود ۱۵۰ میلیون مترمکعب آب در حدود ۱۳ درصد کل آب استحصالی را مورد بهره‌برداری قرار می‌دهند و ۷۸ درصد آن از چاه مجاز استحصال می‌شود.
وی ادامه داد: چاه‌های غیرمجازی که پیش از سال ۸۵ حفر شدند، حدود ۱۵ هزار حلقه را شامل می‌شود و حدود هزار مورد پس از سال ۸۵ حفر شدند که چاه‌های پیش از سال ۸۵ مشمول قانون «تعیین تکلیف» قرار دارند و اگر این افراد برای پروانه مراجعه کردند، باید بررسی شود و در صورت نبود مشکلات خاص می‌توان به آنان پروانه داد در حالی که در برخورد با این افراد با مشکلاتی مواجه هستیم زیرا مشمولان چاه‌های پیش از سال ۸۵، در دادگاه فرم‌هایی را پر کرده و به آب منطقه‌ای ارائه می‌دهند تا در اینجا بررسی شود و در بسیاری موارد ممکن است، مجاز شود اما چاه‌های غیرمجاز حفاری شده پس از سال ۸۵ کلا مسدود می‌شود.
حسینی اضافه کرد: با توجه به طرح‌هایی که مجلس در زمینه برخورد با چاه غیرمجاز مصوب کرده موجب ایجاد مشکلاتی برای برخورد با چاه‌های حفاری شده در پیش از سال ۸۵ و پس از سال ۸۵ شده، که ممکن است چاه غیرمجاز به مجاز تبدیل شود.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان با بیان این‌که سدهایی که ساخته می‌شوند براساس مطالعات بخش اقتصادی سد مورد بررسی قرار می‌گیرد تا سطح بیشتری از بخش کشاورزی را تحت پوشش خود قرار دهد و در عین حال برای صنعت و پرورش ماهی نیز استفاده شود، یادآور شد: سدهای موجود در استان هیچ کدام برای کشت برنج نیست و هم‌اکنون نیز چنین برنامه‌ای برای اختصاص آب سدی برای برنج نداریم.
وی ادامه داد: آن بخش از آب سدهایی که برای کشت برنج مصرف می‌شود در روستای ایمر است زیرا در آنجا دو سد وجود دارد که آنان حق دارند در حدود ۸۰۰ هکتار از آن را به کشت برنج اختصاص دهند اما در دیگر سدها این امکان وجود ندارد.
این مسئول گفت: در استان گلستان معتقد نیستیم که برنج کشت شود بنابراین هیچ سدی چه سدهایی که در گذشته ساخته شد و سدهای در حال ساخت و مطالعه نیز در هیچ کدام کشت برنج لحاظ نشده و در آینده نیز لحاظ نخواهد شد، به دلیل آن‌که در استان گلستان برخلاف دو استان شمالی دیگر میزان آبمان با میزان خاک متناسب نیست.
وی افزود: از ۶۰۰ هزار هکتاری که در حال کشت است، ۴۰۰ هزار هکتار آن کشت دیم می‌شود و حتی اراضی نیز به‌علت نبود بارش در آن بخش کشت انجام نمی‌گیرد، بنابراین در زمینه کشت برنج و سایر محصولات پرآب نظر مثبتی نداریم.
حسینی گفت: جهاد کشاورزی باید آبیاری تحت فشار، تسطیح و یکپارچه‌سازی اراضی، زهکشی اراضی و تولید محصول کم آب‌بر را توصیه کند تا مصرف آب مدیریت شود.
«محمد رضاپور» مسئول دفتر برنج جهاد کشاورزی استان گلستان نیز درباره کشت برنج با توجه به کمبود آب در استان، گفت: کشاورزان گلستانی امسال بیش از ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی خود را به کشت برنج اختصاص دادند که ۱۲ هزار هکتار از آن اراضی نسق است و از طریق آب چشمه‌ها، رودخانه‌ها و قنوات تامین می‌شود و بقیه اراضی غیرنسق بوده که منابع آب آن از طریق چاه‌های آب است.
وی درباره کنترل برداشت آب از چاه‌ها، گفت: در زمینه برداشت آب از چاه‌ها جهاد کشاورزی هیچ نظارتی ندارد.
مسئول دفتر برنج جهاد کشاورزی استان گلستان تصریح کرد: در استان گلستان کسی را تشویق نمی‌کنیم که اقدام به کشت برنج کند چون کشت برنج در استان برابر با مصرف بی‌رویه آب است و از آنجایی که به شکل سنتی کشت می‌شود به درستی مدیریت نمی‌شود بنابراین با توجه به آن‌که با خشکسالی و مشکلات کمبود آب مواجه هستیم به‌دنبال تغییر روش کشت هستیم.
این مسئول درباره روش‌های نوین در کشت برنج، گفت: باید روش سنتی را جایگزین روش‌های نوین «کم آب مصرف» کنیم که در این روش می‌توان برنج را به طور مستقیم کشت کرد به این شکل که برنج را در کاه و کلش کشت می‌کنیم و از روش نواری برای آبیاری استفاده می‌شود.
وی تصریح کرد: امسال روش «کم آب مصرف یا روش خشکه‌کاری» را به طور آزمایشی در روستای سرکلاته شهرستان کردکوی در حال کشت هستیم تا در صورتی که نتایج مثبت بود به کل استان تعمیم خواهیم داد.
گزارش از «زهرا اشکیود» خبرنگار ایسنا گلستان
انتهای پیام
