سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
حامد شایگان
در حالی که هنوز اجرای ۷ طرح فولادی در مناطق کم‌آب کشور مورد انتقاد است، پروژه‌های جدیدی در خراسان و یزد در دو سال گذشته کلید خورده که نشان‌دهنده نادیده گرفتن بحران آب از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و ایمیدرو به عنوان متولیان این بخش است. مدیرکل دفتر نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره برنامه این وزارتخانه برای افزایش ظرفیت فولاد به «کسب‌وکار» اعلام کرد: «تا پایان برنامه ششم توسعه تولید ۴۰ میلیون تن فولاد برنامه‌ریزی شده است.» در حال حاضر با وجود اینکه نزدیک به ۲۵ میلیون تن فولاد در کشور تولید می‌شود، چالش بی‌آبی صدای ساکنان برخی مناطق را درآورده است.
به گزارش «کسب‌وکار»، حسین راغفر، استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا در نشست کمیسیون بازرگانی بنیاد امید ایرانیان اظهار کرد: «در کشور مافیای فولاد ساخته‌ایم و آنها مملکت را بلعید‌ه‌اند. متاسفانه تصمیماتی هم که گرفته می‌شود، حافظ منافع آنهاست. تولید صنایع کوچک ما در اقتصاد نقشی ندارد و سهم آنها در تولید ملی زیر ۲ درصد است. ۷ طرح فولادی به فاصله ۱۰۰ کیلومتر در استان‌‌های خراسان در مناطق شرقی و غربی اجرا شده که امروز با توجه به خشکسالی، همه این طرح‌ها زیر ۲۰ درصد کار می‌کنند. چرا با این وجود در وسط کویر در یزد مجددا کارخانه فولاد احداث می‌شود؟ این نهایت بلاهت است.» صنعت فولاد ایران با تکیه بر ذخایر معدنی چشم‌اندازی ۵۵ میلیون تنی ترسیم کرده و از آنجایی که کمتر از ۷ سال دیگر باقی مانده، ظرفیت تقاضای داخلی پر شده است، به گونه‌ای که هم‌اکنون بخشی از تولیدات کشور به بازارهای خارجی صادر می‌شود. از سوی دیگر ایمیدرو به عنوان بازوی اجرایی دولت پروژه‌های جدیدی در بخش فولاد تعریف کرده تا پس از عملیاتی شدن با واگذاری به بخش خصوصی، کشور را به هدف‌گذاری انجام‌شده در فولاد نزدیک کند، اما چالشی که در این بخش وجود دارد، مانع از تداوم تعریف پروژه‌های جدید شده، زیرا ۷ طرح فولادی که سال‌های پیش ازسوی ایمیدرو اجرا شده است، با چالش کمبود آب مواجه هستند. از طرف دیگر به دلیل اینکه بیش از ۵۰ درصد قطعات و تجهیزات این کارخانه‌ها از سوی شرکت چینی MCC چین تهیه شده و بخش مهندسی و عملیات اجرایی نیز بر عهده پیمانکار چینی بوده، هزینه این کارخانه‌ها را بالا برده و به نوعی بازگشت سرمایه با وضعیت کنونی بازار که رقابت در تولید و صادرات زیاد است، بسیار سخت‌تر شده است.
تولید ۴۰ میلیون تن فولاد تا ۳ سال دیگر
عباسعلی ایروانی، مدیرکل دفتر نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفتگو با «کسب‌وکار» با اشاره به اینکه تا پایان برنامه ششم توسعه تولید ۴۰ میلیون تن فولاد برنامه‌ریزی شده است، گفت: اکنون حدود ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تن ذخیره سنگ‌آهن در کشور داریم، با توجه به آن طرح‌های زیادی در این بخش اجرایی شده، به نظر می‌رسد میزان تولید ۴۰ میلیون تن فولاد تا پایان سال ۹۹ قطعی است. حال با توجه به وضعیت معادن سنگ‌آهن باید برنامه‌ریزی مناسبی برای تامین نیاز این فولادسازی‌ها انجام شود؛ ازاین‌رو برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد باید ۱۶۵ میلیون تن سنگ‌آهن در سال برداشت شود و از آنجایی که در حال حاضر بخشی از سنگ‌آهن کشور به صورت دانه‌بندی مازاد واحدهای فرآوری صادر می‌شود، می‌توانیم با برنامه‌ریزی به چشم‌انداز برسیم، اما باید توجه داشت که تمام معادن از نظر اقتصادی یکسان نیستند و اگر معدنی عیار و ذخیره خوبی نداشته باشد، ممکن است نتواند تولیدات خود را در داخل به مصرف بنگاه‌ها برساند.
