سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
ثمانه نادری
براساس بررسی‌های موجود و به گفته برخی از کارشناسان، بخش زیادی از متقاضیان تسهیلات بانکی وام دریافتی خود را صرف فعالیت‌های تجاری و غیر تولیدی می‌کنند، در حالی که صف بلندبالای این متقاضیان در بانک‌ها به خودی خود مجالی برای تولیدکنندگان واقعی و دسترسی آنها به مبالغ مورد نیاز را نمی‌دهد. این درحالیست که بالای ۴۰ درصد منابع بانکی بلوکه شده است و بانک‌ها به کرات صحبت از منابع محدود خود می‌کنند. راه‌حل این مساله از نظر ولی‌ا… سیف تخصیص بهینه منابع بانکی است، اما اینکه این تخصیص با چه مکانیزمی به سمت بهینه شدن حرکت می‌کند، سوالی است که با وجود گلایه همیشگی تولیدکنندگان از سختی دریافت تسهیلات بانکی، نیاز به بررسی دارد.
به گزارش کسب و کار نیوز، معلوم نیست بانک‌ها قادر باشند چنین رویه‌ای را در عمل اجرا کنند و از سویی سازوکار پرداخت تسهیلات بهینه به متقاضیان هنوز تشریح نشده است. به اعتقاد کارشناسان، اگرچه اولویت تسهیلات‌دهی با طرح‌های تولیدی است، اما وقت عمل که می‌رسد، موارد دیگری برای شبکه بانکی در اولویت قرار می‌گیرد که توجیهی منطقی جز سودآوری برای بانک‌ها ندارد.
در همین رابطه رئیس کل بانک مرکزی یادآور شد که منابع باید به صورت بهینه به جاهایی که بیشترین کمک را به تولید می‌کنند، تخصیص یابد. ولی‌ا… سیف درباره تحرک‌بخشی به تولید توسط بانک‌ها، اظهار کرد: تسهیلاتی که نظام بانکی باید بتواند بدهد، خیلی بیشتر از این چیزی است که در حال حاضر پرداخت می‌شود. ما باید منابع محدود را تخصیص بهینه بدهیم تا به جاهایی که بیشترین کمک را به تولید می‌کند، برسد. سال گذشته نمونه این کار، بحث حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط بود که اثرات مثبتی بسیاری داشت. بنگاه‌های کوچک و متوسط در اقتصاد ما نقش بسیار مهمی بر عهده دارند. مهم‌ترین نقش آنها این است که پراکندگی اشتغال و تحرک را به اقصی نقاط کشور می‌برند.
وی افزود: این اقدام بانک مرکزی که نظام بانکی به تبعیت از آن حرکت کرد و واقعا یک همراهی خوبی بانک‌ها در این قضیه داشتند، امسال با دامنه وسیع‌تری مد نظر است. آنجا ۱۶ هزار میلیارد تومان هدف‌گذاری شده بود که ۱۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پرداخت شد. در اینجا ۵۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که ۲۰ هزار میلیارد تومان با همان سبک برای واحدهای کوچک و متوسط، ۱۰ هزار میلیارد تومان برای نوسازی و بهسازی خطوط تولید فرسوده که هزینه تولید آنها سنگین است و ۲۰ هزار میلیارد تومان برای ایجاد اشتغال در نظر گرفته شد که آخری با هماهنگی وزارت تعاون ،کار و رفاه اجتماعی انجام خواهد شد.
سیف درباره تخلف بعضی از بانک‌ها از دستورالعمل جدید پرداخت سود بانکی، گفت: الان الحمدلله وضعیت شرایط مثبتی را نشان می‌دهد و ما مسلما براساس بخشنامه و دستورالعملی که بانک مرکزی داده، دامنه کنترل‌ها و نظارت خود را تقویت کرده‌ایم که اجازه ندهیم هیچ بانکی از آن دستورالعمل تخلف کند و مبنای مناسبی به وجود بیاید که در مرحله بعد بتوانیم راجع به نرخ سود تسهیلات تصمیم بگیریم.
۳ گروه مانع پراخت بهینه تسهیلات
آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه شبکه بانکی در تخصیص بهینه منابع به متقاضیان واقعی و نیازمند، کم‌کاری‌هایی دارد، به «کسب‌وکار» گفت: در کشور هم‌مرز با کشور ما چون امارات متقاضی هر اندازه وام بخواهد حتی اگر یک میلیون دلار هم باشد وام پرداخت می‌شود، ولی به تدریج. وام در این کشور با توجه به طرح توجیهی مسیر هزینه‌کرد را مشخص می‌کند، مثلا برای پرداخت تسهیلات به فلان پروژه صورت‌های مالی را می‌آورد و بررسی می‌کند تا ببیند در این صورت‌ها این مبلغ درخواستی منعکس شده است. اگر نه که مانع می‌شود و به فرد متقاضی هیچ مبلغی برای تسهیلات پرداخت نمی‌کند.
