سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
سرمقاله
طی دو ماه گذشته پس از ثبات ۴ ساله، نرخ ارز هر روزه رو به افزایش گذاشت، اما علل و دلایل آن چه بود و چرا اینگونه شد؟
۱) اقتصاد برای خودش قواعد مشخص و اثبات‌شده‌ای دارد. در کشوری که تورم
دو رقمی را همه ساله تجربه می‌کند، ثابت نگه داشتن نرخ ارز، مانند جمع شدن فنر بوده و با تحریک مختصری قابل رها شدن است. اگر از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ به میزان افزایش تورم نرخ ارز افزایش یافته بود امروز دچار جهش قیمت ارزی نمی‌شدیم و صادر‌کنندگان نیز به‌موقع از افزایش نرخ ارز بهره خود را می‌بردند و واردات نیز جایگزین کالاهای تولید داخل نمی‌شد، پس دلیل اصلی جهش یک‌باره نرخ دلار ثابت نگه داشتن مصنوعی آن طی ۴ سال گذشته بوده، روندی که در اواخر سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ تجربه شده بود.
۲) فقدان سرمایه اجتماعی و عدم اعتماد به گفته مسئولان یکی از مهم‌ترین آفت‌هایی است که می‌تواند یک اقتصاد را دچار تلاطم کند. دو بار رئیس‌جمهوری در گفتگوی ویژه و در کنفرانس خبری در نقش منتقد افزایش نرخ ارز قرار گرفت و با کلی‌گویی مانند اینکه برنامه‌هایی برای کنترل نرخ ارز داریم بدون مشخص کردن حداقل کلیات این برنامه‌ها، صرفاً نه در مقام مسئول بلکه در مقام منتقد ظاهر شد. رئیس کل بانک مرکزی هم بدون اعلام برنامه مشخصی از مردم خواست که از خرید ارز خودداری کنند و اظهار کرد که قیمت آن پایین می‌آید، اما بازار بدون توجه به اظهارات مسئولان روند افزایشی خود را ادامه داد.
۳) با تحریک تقاضا در بازار و عدم داشتن برنامه مشخص با وجود اینکه بانک مرکزی با تزریق ارز سعی در آرام کردن بازار داشت، اما تقاضای ایجادشده در مقابل عرضه نامتناسب آن روند افزایشی را ادامه داد و نرخ ارز را تا مرز ۵,۰۰۰ تومان رساند. قطعاً تقاضای ایجادشده فعلی تقاضای اقتصادی نبوده و ورود سفته‌بازان به بازار برای کسب سود از محل خرید و فروش ارز و پس از آن ورود مردم با سرمایه‌های کم یا زیاد و خروج ریال از بانک‌ها و خرید ارز به این بازار آشفته دامن زد.
چه باید کرد و در این شرایط چگونه می‌شود از روند افزایشی که به مرز تخریب اقتصادی رسیده است جلوگیری کرد؟ داشتن برنامه مشخص خصوصاً برنامه بحران در وضعیت ارزی که چند بار قبلاً نیز تجربه شده است و در سال‌های نه چندان دور ۹۲-۹۱ موجب افزایش بیش از سه برابری قیمت ارز شد باید تهیه می‌شد و پیش‌بینی این روزها خیلی دور از انتظار نبود و همه مطلعان و کارشناسان به این مساله اذعان داشتند که روند نگهداری نرخ ارز ادامه‌دار نمی‌تواند باشد. نااطمینانی از فضای سیاسی در تعاملات بین‌الملل که به‌شدت اقتصاد سیاست زده ایران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و کمک و یاری همه مسئولان خصوصاً مسئولان وزارت خارجه را می‌طلبد. تلاش برای برگرداندن قسمتی از سرمایه اجتماعی و صحبت شفاف و مشخص و اعلام برنامه برای حل یک موضوع به جای رفتار شعارگونه می‌تواند قسمتی از اطمینان مردم را به ساختارهای حکومتی بازگرداند. امید به آینده اقتصادی که شاید ظرف چند دهه گذشته به این کم‌رنگی نشده بود با داشتن برنامه‌های اقتصادی و فعال کردن سایر بازارها مانند مسکن، صنعت، بورس و تجارت می‌تواند از خروج پول از بانک‌ها و روانه کردن آن به سمت بازار ارز تا حدودی جلوگیری کند در شرایطی که هیچ یک از سایر بخش‌های اقتصادی ظرف
یک سال هم نمی‌توانند سود بالای ۲۰ درصد را تأمین کنند سود خرید ارز و جهش ۲۵ درصدی آن ظرف دو ماه وسوسه‌کننده است. این درحالیست که اگر سایر بازارها فعال بود حجم نقدینگی به این شدت به سمت بازار ارز رهسپار نمی‌شد.
و در آخر برخورد با سفته‌بازان از طریق ابزارهای اقتصادی مانند مالیات و اخذ مالیات اتفاقی از کسانی که با خرید و فروش ارز سودهای بالا و کلان را به دست آورده‌اند و شناسایی این افراد از طریق سامانه‌های مورد نظر می‌تواند قسمتی از التهاب بازار را کاسته و شرایط را برای پیاده‌سازی برنامه مشخص مهیا سازد.
داشتن برنامه‌ای مشخص، دقیق و قابل اجرا که برای حل مساله و جلوگیری از ایجاد بحران است، توقعی است که مردم از نهادهای اقتصادی خصوصاً بانک مرکزی طلب می‌کنند.
