رشته‌ای علمی و جذاب، حرفه‌ای تخصصی و کارآمد

چند سالی است که به واسطه تصویب شورای مرکزی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور، نهم اردیبهشت، روز تصویب نهایی قانون تشکیل سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، به عنوان روز روانشناس و مشاور در سراسر کشور گرامی داشته می‌شود؛ نوشته حاضر به مناسب این روز به رشته تحریر در آمده است.

اگرچه روانشناسی به مثابه رشته علمی در ایران تاریخچه‌ای کوتاه دارد، در این مدت کوتاه، روانشناسی به واسطه فرایندها و خروجی‌هایش جایگاه خاصی را احراز کرده است، به طوری که تعداد انجمن‌های علمی، گروه‌های دانشگاهی، آزمایشگاه‌های تاسیس شده، پژوهش‌های انجام شده، مقالات منتشر شده، کتاب‌های ترجمه و تالیف شده در گرایش‌های مختلف روانشناسی در خور توجه و حتی قابل رقابت با خیلی از کشورهای منطقه است.

اگرچه به دلیل نیازهایی، برخی از گرایش‌های کاربردی روانشناسی بیش از بقیه گرایش‌ها در معرض دید و توجه قرار گرفته است اما روانشناسی با وجود بیش از ۵۰ گرایش محض و کاربردی در سطح جهانی و قریب ۱۰ گرایش در سطح ملی، تنوعی از نیازهای وسیع جامعه و انسان‌ها را پوشش داده است؛ به طوری که الان بسیاری از آحاد جامعه، دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های خصوصی، بدون دریافت خدمات روانشناسی در ایفای نقش‌های خود با مشکلاتی مواجه می‌شوند.

اگرچه همانند هر رشته علمی، در روانشناسی نیز تمرکز بر درون رشته بوده است، با این وجود، داد و ستدهای علمی در خور توجهی بین روانشناسی و دیگر رشته‌های علمی نظیر عصب شناسی، جامعه شناسی، علوم پزشکی، ایمنی شناسی  و … صورت گرفته است، به طوری که هر کدام از این رشته‌های علمی با حذف دروندادهایی که از روانشناسی داشته‌اند با کاستی جدی مواجه می‌شوند؛ هرچند عکس آن نیز صادق است.

اگرچه روانشناسی هنوز به مرحله پارادایم نرسیده است اما در سطح جهانی نظریه‌های علمی مطرح شده در روانشناسی در حال نزدیک شدن به همدیگر هستند، به طوری که به عنوان مثال رویکردهای شناختی رفتاری و رویکردهای تحلیلی در درون خود بده بستان‌های قابل توجهی دارند و حاصل آن در سطح ملی در تعاملات علمی بین رویکردها و فعالان آنها به خوبی مشهود است.

اگرچه به دلیل جذاب بودن روانشناسی، زمینه برای پدیدآیی شبه علم در حوزه روانشناسی وجود داشته است، با این وجود علاوه بر تلاش‌ها در سطح جهانی، در سطح ملی نیز تلاش‌های زیادی در حال انجام است تا روانشناسی مرزهای خود را با شبه علم تفکیک نماید.

اگرچه درسطح ملی وجود مشکلاتی نظیر درآمد پایین باعث تردیدهایی در ورود به این رشته به ویژه برای پسران شده است با این وجود اقبال به روانشناسی در خور توجه است به طوری که تعداد افراد با رتبه‌های بالا که روانشناسی را به رشته‌هایی نظیر پزشکی و حقوق ترجیح داده‌اند هرساله رو به افزایش است.

اگرچه درسطح ملی افرادی هستند که سعی می‌کنند روانشناسی را به عنوان یک علم وارداتی مطرح و آن را آسیب مطرح کنند با این وجود روانشناسان به واسطه بهره‌گیری از رویکردهایی که در آن جنبه‌های فرهنگی لحاظ می‌شود توانسته‌اند این نقد را به خوبی پاسخ دهند.

اگرچه مشکلاتی جدی در آموزش روانشناسی در برخی از دانشگاه‌ها وجود دارد، دانشگاه‌هایی که فاقد ملاک‌هایی نظیر داشتن استاد کافی و مرتبط هستند، با این وجود در مجموع، روانشناسان ایرانی، مورد توجه خاص استادان دانشگاه‌های دیگر کشورها قرار می‌گیرند که خبر از ظرفیت‌های خوب اعم از دانشگاهی و فرادانشگاهی در روانشناسی ایران است. 

اگرچه گاهی شرایطی موجب می‌شود افرادی سوءاستفاده کننده که حتی روانشناس نیستند و یا از تخصص لازم و مرتبط برخوردار نیستند در میان عموم مردم مخاطب پیدا می‌کنند، با این وجود، خوشبختانه با افزایش روزافزون آگاهی مردم به تدریج جای این افراد غیرعلمی افراد علمی جایگزین می‌شوند.

اگرچه آسیب‌هایی نظیر استقرار افراد به جای ارکان و به تبع آن آسیب‌های اداری و عدم شفافیت مالی در سازمان نظام روانشناسی گزارش می‌شود که برای اعضای سازمان نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند، با این وجود، به واسطه وجود ظرفیت‌هایی در درون سازمان نظام و نیز وجود انجمن‌های علمی، دانشگاه ها و استادان برجسته که خاستگاه پدیدآیی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره بوده‌اند امید می‌رود به زودی از این آسیب‌ها پیشگیری شود و حرفه روانشناسی با قدرت تمام بتواند برای استیفای حقوق روانشناسان و مراجعان آنها به پیش برود.

روانشناسی در ایران، با وجود کاستی‌ها و چالش‌هایی با قوت به پیش می‌رود و هم اینک در کاهش رنج انسان‌ها و حل بسیاری از معضلات جامعه، نقش تعیین کننده‌ای ایفا کرده است.

روز ۹ اردیبهشت، روزملی روانشناس و مشاور، بر همه متخصصان، پژوهشگران، دانش آموختگان و دانشجویان عزیز روانشناسی گرامی باد.

یادداشت از: حمید پورشریفی، دانشیار روانشناسی سلامت دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

انتهای پیام