مجتبی کاوه
ضایعات در هر صنعتی پای ثابت هزینههای سربار تولید است و میتوان گفت تقریبا در تمام فعالیتهای تولیدی از مقداری ضایعات یا پرت تولید، گریزی نیست، اما اگر این ضایعات از حدی بیشتر باشد، دیگر نمیتوان به آن به چشم هزینههای نرمال و روتین تولید نگریست. حالا تصور کنید ضایعاتی که در یک واحد تولیدی ایجاد میشود نه تنها از حد نرمال بالاتر باشد، بلکه اصولا ضایعات واقعی نباشد، بلکه ضایعات حاصل بیتدبیری و مدیریت ضعیف حاکم بر مجموعه یا ضعف عملیات تولید یا خریدهای غیرکارشناسی یا ارزیابیهای اشتباه از میزان نیاز به یک کالا باشد، در این صورت باید از ایجاد چنین ضایعاتی با کنترلهای دقیق جلوگیری کرد. این درحالیست که به گفته کارشناسان، دستورالعملهای جلوگیری از ایجاد ضایعات در بنگاههای اقتصادی کشور ما بسیار ناکارآمد است و این ناکارآمدی هرچه واحد یک واحد تولیدی و صنعتی بزرگتر باشد، بیشتر و خسارتهای ایجادشده از ضایعات غیرواقعی هم بزرگتر است.
ضعف کنترلهای داخلی و حسابرسی ناکارآمد
یک کارشناس بخش صنعت با بیان اینکه دستورالعملهای پیشگیری از ضایعات در بنگاههای اقتصادی ایران کارآمد نیست، به «کسبوکار» میگوید: این موضوع دو علت ریشهای دارد. یکی اینکه بخش اعظم مالکیت اقتصاد ایران دولتی است و جلوگیری از ضایعات در بنگاههای اقتصادی دولتی جایگاهی ندارد. دلیل دوم این است که جلوگیری از ایجاد ضایعات جزو شاخصهای اصلی موفقیت یک مدیر در کشور ما نیست، بنابراین مدیران ما به جای اینکه به دنبال افزایش بهرهوری و استفاده صحیحتر و منطقیتر از منابع موجود باشند، به دنبال افزودن بخشهای ملموس و قابل مشاهده در مجموعه تحت مدیریت یا افزایش تیراژ تولید هستند. حسن فخاری با اشاره به ضعف کنترل داخلی و حسابرسی ناکارآمد مجموعهها و بنگاههای بزرگ تولیدی کشور افزود: با وجود آنکه در اغلب شرکتهای بزرگ صنعتی، حسابداری ضایعات به عنوان یک بخش مجزا در واحد حسابداری وجود دارد، اما این به دلیل معایب سیستم حسابداری و مسلط نبودن حسابداران به نحوه کنترل و کشف ضایعات غیرواقعی و غیرعادی، این بخش هم قادر به انجام وظایف محوله نیست.
تبانی برای فروش اقلام غیرضایعاتی به جای ضایعات
یک کارشناس حسابرسی نیز با بیان اینکه ایجاد ضایعات غیرواقعی از مصادیق اتلاف منابع یک شرکت و جزو موارد مفسدهبرانگیز است، به «کسبوکار» گفت: در برخی موارد مشاهده شده افراد سودجویی که در مجموعههای تولیدی مسئولیت خرید را بر عهده داشتهاند با سوءاستفاده از ضعف کنترلهای داخلی اقدام به خرید اقلامی بیش از مقادیر مورد نیاز یا غیر قابل استفاده در واحد تولیدی کردهاند و در برابر این خریدی که تبدیل به ضایعات شده نیز پاسخگو نبودهاند. به گفته داود زاهدی، با توجه به اینکه خرید ضایعات شرکتهای بزرگ، کسبوکار پررونقی به شمار میرود در برخی موارد همدستی و تبانی بین خریداران ضایعات و برخی مسئولان شرکتها نیز مشاهده شده است تا از این طریق اقلام غیرضایعاتی جزو اقلام ضایعاتی محسوب و به قیمت نازل به خریداران فروخته شود. این کارشناس حسابرسی خاطرنشان کرد: رسیدگی به این تخلفات که خسارتهای سنگینی به بخش تولید کشور وارد میکند نیازمند تخصص و تجربه کافی است و متاسفانه باید اذعان کنیم درصد بسیار کمی از چنین تخلفاتی کشف میشود.