موافق ۷ طرح فولادسازی نبودیم
رئیس انجمن سنگ‌آهن در گفتگو با «کسب‌وکار» با اشاره به اینکه در مناطق محروم معادنی داریم که ظرفیت بالایی ندارند، اما احیای آنها توسعه اشتغال، کارآفرینی، امنیت و عدالت اجتماعی را به دنبال می‌آورد، گفت: امروز بخش عمده معدن و صنایع معدنی کشور در اختیار دولت است و بخش خصوصی سهم کمتری دارد که این مساله اجحاف در حق بخش غیردولتی است. معادن بزرگ تامین‌کننده مواد، طرح توسعه پایین‌دست را برای تولیدات در نظر گرفتند. برای نمونه گل‌گهر به عنوان تامین‌کننده مواد اولیه، کارخانه‌های فولاد جدید ایجاد کرد و در بازار نیز به صورت گسترده حضور پیدا کرده و موازنه بازار را به هم زده است، زیرا ممکن است تولیدکننده‌های دیگر نتوانند مواد اولیه مورد نیاز خود را از بازار تامین کنند؛ ازاین‌رو طرح توسعه فولاد که ایمیدرو متولی آن است، دو ایراد اساسی دارد؛ نخست اینکه مدیریت باید در تمام سطوح بالا، میانی و پایین به خوبی عمل می‌کرد و دیگر اینکه ذخایر کلان کم‌عیار و هماتیتی بلاتکلیف باقی مانده و عمده استخراج‌های ایمیدرو در معادن پرعیار و مگنتیت است، در حالی که ذخایر کلان و کم‌عیار همچنان روی زمین مانده است؛ ازاین‌رو بسیاری از طرح‌های زنجیره فولاد به ویژه هدف‌گذاری برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ مورد تایید بخش خصوصی نیست، زیرا تولید هر یک تن فولاد به مصرف ۳ تن سنگ‌آهن نیازمند است و اگر دولت در اجرای برنامه تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ جدی است باید گام‌هایی بردارد، اما چنین همتی هنوز دیده نشده است. مهرداد اکبریان با بیان اینکه در حال حاضر تنها گران بودن فولادسازی‌ها مساله نیست، گفت: بسیاری از معادن بزرگ و پرعیار سنگ‌آهن در اختیار شرکت‌های دولتی است و این مساله باعث استفاده از رانت شده تا ضمن آن از شرایط راحت‌تری برای دریافت تسهیلات و… برخوردار شوند؛ ازاین‌رو دولت باید تصمیمی اتخاذ کند که برمبنای آن سازمان‌های توسعه‌ای از بنگاه‌داری خودداری کنند و تنها در مسیر توسعه عمومی گام بردارند. همچنین بهرام سبحانی، رئیس انجمن فولاد ایران درباره اثر بحران آب بر تولید فولاد کشور گفته است: «با توجه به اینکه ایران در منطقه خشکی قرار داد، به ویژه در مرکز کشور باید صرفه‌جویی در مصرف آب مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس فولاد مبارکه ۳ راهکار برای جلوگیری از اثر بحران آب بر تولید پیش گرفت. نخست با استفاده از تجهیزات به‌روز در خط تولید میزان مصرف آب را کاهش داد. همچنین با بهره‌گیری از سیستم‌های تصفیه، پساب‌های صنعتی را دوباره به چرخه مصرف بازگردانده‌ایم. راهکار سومی که برای مقابله با بحران آب به‌کار گرفتیم، تصفیه فاضلاب‌های شهری بود که با کمک سازمان آبفای اصفهان انجام دادیم، به طوری که مجتمع فولاد مبارکه با سرمایه‌گذاری روی تصفیه‌خانه‌های این بخش آب تصفیه‌شده از این بخش را به خط تولید خود منتقل کرد.»