در نمونه کشورهای مشابه هم همینطور است. هدف این نیست که متقاضی صرفا وام بگیرد، بلکه هدف این است که وام در جهت درستی مصرف شود و به سمت فعالیت‌های سودمندی هدایت شود. نه اینکه مثل سیستم بانکی کشور ما طرف متقاضی وام بگیرد و صرف کار غیر مولد و ساختمان کند و با آن برج بسازد. رویه تخصیص بهینه منابع در کشور ما به‌طور مطلوبی پیاده نشده و در این مورد ۳ گروه بانک‌ها، بانک مرکزی و متقاضی مقصر است. برای مثال بانک‌ها پس از پرداخت تسهیلات به متقاضیان دیگر پیگیر نحوه مصرف وام و عملکرد وام‌گیرنده نمی‌شوند و برای آنها مهم نیست آن تسهیلات کجا هزینه شده، در حالی که خیلی راحت می‌شود عملکرد آن مجموعه و فرد را در شیوه مصرف وام دید. دومین مورد بر می‌گردد به خود وام‌گیرنده. وام‌گیرنده‌ها اعتقادی به اینکه برخی نسبت به آنها در اولویت هستند و باید حق آنها را حفظ کرد، ندارند و سومین مورد هم بانک مرکزی است که به رعایت این موضوع اعتقاد و جدیت چندانی ندارد. تا زمانی که این ۳ گروه تغییر رویه ندهند، با صحبت و بخشنامه و… نمی‌شود کاری کرد.
بانک‌ها به دنبال تشخیص متقاضیان واقعی نیستند
حسن مرادی، استاد دانشگاه نیز در این مورد به «کسب‌وکار» می‌گوید: وام‌هایی که درحقیقت باید صرف تولید مولد و طرح‌های تولیدی شود، به دست کسانی سپرده شده که آن را در بخش مسکن و فعالیت‌های سودآور غیرتولیدی صرف کرده‌اند و البته این مساله بدون اطلاع بانک‌ها نیست. بانک‌ها اولا اشرافی به نحوه مصرف وام و تمایلی به اطلاع از آن ندارند و به افراد خاصی این وام‌ها را پرداخت می‌کنند. هم و غم و دغدغه بانک‌ها این نیست که این تسهیلات کجا مصرف می‌شود. آنها به دنبال سودآوری هستند. چه این سودآوری به ضرر اقتصاد باشد، چه نباشد. آنها همین که سودشان تضمین شود، منابع را در اختیار افراد می‌گذارند، در حالی که تولید مشخصه‌های خاص خود را دارد و با ریسک‌های خاصی مواجه است. معمولا بانک‌ها به دنبال تشخیص متقاضیان واقعی نیستند و ساختار آنها طوری طراحی نشده که این نیازها را تشخیص دهند. معمولا فرد متقاضی که از نظر ما ممکن است تولید‌کننده باشد، در مجموعه پرپیچ و خم اداری گیر می‌افتد و ناخودآگاه به مسیری هدایت می‌شود که نتیجه‌ای نمی‌گیرد. بنابراین مسیر برای همه صاحبان صنایع هموار نیست و بسیار پیچیده است و روابط بانک‌ها پیچیده‌تر. قوانین بانک‌ها تودرتو است و بنابراین ما به این واقعیت تلخ برمی‌خوریم که منابع در جای خود مصرف نشده و ایجاد اشتغال لازم فراهم نشده است. تولید لازم صورت نگرفته و گیرندگان وام‌ها هم تخلف می‌کنند. در خیلی از موارد بانک‌ها به این دلیل که به دنبال فعالیت‌های سودده با ریسک بیشتر و سود پایین‌تر هستند، تسهیلات را در جای خود استفاده نمی‌کنند. سال‌هاست این ناهماهنگی در شبکه بانکی وجود دارد. سال پیش در مزارع یکی از استان‌های کشور بازدیدی داشتیم که طرف رقم‌های بالایی هزینه ساخت یک استخر فرضی کرده بود و لوله‌های زیادی در زیر آفتاب رها شده و بقیه وام هم در جای دیگری هزینه شده بود. همه این صحنه‌سازی به این خاطر بود که تسهیلاتی دریافت کنند. حال آنکه این مبالغ می‌توانست صرف تولیدی شود که تولید‌کننده به آن نیاز دارد.
