جواد عرفانیانعالیمنش
این نمایشگاه تا پانزدهم اکتبر (۲۳ مهرماه) ادامه خواهد داشت. نمایشگاه کتاب فرانکفورت که از سال ۱۹۴۹ و پس از جنگ جهانی دوم بنیان گذاشته شد، بزرگترین و مهمترین رویداد جهانی در زمینه نشر کتاب است. نمایندگان شرکتهای بزرگ و کوچک نشر کتاب و چند رسانهای از سراسر جهان برای ارائه آثارشان و بازاریابی و عرضه آن در گستره جهانی در این نمایشگاه شرکت میکنند. نمایشگاه کتاب فرانکفورت یک رویداد تجاری و بازاریابی بزرگ و پراهمیت در زمینه نشر کتاب است و فرصتی برای ناشران جهت مذاکره درباره حقوق بینالمللی نشر کتاب و عقد قرارداد و فروش کتاب در سطح بینالمللی فراهم میآورد. در این دوره از نمایشگاه ناشران و نمایندگان بیش از یکصد کشور حضور دارند که آثار خود را در نزدیک به ۷ هزار غرفه به نمایش میگذارند. نمایشگاه کتاب فرانکفورت از پربازدیدکنندهترین نمایشگاههای فرهنگی در سطح بینالمللی است. براساس آمار اعلامشده، نمایشگاه در سال گذشته مورد بازدید بیش از سیصد هزار بازدیدکننده قرار گرفته بود.
ویژگیهای این دوره از نمایشگاه
امسال همچون چند ساله اخیر، نشر دیجیتال (ایبوک) بخش قابل توجهی از نمایشگاه را به خود اختصاص داده است. نشر کودکان و نوجوانان از بخشهایی است که روندی رو به رشد دارد و در این دوره ناشران این بخش حضوری شاخص دارند. همچنین به دنبال استقبال خوب سال گذشته از کتابهایی در زمینه تغذیه و آشپزی، در نمایشگاه امسال نیز این بخش پربار است. علاوه بر ناشران کتاب، بخشهایی از نمایشگاه به ناشران مجلات و روزنامهها و همچنین به انجمنها و موسسههای ادبی اختصاص دارد. بازار بینالمللی خرید و فروش، پخش آثار و ترجمه و نشر از قسمتهای اصلی نمایشگاه کتاب فرانکفورت است که چرخش مالی قابل توجهی دارد. علاوه بر محوطه بزرگ داخلی و بیرونی نمایشگاه بینالمللی فرانکفورت؛ به مناسبت برگزاری نمایشگاه کتاب، مجموعهای از فعالیتهای فرهنگی، ادبی و هنری در موزهها، کانونها و مراکز فرهنگی و هنری شهر فرانکفورت و حتی شهرهای اطراف آن برگزار میشود. مجموعهای شامل نمایشگاههای هنری و عکس و نشستهای ادبی و همچنین بزرگداشتهای ادبی و هنری در این زمینه شایان نام بردن است.
مهمان ویژه نمایشگاه
از سال ۱۹۶۷ به بعد؛ هر دوره نمایشگاه، یک کشور یا منطقه را به عنوان مهمان ویژه انتخاب میکند و بخش اصلی مراسم افتتاحیه به آن کشور اختصاص مییابد. این کار با هدف شناساندن زبان و ادبیات کشورها در گسترهای بینالمللی است و فرصت ویژهای برای ناشران کشورهای منتخب فراهم میآورد. امسال مهمان ویژه فرانسه است که علاوه بر حضور گسترده ناشران و نویسندگان فرانسوی در این دوره، برنامههای ویژهای درباره زبان و ادبیات فرانسه نیز تدارک دیده شده است. انتخاب مهمان ویژه به درخواست کشورهاست و همانگونه که یورگن بوس مدیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام داشته، وجود جریان آزاد نگارش و چاپ آثار در زمینههای گوناگون و عدم ممیزی و رعایت قانون کپی رایت یا حق مولف از مهمترین موارد پذیرش درخواست کشورها به عنوان
مهمان ویژه است.
حضور ایران در این دوره از نمایشگاه
ناشران ایرانی در این دوره نیز همچون سال گذشته حضوری محدود دارند. مجموعه کوچکی از ناشران دولتی و آزاد، غرفه جمهوری اسلامی ایران را شکل میدهد که در دو بخش بزرگسال و کودک آثار خود را به نمایش خواهند گذاشت. حضور اندک و کم فروغ ناشران مستقل و خصوصی از نقاط ضعف حضور ایران در نمایشگاه بینالمللی کتاب فرانکفورت است. هر ساله موسسه نمایشگاههای فرهنگی ایران طی اطلاعیهای ناشران و آژانسهای ادبی را برای حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت فرا میخواند و بخشی از هزینههای اجاره غرفه را هم خود تقبل میکند. این فراخوان از طریق اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران نیز صورت میپذیرد. بسیاری ازناشران ایرانی دیدگاهی سنتی نسبت به دنیای نشر دارند و تنها فعالیت بینالمللی آنها ترجمههای بدون پرداخت حق مولف است. عدم رعایت کپیرایت یا حق مولف در حوزه نشر کتاب سالهاست که به عنوان مشکل غیر قابل حل در ایران وجود دارد. گرچه در سالهای اخیر تعداد محدودی از ناشران ایرانی اقدامات محدودی برای رعایت کپی رایت انجام دادهاند اما بدنه اصلی نشر کتاب در کشور ما از این قانون بینالمللی پیروی نمیکنند و این امر موجب بیاعتمادی ناشران بزرگ نسبت به نشر ایران شده است. پذیرش قانونکپی رایت بر عهده سیاستگذاران فرهنگی کشور است وبدیهی است تا زمانی که دولتمردان فرهنگی این امر را رعایت نکنند؛ هر گونه اقدام ناشران در این زمینه تلاشی محدود و بازدهی اندک خواهد داشت. در این خصوص میتوان از نشر ققنوس نام برد که در دوره پیشین توانست امتیاز ترجمه دو عنوان از کتاب هایش به زبان عربی را به یک ناشر از کشور امارات واگذار کند. گرچه در سالهای اخیر مسئولان فرهنگی ضمن استقبال از قانون کپیرایت وعدههایی برای بررسی شرایط اجرای آن دادهاند، اما تا رسیدن به شرایط آرمانی بینالمللی راه دراز و دشواری پیش روی نشر ایران است.