روش پژوهش واسازی (Deconstruction Research Method)

واسازی که وجه دیگر نقد متافیزیک است، می‌خواهد با اوراق کردن ساختارها، در حقیقت کشف حجاب کند و در این مسیر، خاستگاه و نقش مرکز مقتدر، مسلط و متعالی را در ساختارمندی خود ساختار آشکار سازد. این اصطلاح در ادبیات، معماری و هنرهای تجسمی کاربرد زیادی داشته و دارد. واسازی در واقع نظریه درباره­ معنای متون است. درباره­ هیچ چیزی که نشانه‌ای در یک متن باشد نمی‌توان گفت که «این است» یا «آن است». معنای هر نشانه، واژه یا عنصر فقط در یک متن یا ساختار معلوم می‌شود. در واقع واسازی تلاشی برای برانداختن هر ادعایی است که سعی می‌کند با ادعای حقیقت و یگانگی، خود را مشروع و توجیه کند. آنچه توانایی زبان را برای بازنمایی واقعیت قویا مورد تردید قرار می‌دهد، ادعا می‌کند که هیچ متنی نمی‌تواند دارای معنای ثابت و پایدار باشد و خوانندگان باید تمامی انگاره‌های فلسفی و غیره را در هنگام مواجهه با یک متن از میان بردارند. واسازی را گاهی به جای روش، نوعی تحلیل به شمار می­آورند که از متن معنی‌زدایی می‌کند تا امکانات درونی متن را برملا سازد، ولی به معنای حذف معنی هم نیست، بلکه حضور معنی را به آنچه یک متن لازم دارد تا متن کاملی باشد، به شمار می‌آورند. واسازی را نباید عمل نسخ یا تخریب تصور کرد، بلکه به معنای تجزیه و تحلیل ساختارهای رسوب‌کرده‌ای است که عنصر کلامی و اندیشه­ ما را می‌سازند و این ساختارها در زبان، فرهنگ و هنر و در هر چیزی که ما را به تاریخ، فلسفه و … وابسته می‌کند، وجود دارند. تمایز اصلی روش واسازی با سایر روش‌ها با سه رویکرد خود را نشان می‌دهد. این سه رویکرد عبارتند از :۱) درک عمیق از حوزه­ مورد مطالعه به جای توصیف یا بررسی کمی و حتی کیفی معمول، ۲) نفی حقیقت و تقدیس تردید در شرایط پیش‌روی مورد پژوهش، ۳) جرات و جسارت نقادی تا جایی که این روش در نقد لجام گسیخته به بی‌قید‌وبندی متهم است. اما برخلاف نام‌گذاری‌های نخستین این روش تحت عناوین ساختارشکنی و شالوده‌شکنی، این روش صرفا در صدد تهدید ساختارها یا شکستن مبانی حوزه­ی مورد مطالعه نیست، بلکه نوعی تفکیک و بازگرداندن عمارت پژوهشی به مصالح اولیه و ارائه­ی ساختی نوین با بازنگری عمیق و نقادانه بر اساس درک صحیح در اوج تردید و رها شدن از شرایط تاریخی و حاکم بر عرصه­ی پژوهش است. ازاینرو روش پژوهش واسازی با روحیه­ی تفکر انتقادی آمیخته است و از تمامی چارچوب­های مرسوم پژوهش‌های کیفی یک سر و گردن بالاتر است و جرات و جسارت آن در ایجاد شکاف یا خراشی عمیق در مسلمات و مقبولات یافته‌ها و ارائه­ تحلیل نوین و گاهی چندبعدی و پیش‌بینی‌ناپذیر از موضوع است. مراحل کلی انجام پژوهش مانند سایر روش های کیفی، با تفاوت­های اساسی در اجرای هر مرحله است.