۱) اقتصاد برای خودش قواعد مشخص و اثبات‌شده‌ای دارد. در کشوری که تورم
دو رقمی را همه ساله تجربه می‌کند، ثابت نگه داشتن نرخ ارز، مانند جمع شدن فنر بوده و با تحریک مختصری قابل رها شدن است. اگر از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶ به میزان افزایش تورم نرخ ارز افزایش یافته بود امروز دچار جهش قیمت ارزی نمی‌شدیم و صادر‌کنندگان نیز به‌موقع از افزایش نرخ ارز بهره خود را می‌بردند و واردات نیز جایگزین کالاهای تولید داخل نمی‌شد، پس دلیل اصلی جهش یک‌باره نرخ دلار ثابت نگه داشتن مصنوعی آن طی ۴ سال گذشته بوده، روندی که در اواخر سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ تجربه شده بود.
۲) فقدان سرمایه اجتماعی و عدم اعتماد به گفته مسئولان یکی از مهم‌ترین آفت‌هایی است که می‌تواند یک اقتصاد را دچار تلاطم کند. دو بار رئیس‌جمهوری در گفتگوی ویژه و در کنفرانس خبری در نقش منتقد افزایش نرخ ارز قرار گرفت و با کلی‌گویی مانند اینکه برنامه‌هایی برای کنترل نرخ ارز داریم بدون مشخص کردن حداقل کلیات این برنامه‌ها، صرفاً نه در مقام مسئول بلکه در مقام منتقد ظاهر شد. رئیس کل بانک مرکزی هم بدون اعلام برنامه مشخصی از مردم خواست که از خرید ارز خودداری کنند و اظهار کرد که قیمت آن پایین می‌آید، اما بازار بدون توجه به اظهارات مسئولان روند افزایشی خود را ادامه داد.
۳) با تحریک تقاضا در بازار و عدم داشتن برنامه مشخص با وجود اینکه بانک مرکزی با تزریق ارز سعی در آرام کردن بازار داشت، اما تقاضای ایجادشده در مقابل عرضه نامتناسب آن روند افزایشی را ادامه داد و نرخ ارز را تا مرز ۵,۰۰۰ تومان رساند. قطعاً تقاضای ایجادشده فعلی تقاضای اقتصادی نبوده و ورود سفته‌بازان به بازار برای کسب سود از محل خرید و فروش ارز و پس از آن ورود مردم با سرمایه‌های کم یا زیاد و خروج ریال از بانک‌ها و خرید ارز به این بازار آشفته دامن زد.
چه باید کرد و در این شرایط چگونه می‌شود از روند افزایشی که به مرز تخریب اقتصادی رسیده است جلوگیری کرد؟ داشتن برنامه مشخص خصوصاً برنامه بحران در وضعیت ارزی که چند بار قبلاً نیز تجربه شده است و در سال‌های نه چندان دور ۹۲-۹۱ موجب افزایش بیش از سه برابری قیمت ارز شد باید تهیه می‌شد و پیش‌بینی این روزها خیلی دور از انتظار نبود و همه مطلعان و کارشناسان به این مساله اذعان داشتند که روند نگهداری نرخ ارز ادامه‌دار نمی‌تواند باشد. نااطمینانی از فضای سیاسی در تعاملات بین‌الملل که به‌شدت اقتصاد سیاست زده ایران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و کمک و یاری همه مسئولان خصوصاً مسئولان وزارت خارجه را می‌طلبد. تلاش برای برگرداندن قسمتی از سرمایه اجتماعی و صحبت شفاف و مشخص و اعلام برنامه برای حل یک موضوع به جای رفتار شعارگونه می‌تواند قسمتی از اطمینان مردم را به ساختارهای حکومتی بازگرداند. امید به آینده اقتصادی که شاید ظرف چند دهه گذشته به این کم‌رنگی نشده بود با داشتن برنامه‌های اقتصادی و فعال کردن سایر بازارها مانند مسکن، صنعت، بورس و تجارت می‌تواند از خروج پول از بانک‌ها و روانه کردن آن به سمت بازار ارز تا حدودی جلوگیری کند در شرایطی که هیچ یک از سایر بخش‌های اقتصادی ظرف
یک سال هم نمی‌توانند سود بالای ۲۰ درصد را تأمین کنند سود خرید ارز و جهش ۲۵ درصدی آن ظرف دو ماه وسوسه‌کننده است. این درحالیست که اگر سایر بازارها فعال بود حجم نقدینگی به این شدت به سمت بازار ارز رهسپار نمی‌شد.
و در آخر برخورد با سفته‌بازان از طریق ابزارهای اقتصادی مانند مالیات و اخذ مالیات اتفاقی از کسانی که با خرید و فروش ارز سودهای بالا و کلان را به دست آورده‌اند و شناسایی این افراد از طریق سامانه‌های مورد نظر می‌تواند قسمتی از التهاب بازار را کاسته و شرایط را برای پیاده‌سازی برنامه مشخص مهیا سازد.
داشتن برنامه‌ای مشخص، دقیق و قابل اجرا که برای حل مساله و جلوگیری از ایجاد بحران است، توقعی است که مردم از نهادهای اقتصادی خصوصاً بانک مرکزی طلب می‌کنند.
