سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرایی
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، توسعه صنعتی با صنعت آهن و فولاد گره خورده و سرمایه‌گذاری‌های کلانی نیز به دنبال اهمیت آن در این صنعت انجام شده است.
در کشور ما نیز این صنعت از اهمیت بالایی برخوردار است و تولیدکنندگان آهن و فولاد نقش مهمی در توسعه پروژه‌های عمرانی و ساختوساز ایفا می‌کنند. تا مدتی قبل واردات تیرآهن‌های غیراستاندارد برای این صنعت مشکل‌ساز شده بود که خوشبختانه با افزایش تولید داخلی و سرمایه‌گذاری در این بخش در حال حاضر این روند متوقف شده یا حداقل کاهش بسیار زیادی داشته است. همچنین اکنون و در پسابرجام امکان حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بخش‌های اقتصادی ایران که یکی از اصلی‌ترین حوزه‌ها سنگ‌آهن و فولاد است، فراهم شده است.
همچنین برنامه‌های زیادی برای جذب سرمایه‌گذار خارجی به ویژه در حال حاضر که در دوران پساتحریم به‌سر می‌بریم، وجود دارد. از جمله تمرکز روی اکتشافات ژئوفیزیکی و ژئوشیمیایی و حفاری‌های اکتشافی و نیز در حوزه استخراج، بازگشایی معادن تعطیل‌شده و معدنکاری بهینه است. همچنین برنامه‌ریزی روی فرآوری سنگ‌آهن‌های کم‌عیار نیز یکی از مباحث قابل تعریف برای جذب سرمایه‌گذار خارجی است. در بخش گندله و آهن اسفنجی نیز استقبال خوبی از سرمایه‌گذار خارجی توسط بخش خصوصی و دولتی ایران صورت می‌پذیرد. همچنین می‌توان از حضور خارجی‌ها در بخش توسعه زیرساخت‌ها نظیر راه‌آهن و بنادر کشور استفاده کرد. از طرف دیگر، امکان صادرات سنگ‌آهن و محصولات چرخه کامل فولادی ایران به کشورهای اروپایی و ترکیه در دست بررسی است و حتی می‌توان روی صادرات سنگ‌آهن به عربستان نیز اندیشید، چراکه این کشور اکنون وارداتی معادل ۸ میلیون تن سنگ آهن از کشورهای برزیل، سوئد و در برخی موارد استرالیا دارد، درحالی که با برقراری ارتباط سیاسی می‌توانیم به این کشورها به عنوان مقاصد صادراتی سنگ‌آهن نگاه کنیم.
ضرورت حذف واسطه‌های بسیار در بازار آهن
علی دستوری، رئیس اتحادیه آهن‌فروشان کرمان
بازار آهن برای صنایع مختلف از اهمیت بسیاری برخوردار است، اما خود صنف به علت اینکه رابطه مستقیمی با پروژه‌های عمرانی و ساختوساز دارد، رونق خوبی ندارد. تولید بالاست و نیاز به واردات نداریم، اما رکود مشکلات را زیاد کرده است.
همچنین مالیات این صنف نیز برای تولیدکنندگان و فروشندگان مشکل بزرگ دیگری است. این در حالیست که اصلی‌ترین راه‌حل‌های کاهش قیمت آهن در کوتاه‌مدت حذف مالیات بر ارزش افزوده است. به عبارت دیگر، اجرای سلیقه‌ای قانون مالیات بر ارزش‌افزوده بزرگ‌ترین معضل صنف آهن‌فروشان است. افزایش بی‌ضابطه مالیات بر عملکرد و به دنبال آن مالیات بر ارزش‌افزوده در این رکود حاکم مشکلات بسیاری را برای اصنافی که مشمول این قانون شده‌اند، ایجاد کرده که جای امیدواری دارد که مورد توجه قرار گیرد.
همچنین حذف واسطه‌های بسیار در بازار آهن هم در حل مشکلات بازار بی‌تاثیر نیست. دولت باید با حذف واسطه‌ها بین تولید‌کننده و توزیع‌کننده تعادل ایجاد کند. کارخانه‌ها آهن را تنها به سرمایه‌داران مشخصی می‌فروشند و بقیه با واسطه آهن‌آلات را تهیه می‌کنند و در این بین واسطه‌ها سود زیادی می‌برند. در این شرایط دولتمردان و قانون‌گذاران قوه مقننه باید با تجدیدنظر درباره مالیات بر ارزش‌افزوده شرایط را برای رونق بازار آهن فراهم کنند؛ مالیات بالاترین درآمد در کشورهای پیشرفته است، ولی مالیات بر ارزش‌افزوده تمامی کالاها زمانی باید اعمال شود که آن صنف یا کالا رونق خوبی در بازار داشته باشد و برای مقرون به صرفه بودن تولید باید در کالاهای خاص مانند آهن معافیت مالیاتی اعمال شود تا هزینه‌های تولید در کشور سودده شود.
