سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
ثمانه نادری
پس از آنکه نرخ سود بانکی در شهریور ماه کاهش پیدا کرد و به ۱۵ درصد رسید، قرار شد نرخ تسهیلات نیز کاهش پیدا کند، اما هنوز خبری از کاهش نرخ سود تسهیلات نشده است.به گزارش کسب و کار نیوز با وجود اینکه رئیس کل بانک مرکزی از تغییر نرخ سود تسهیلات تا پایان مهر ماه خبر داده بود، اما با گذشت چندین ماه هنوز این وعده محقق نشده است و به گفته مسئولان هیچ مصوبه‌ای نیز در این خصوص وجود ندارد.به اعتقاد مسئولان، دولت و نهادهای تصمیم‌گیر برای حل مساله نرخ سود تسهیلات منتظر یک فرصت و موقعیت مناسب هستند. حال اینکه این فرصت چه زمانی پیش خواهد آمد و آیا اینک زمان مناسب آن رسیده است، سوالی است که نیاز به بررسی دارد. از آنجایی که نظام بانکی همچنان درگیر مشکلات مالی و پولی است و از سویی طبق برخی از بررسی‌ها بسیاری از بانک‌ها کماکان نرخ سود مصوب را دور می‌زنند، به نظر می‌رسد زمان تحقق وعده کاهش سود تسهیلات به این زودی‌ها نباشد یا به فرض کاهش نرخ سود تسهیلات باز هم با مخالفت و امتناع بانک‌ها روبه‌رو شود. در همین زمینه محمدرضا حسین‌زاده، رئیس شورای هماهنگی بانک‌های دولتی درباره جلسات شورای پول و اعتبار برای کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی اظهار داشت: در هفته‌های اخیر مصوبه‌ای برای کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی نداشته‌ایم و همچنان براساس مصوبه شورای پول و اعتبار نرخ سود سپرده‌های مردمی ۱۵ درصد و سود تسهیلات پرداختی ۱۸ درصد است.
افزایش تسهیلات تکلیفی تبصره‌ای در صورت وجود هدف‌گذاری نرخ رشد نقدینگی می‌تواند عرضه تسهیلات بانکی به بخش خصوصی را محدود کرده و مانعی برای کاهش نرخ سود بانکی باشد. همچنین انتشار انواع اوراق مشارکت، اسناد خزانه اسلامی، اوراق مالی اسلامی، اوراق بدهی و غیره بر بازار پول و سرمایه تاثیر منفی گذاشته و مانعی دیگر برای کاهش نرخ سود بانکی هستند.از طرف دیگر نسبت به کاهش سود تسهیلات بانکی هشدارهایی داده شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی عنوان می‌کند: پایین آوردن نرخ سود تسهیلات بانکی (از طریق تلفیق وام بدون بهره صندوق، اعتبارات یارانه‌ای با منابع بانکی)، اگرچه می‌تواند انگیزه‌هایی برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی ایجاد کند، می‌تواند باعث ایجاد تقاضاهای کاذب برای سرمایه‌گذاری‌های نادرست و انحراف منابع به سمت فعالیت‌های سفته‌بازی شود. از سوی دیگر حتی با فرض حمایت از سرمایه‌گذاران واقعی طرح‌های تولید، باید بر میزان اشتغالزایی این طرح‌ها نیز نظارت شود و از انحراف منابع به سمت طرح‌های سرمایه‌بر کاسته شود که این امر مستلزم پیش‌بینی سازوکار اجرایی و نظارتی قوی است.
وضعیت مالی بانک‌ها هنوز بحرانی است
بیژن عبدی، کارشناس اقتصادی نیز در این رابطه به «کسب‌وکار» می‌گوید: دولت هر زمان که اراده کند می‌تواند نرخ سود تسهیلات را کاهش دهد، اما مساله این است که آیا بانک‌ها تن به کاهش نرخ سود تسهیلات خواهند داد یا نه. طبق آنچه از وضعیت بانک‌ها و شرایط فعلی شبکه بانکی مشخص است، به نظر نمی‌رسد زمان مناسبی برای کاهش نرخ سود تسهیلات فرارسیده باشد. کما اینکه بانک‌ها نیز با وجود وضعیت بحرانی‌ای که از نظر مالی مواجه هستند، کاهش نرخ سود تسهیلات چندان خوشایند آنها نیست. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی که نرخ سود سپرده کاهش پیدا کرده و قیمت سکه و دلار بالا رفته انگیزه سپرده‌گذاران برای انتقال سپرده‌ها از بانک‌ها بیشتر شده باشد و همین امر ناخودآگاه در به تعویق افتادن کاهش نرخ سود تسهیلات موثر بوده است. از آنجایی که با همین نرخ سود بالا نیز تولید از تسهیلات بانکی آنچنان بهره‌ای نمی‌برد، لازم است دولت در کنار نرخ سود تسهیلات معافیت‌های مالیاتی، وارداتی و صادراتی نیز برای تولید‌کننده در نظر بگیرد وگرنه کاهش نرخ سود تسهیلات نیز به تنهایی نمی‌تواند اهداف دولت از کاهش نرخ سود را که به نوعی کمک به تولید است، تحقق بخشد.