براساس بررسی‌های موجود و به گفته برخی از کارشناسان، بخش زیادی از متقاضیان تسهیلات بانکی وام دریافتی خود را صرف فعالیت‌های تجاری و غیر تولیدی می‌کنند، در حالی که صف بلندبالای این متقاضیان در بانک‌ها به خودی خود مجالی برای تولیدکنندگان واقعی و دسترسی آنها به مبالغ مورد نیاز را نمی‌دهد. این درحالیست که بالای ۴۰ درصد منابع بانکی بلوکه شده است و بانک‌ها به کرات صحبت از منابع محدود خود می‌کنند. راه‌حل این مساله از نظر ولی‌ا… سیف تخصیص بهینه منابع بانکی است، اما اینکه این تخصیص با چه مکانیزمی به سمت بهینه شدن حرکت می‌کند، سوالی است که با وجود گلایه همیشگی تولیدکنندگان از سختی دریافت تسهیلات بانکی، نیاز به بررسی دارد.
به گزارش کسب و کار نیوز، معلوم نیست بانک‌ها قادر باشند چنین رویه‌ای را در عمل اجرا کنند و از سویی سازوکار پرداخت تسهیلات بهینه به متقاضیان هنوز تشریح نشده است. به اعتقاد کارشناسان، اگرچه اولویت تسهیلات‌دهی با طرح‌های تولیدی است، اما وقت عمل که می‌رسد، موارد دیگری برای شبکه بانکی در اولویت قرار می‌گیرد که توجیهی منطقی جز سودآوری برای بانک‌ها ندارد.
در همین رابطه رئیس کل بانک مرکزی یادآور شد که منابع باید به صورت بهینه به جاهایی که بیشترین کمک را به تولید می‌کنند، تخصیص یابد. ولی‌ا… سیف درباره تحرک‌بخشی به تولید توسط بانک‌ها، اظهار کرد: تسهیلاتی که نظام بانکی باید بتواند بدهد، خیلی بیشتر از این چیزی است که در حال حاضر پرداخت می‌شود. ما باید منابع محدود را تخصیص بهینه بدهیم تا به جاهایی که بیشترین کمک را به تولید می‌کند، برسد. سال گذشته نمونه این کار، بحث حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط بود که اثرات مثبتی بسیاری داشت. بنگاه‌های کوچک و متوسط در اقتصاد ما نقش بسیار مهمی بر عهده دارند. مهم‌ترین نقش آنها این است که پراکندگی اشتغال و تحرک را به اقصی نقاط کشور می‌برند.
وی افزود: این اقدام بانک مرکزی که نظام بانکی به تبعیت از آن حرکت کرد و واقعا یک همراهی خوبی بانک‌ها در این قضیه داشتند، امسال با دامنه وسیع‌تری مد نظر است. آنجا ۱۶ هزار میلیارد تومان هدف‌گذاری شده بود که ۱۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پرداخت شد. در اینجا ۵۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده که ۲۰ هزار میلیارد تومان با همان سبک برای واحدهای کوچک و متوسط، ۱۰ هزار میلیارد تومان برای نوسازی و بهسازی خطوط تولید فرسوده که هزینه تولید آنها سنگین است و ۲۰ هزار میلیارد تومان برای ایجاد اشتغال در نظر گرفته شد که آخری با هماهنگی وزارت تعاون ،کار و رفاه اجتماعی انجام خواهد شد.
سیف درباره تخلف بعضی از بانک‌ها از دستورالعمل جدید پرداخت سود بانکی، گفت: الان الحمدلله وضعیت شرایط مثبتی را نشان می‌دهد و ما مسلما براساس بخشنامه و دستورالعملی که بانک مرکزی داده، دامنه کنترل‌ها و نظارت خود را تقویت کرده‌ایم که اجازه ندهیم هیچ بانکی از آن دستورالعمل تخلف کند و مبنای مناسبی به وجود بیاید که در مرحله بعد بتوانیم راجع به نرخ سود تسهیلات تصمیم بگیریم.
۳ گروه مانع پراخت بهینه تسهیلات
آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه شبکه بانکی در تخصیص بهینه منابع به متقاضیان واقعی و نیازمند، کم‌کاری‌هایی دارد، به «کسب‌وکار» گفت: در کشور هم‌مرز با کشور ما چون امارات متقاضی هر اندازه وام بخواهد حتی اگر یک میلیون دلار هم باشد وام پرداخت می‌شود، ولی به تدریج. وام در این کشور با توجه به طرح توجیهی مسیر هزینه‌کرد را مشخص می‌کند، مثلا برای پرداخت تسهیلات به فلان پروژه صورت‌های مالی را می‌آورد و بررسی می‌کند تا ببیند در این صورت‌ها این مبلغ درخواستی منعکس شده است. اگر نه که مانع می‌شود و به فرد متقاضی هیچ مبلغی برای تسهیلات پرداخت نمی‌کند.