رکود بازار آهن به دلیل کاهش و کمبود صدور مجوزهای ساختوساز است
رضا احتشام، فروشنده آهن
متاسفانه مشکلاتی که دارایی، مالیات بر ارزش‌افزوده و… برای فروشندگان آهن ایجاد کرده، باعث نابودی کسب‌وکار بسیاری از فروشندگان آهن شده است. در حال حاضر تولید افزایش یافته و احتیاجی به واردات نداریم، اما قیمت‌ها در بازار آهن سقوط داشته و رونقی در بازار نیست. به دلیل اینکه اجرای طرح‌های عمرانی متوقف شده و ساخت‌وسازها با رکود روبه‌رو شده‌اند، بازار آهن نیز با رکود روبه‌رو شده است. این بدان معناست که به غیر از رکود سراسری در کشور، با مازاد تولید و کمبود تقاضا روبه‌رو هستیم. تولیدات آهن و فولاد مصارف متعددی دارند که یک بخش اصلی و عمده آن، صنعت ساختمان است. ظرف ۵-۶ سال گذشته، با کمبود صدور مجوزهای ساختوساز در حوزه مسکن مواجه بوده‌ایم و طبیعی است که ساخته‌های واحدهای تولیدی در انبارها بماند و فروش نرود. مورد دیگر کم شدن پروژه‌های عمرانی دولتی است که در این شش سال اخیر به‌شدت کم شده و همین میزان تقاضا را تا حد زیادی پایین آورده است.
به عبارت دیگر، بازار آهن نیز همچون بازار دیگر اجناس با بی‌میلی خریداران برای خرید مواجه شده و باعث رکود شدید بازار شده است. در بحث خریدهای با کد که توسط آهن‌فروشان انجام می‌شود، مشکلاتی وجود دارد، برای نمونه وقتی خریدی با کد انجام می‌شود، فاکتور داده نمی‌شود، اما دارایی از فروشندگان و خریداران فاکتور می‌خواهد که باعث بروز مشکلات فراوان شده است. مشکل دیگر ما مشکل ساختاری است که به مسائلی مثل حضور کم‌رنگ در صادرات، نداشتن برنامه مدون و مشخص صادراتی و از همه مهم‌تر نداشتن زنجیره کامل تولید آهن از صفر تا ۱۰۰ آن در کشور است. زنجیره کامل آهن عبارت است از اکتشاف و استحصال سنگ آهن در مبدا تا تولید و عرضه که مجموعه فعالیت‌هایی است که به تولید نمونه‌های آهنی و فلزی منتهی می‌شود.
به دلیل اینکه این فرایند در کشور کامل نیست، مدت‌هاست که به خام‌فروشی پرداخته‌ایم و سنگ‌آهن خام را صادر می‌کنیم، بدون اینکه ارزش‌افزوده‌ای به آن اضافه کنیم. جدای از گرفتاری‌هایی که برای تولید داریم، موانع برای صادرات هم هست که این امر به دلیل آشنا نبودن صنعتگران داخلی از شرایط و محیط‌های جهانی است. تجار و بازرگانان ایرانی واردکنندگان خوبی هستند اما در زمینه صادرات محصولات خودشان، مشکل دارند و نگاه‌شان بعد از سال‌ها فعالیت، سنتی و ناکارآمد است.
فعالان صنفی شاهد رونق نیستند
محمد آزاد، رئیس اتحادیه فروشندگان آهن، فولاد و فلزات
صنف آهن و فولاد در سال گذشته با معضل مصرف تیرآهن‌های غیراستاندارد مواجه بود که خوشبختانه خودکفایی در تولید، جلوی مصرف محصولات وارداتی نامناسب را گرفت.
درباره وضعیت بازار آهن در بهار ۹۶ هم باید گفته شود که سال جدید در شرایطی آغاز شده که تولید کارخانه‌ها رو به افزایش است، اما در بخش فروش صنفی هنوز به شرایط مطلوب نرسیده‌ایم. دلیل این افت فروش هم بیشتر به رکود در بخش ساختمان مربوط است. امسال با افت روزشمار بهای محصولات فولادی در بازار داخل نیز همراه بوده، به‌طوری که در برخی موارد قیمت‌های فروش را به کمتر از قیمت تمام‌شده محصول تولیدی رسانده و ضرر دیگری را نیز از این محل متوجه فولادسازان کرده است. البته در شرایط کنونی، اقتصاد کشور از جنبه‌های مختلف با رکود مواجه است که متاسفانه این رکود در صنعت فولاد با شدت بیشتری وجود دارد. در این وضعیت، بیش از گذشته نیاز به همدلی و همزبانی دولت و ملت وجود دارد و دولت که نمی‌تواند مرزها را به روی محصولات وارداتی ببندد، باید با افزایش جدی تعرفه‌ها در مقابل دامپینگ کشورهای صادر‌کننده، از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند.