عملکرد بانک‌ها شفاف نیست
کامران ندری، کارشناس اقتصادی
عملکرد غیرشفاف بانک‌ها مانع از پیچیدن نسخه‌ای درست برای نرخ سود تسهیلات شده است. ما معمولا به صورت دستوری نرخ‌ها را کنترل می‌کنیم، در حالی که این خلاف واقعیت‌های علمی است. پایین آوردن نرخ سود سپرده هزینه‌های بانک‌ها را کم می‌کرد و اکثر بانک‌ها که مشکلات کمتری در نقدینگی داشتند از آن استقبال کردند، اما گاهی یک یا چندین بانک که دسترسی به نقدینگی پیدا نمی‌کردند، برای جذب بیشتر نقدینگی این قانون را دور زدند و این خود سرآغازی برای اجرای یکپارچه نرخ سود سپرده شد، در حالی که اگر همه بانک‌ها با هم همکاری می‌کردند امکان پایین آوردن نرخ سود سپرده بسیار زیاد بود، اما یک یا دو بانک برای رفع مشکلات خود نرخ سود را بالاتر بردند و این باعث شد سپرده‌گذاران منابع خود را به بانک‌هایی که نرخ سود بالاتری می‌دادند، منتقل کنند، اما اینکه چرا تا به حال خبری از کاهش سود تسهیلات نشده، باید گفت در حال حاضر نیز تسهیلات بانک‌ها متفاوت است. بعضی از بانک‌ها مثل بانک مسکن نرخ سود تسهیلات پایین‌تری می‌دهند، اما در عوض باید مدت‌زمان زیادی را منتظر بود. از سویی با همین نرخ بالای تسهیلات هم تقاضا برای آن بسیار است و این موضوع نشان می‌دهد که در بازار تسهیلات حتی با این نرخ‌های بالا نیز تقاضا وجود دارد و عرضه منابع بانکی، کمتر از تقاضا برای منابع است وگرنه اگر عرضه زیاد و تقاضا کم بود، مشخصا بانک‌ها نرخ تسهیلات را پایین می‌آوردند. نکته دیگر آنکه به نظر می‌رسد شناخت ما نسبت به آنچه در بانک‌ها وجود دارد، محدود است. ظواهر نشان می‌دهد مشکلات جدی و عمیقی در سیستم بانکی هست و این مشکلات را باید موشکافانه‌تر بررسی کرد تا راه‌حل کمک به بانک‌ها را دریافت. با این دیدگاه همه‌چیز بر می‌گردد به بحث اصلاح نظام بانکی که پایه آن داشتن اطلاعات دقیق در اتفاقات درونی بانک‌ها و… است. از آنجایی که شفافیت لازم وجود ندارد، نمی‌دانیم ریشه و علت مشکل کجاست تا بتوانیم راه‌حلی پیدا کنیم. در شرایط فعلی بانک‌ها طبق آنچه در جهت منافع آنهاست، حرکت می‌کنند نه اینکه اقدام آنها چه ضررهایی به اقتصاد وارد می‌کند. در این شرایط اگر بانک‌ها با مشکلات جدی مواجه شوند، تبعات اجتماعی سنگینی را به همراه دارد که جبران‌ناپذیر است. در شرایط فعلی وضعیت بانک‌ها به گونه‌ای است که توان کاهش نرخ سود تسهیلات را ندارند و ناچارند روزگار را به همین شیوه سپری کنند. ما نیز تا نفهمیم درون بانک‌ها چه می‌گذرد نمی‌توانیم ارزیابی درستی از بانک‌ها داشته باشیم تا طبق آن برای آنها نسخه بپیچیم.