در نمونه کشورهای مشابه هم همینطور است. هدف این نیست که متقاضی صرفا وام بگیرد، بلکه هدف این است که وام در جهت درستی مصرف شود و به سمت فعالیت‌های سودمندی هدایت شود. نه اینکه مثل سیستم بانکی کشور ما طرف متقاضی وام بگیرد و صرف کار غیر مولد و ساختمان کند و با آن برج بسازد. رویه تخصیص بهینه منابع در کشور ما به‌طور مطلوبی پیاده نشده و در این مورد ۳ گروه بانک‌ها، بانک مرکزی و متقاضی مقصر است. برای مثال بانک‌ها پس از پرداخت تسهیلات به متقاضیان دیگر پیگیر نحوه مصرف وام و عملکرد وام‌گیرنده نمی‌شوند و برای آنها مهم نیست آن تسهیلات کجا هزینه شده، در حالی که خیلی راحت می‌شود عملکرد آن مجموعه و فرد را در شیوه مصرف وام دید. دومین مورد بر می‌گردد به خود وام‌گیرنده. وام‌گیرنده‌ها اعتقادی به اینکه برخی نسبت به آنها در اولویت هستند و باید حق آنها را حفظ کرد، ندارند و سومین مورد هم بانک مرکزی است که به رعایت این موضوع اعتقاد و جدیت چندانی ندارد. تا زمانی که این ۳ گروه تغییر رویه ندهند، با صحبت و بخشنامه و… نمی‌شود کاری کرد.
بانک‌ها به دنبال تشخیص متقاضیان واقعی نیستند
حسن مرادی، استاد دانشگاه نیز در این مورد به «کسب‌وکار» می‌گوید: وام‌هایی که درحقیقت باید صرف تولید مولد و طرح‌های تولیدی شود، به دست کسانی سپرده شده که آن را در بخش مسکن و فعالیت‌های سودآور غیرتولیدی صرف کرده‌اند و البته این مساله بدون اطلاع بانک‌ها نیست. بانک‌ها اولا اشرافی به نحوه مصرف وام و تمایلی به اطلاع از آن ندارند و به افراد خاصی این وام‌ها را پرداخت می‌کنند. هم و غم و دغدغه بانک‌ها این نیست که این تسهیلات کجا مصرف می‌شود. آنها به دنبال سودآوری هستند. چه این سودآوری به ضرر اقتصاد باشد، چه نباشد. آنها همین که سودشان تضمین شود، منابع را در اختیار افراد می‌گذارند، در حالی که تولید مشخصه‌های خاص خود را دارد و با ریسک‌های خاصی مواجه است. معمولا بانک‌ها به دنبال تشخیص متقاضیان واقعی نیستند و ساختار آنها طوری طراحی نشده که این نیازها را تشخیص دهند. معمولا فرد متقاضی که از نظر ما ممکن است تولید‌کننده باشد، در مجموعه پرپیچ و خم اداری گیر می‌افتد و ناخودآگاه به مسیری هدایت می‌شود که نتیجه‌ای نمی‌گیرد. بنابراین مسیر برای همه صاحبان صنایع هموار نیست و بسیار پیچیده است و روابط بانک‌ها پیچیده‌تر. قوانین بانک‌ها تودرتو است و بنابراین ما به این واقعیت تلخ برمی‌خوریم که منابع در جای خود مصرف نشده و ایجاد اشتغال لازم فراهم نشده است. تولید لازم صورت نگرفته و گیرندگان وام‌ها هم تخلف می‌کنند. در خیلی از موارد بانک‌ها به این دلیل که به دنبال فعالیت‌های سودده با ریسک بیشتر و سود پایین‌تر هستند، تسهیلات را در جای خود استفاده نمی‌کنند. سال‌هاست این ناهماهنگی در شبکه بانکی وجود دارد. سال پیش در مزارع یکی از استان‌های کشور بازدیدی داشتیم که طرف رقم‌های بالایی هزینه ساخت یک استخر فرضی کرده بود و لوله‌های زیادی در زیر آفتاب رها شده و بقیه وام هم در جای دیگری هزینه شده بود. همه این صحنه‌سازی به این خاطر بود که تسهیلاتی دریافت کنند. حال آنکه این مبالغ می‌توانست صرف تولیدی شود که تولید‌کننده به آن نیاز دارد.