در حال حاضر، عمده تولید کارخانه‌های آهن کشور به صورت صادراتی مصرف می‌شود که در حال حاضر کشورهای عراق، کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس و برخی کشورهای اروپایی مشتری محصولات آهنی کشور هستند. در داخل نیز به واسطه اینکه پروژه‌های عمرانی اغلب با رونق همراه نیست، فعالان صنفی شاهد رونق نیستند، اما می‌توان گفت تا حدی مصرف میلگرد در حال افزایش است و نسبت به تیرآهن شرایط بهتری دارد که در این خصوص می‌توان گفت به دلیل استفاده از میلگرد در کارگاه‌های ساختمان‌سازی بزرگ مصرف آن با سیر افزایشی مواجه شده است.
همچنین در بخش تولید تیرآهن به مرحله خودکفایی رسیدیم و کارخانه ذوب‌آهن اصفهان بزرگ‌ترین سازنده تیرآهن در کشور است و پس از آن کارخانه‌های کوچک در شهرهای ساری، کرمانشاه و اشتهارد مشغول تولید هستند. خودکفایی تولید موجب شده جلوی استفاده از تیرآهن‌های وارداتی که برای استفاده در ساختمان‌سازی مناسب نیست، گرفته شود. البته کارخانه‌های سازنده داخلی هم ممکن است تخلف‌هایی در زمینه تولید زیر وزن استاندارد انجام دهند، اما با وجود استفاده از نشان کارخانه‌های سازنده روی محصولات این تخلف‌ها تا حد زیادی کاهش
پیدا کرده است.
وزارت صنعت، معدن و تجارت به همراه شرکت ایمیدرو طرحی را تهیه و تصویب کرده‌اند که در چشم‌انداز ۲۰ ساله در سال ۱۴۰۴ باید تولید سالانه فولاد ۵۵ میلیون تن محقق شود. در همین راستا ۸ – ۹ طرح و کارخانه بزرگ در دست احداث است که طی مدت سه، چهار سال آینده در مدار تولید قرار می‌گیرند.
البته اولویت اصلی باید حمایت و تقویت کارخانه‌های فعلی باشد که ورشکست نشوند. اینطور نباشد که دو کارخانه راه‌اندازی شود ولی ۴ کارخانه قدیمی تعطیل شوند. آهن و فولادسازی صنعتی است که نیروی انسانی بسیاری می‌خواهد و با ۵۰ یا ۱۰۰ نفر کارش پیش نمی‌رود. اگر کارخانه‌های فعلی حمایت نشوند و جلوی واردات بی‌رویه‌ای که از چین و هند صورت می‌گیرد، گرفته نشود تعطیلی برخی از واحدها را شاهد خواهیم بود.
از سوی دیگر، کار بسیار غلطی که مدت‌های زیادی انجام می‌شد، خام‌فروشی بود بدون اینکه ارزش‌افزوده‌ای برای آن ایجاد شود. در حال حاضر این کار انجام نمی‌شود چون هزینه استخراج، حمل‌ونقل به بندر، بارگیری و ارسال صرفه اقتصادی ندارد. باید به سمتی حرکت کنیم که بتوانیم از فروش مواد اولیه خودداری و با فرآوری آن ارزش‌افزوده ایجاد کنیم. مشکل دیگر واردات بی‌رویه از هند و چین است که از کیفیت نمونه‌های داخلی ما پایین‌تر هستند. استاندارد ملی ما بسیار بالاتر از خیلی کشورهاست. همین چین و هند فقط یک استاندارد مبدا دارند که فقط برای صادرات است و قابل مقایسه با تولیدات خودمان نیست. محصولات ما به اروپا می‌رود و بسیار هم مورد توجه قرار می‌گیرد، اما کالاهای وارداتی مرغوب نیستند. چون به دلیل تحریم‌هایی که صورت گرفت، پول فروش نفت بلوکه شد و امکان انتقال به سیستم بانکی فراهم نیست. کشورهایی که از ما نفت خریده‌اند به جای پول، کالا می‌دهند و دولت هم مجوز واردات صادر می‌کند تا پولش از بین نرود وگرنه اصلا توجیهی برای این
کار نیست.
