سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
گروه بانک،بورس و بیمه
بر اساس برنامه ریزی های اعلام شده قرار است با تک نرخی شدن ارز که رئیس کل بانک مرکزی از مقدمات انجام آن خبر داده است ، بازار آتی ارز نیز برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز تشکیل شود.تشکیل بازار مشتقه ارزی که به اعتقاد کارشناسان، ثبات معاملات مالی را در پی دارد، مزیت مهمی برای جلوگیری از نوسان‌های ارزی است و مهم‌تر از همه اینکه شفافیت بازار ارز را بیشتر می‌کند. بر همین اساس چنین پیش‌بینی شده تا بازار آتی ارز در بورس کالا راه‌اندازی شود. با این حال برخی کارشناسان با اشاره به اینکه بازار آتی در سایر بازارها جواب مثبتی نداده است، معتقدند برای بازار ارز نیز نتیجه مثبتی از آن به دست نخواهد آمد، چرا که این بازار نه در کشور قابلیت پیاده‌سازی دارد و نه قدرت لازم برای تنظیم بازار ارز.
در همین رابطه یک تحلیل‌گر بازار سرمایه گفت: با راه‌اندازی بازار ارز در بورس کالا، ابزاری برای پوشش ریسک نوسان نرخ ارز فراهم می‌شود و ایجاد مرجعی برای کشف قیمت ارز، افزایش نقدشوندگی بازار و شفافیت بازار ارز را به دنبال دارد. وی همچنین درباره ضرورت ایجاد بازار مالی ارز بیان داشت: بازارهای مالی با کارکردهایی همچون کشف قیمت، افزایش نقدشوندگی و کاهش هزینه معاملات از مجرای تسهیل فرایند انعقاد قراردادهای مالی، به ارتقای بهره‌‌وری سرمایه در سطح اقتصاد خرد و افزایش تولید ناخالص داخلی در سطح کلان اقتصادی کمک می‌کنند.
«میثم رادپور» افزود: از سوی دیگر، طرح راه‌اندازی بازار آتی ارز از مدت‌ها پیش در سازمان بورس و بانک مرکزی مطرح شده است که بدون شک می‌تواند ثمرات زیادی را برای فعالان اقتصاد و سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشد که البته در این مسیر زیرساخت‌های اقتصاد ایران نیز باید مهیا شود. وی افزون بر برشمردن مزیت‌هایی مانند ایجاد مرجعی برای کشف قیمت، افزایش نقدشوندگی بازار، بهبود شفافیت بازار ارز و فراهم‌سازی ابزاری برای پوشش ریسک نوسان نرخ ارز، گفت: می‌توان این بازار را ابزاری برای اجرای سیاست‌های ارزی بانک مرکزی دانست.
وی یادآوری کرد: بخشی از معاملات بازار جهانی ارز در بورس‌های سازمان‌یافته مانند بورس کالای شیکاگو انجام می‌شود که این معاملات، سطح نقدشوندگی بازار جهانی را افزایش می‌دهند. براساس آمارها، بورس‌های سازمان‌یافته ارز، در این بازار جهانی سهم دارند و رقابت معامله‌گران ارز در بازارهای جهانی، قیمت‌های ایجادشده در این بازارها را بسیار به هم نزدیک می‌کند.
«بنابراین، به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات بازیگران، بازارها دائم به‌طور لحظه‌ای با هم در ارتباطند و همه این عوامل شفافیت بازار جهانی ارز را که بیشتر از جنس بورس است، ارتقا می‌دهد.»
رادپور با تاکید بر اینکه بازار ارز کشور به معنی واقعی بازار آزاد نبوده و دستکم بخش مهمی از آن در سمت عرضه دولتی است، گفت: حضور دولت به عنوان بازیگر بزرگ بازار ارز، کشف قیمت ارز براساس سازوکار بازار آزاد را ناممکن می‌کند، به‌طوری که دخالت بانک مرکزی در بازار اسکناس و حواله، به‌طور عمده تعیین‌کننده قیمت نقدی ارز است. این کارشناس ارشد بازارهای مالی ادامه داد: بر این اساس، عوامل تعیین‌کننده قیمت قراردادهای آتی ارز، قیمت نقدی ارز و نرخ بهره است که تا اندازه زیادی در کنترل بانک مرکزی کشور است. وی افزود: از بانک مرکزی این انتظار می‌رود که فقط نظارت‌کننده بر روند معاملات آتی ارز باشد و در شرایط خاص بتواند با سازوکارهای بازار، سیاست‌های خود را اعمال کند و بر بازار آتی اثرگذار باشد. این کارشناس بازار سرمایه اضافه کرد: البته بانکهای مرکزی کشورهای توسعهیافته دنیا نیز کم و بیش در بازارهای پول و ارز مداخله می‌کنند، اما جنس این مداخلات با مداخلات دائم، تکلیفی و تعیین‌کننده بانکهای مرکزی کشورهایی مانند ایران که اقتصاد دولتی دارند، بسیار متفاوت است.
به گفته وی، بانک مرکزی می‌تواند با بهره‌گیری از بازار آتی ارز، از دخالت‌های دستوری در بازار ارز فاصله گرفته و براساس سازوکار بازار به اعمال سیاست‌های خود بپردازد، در غیر این صورت نرخی که در بازار آتی تعیین می‌شود، بیش از اینکه نماینده شمار زیادی از بازیگران بازار باشد، نماینده سیاست‌های ارزی و پولی بانک مرکزی خواهد بود.
وی ادامه داد: هرچه نرخ بهره بیشتر باشد، هزینه پوشش ریسک افزایش می‌یابد؛ در کشورهایی که بازارهای مالی و کالایی توسعهیافته دارند، نرخ بازده بدون ریسک بخش به نسبت کوچکی از نرخ بازده ریسکی را تشکیل می‌دهد؛ به عنوان نمونه در ایالات متحده آمریکا متوسط نرخ بازده اوراق خزانه دولتی در بلندمدت نزدیک به ۲ درصد و متوسط نرخ بازده بورس اوراق بهادار آن کشور (به عنوان شاخصی برای سرمایه‌گذار‌ی‌های ریسکی) نزدیک به ۱۲ درصد است. «بنابراین پوشش‌دهندگان ریسک در آمریکا و ایران به‌طور متوسط به ترتیب کمتر از ۲۰ درصد و بیشتر از ۵۰ درصد نرخ بازده ریسکی خود را صرف پوشش ریسک می‌کنند؛ بنابراین، هزینه‌های پوشش ریسک به‌دلیل بالا بودن نرخ بهره در کشورمان بسیار بالاست.»
آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه:
بازار آتی در کشور جواب نمی‌دهد
معمولا برای اینکه به نوعی نوسانات را کم کنند یا اینکه نرخ‌ها جذابیت پیش‌بینی داشته باشد، برای برخی از کالا‌ها بازار آتی درست می‌کنند تا اگر وارد بازار شود سمت و سویی از نظر قیمتی بگیرد، اما تصور نمی‌شود در کشور ما این موضوع جواب بدهد. برای مثال در شرایط حاضر نرخ سکه در بازار با آنچه در بازار آتی شکل گرفته، همخوانی ندارند و به جای اینکه بازار آتی هدایت‌کننده باشد بازار سکه هدایت‌کننده بازار آتی است. بنابراین نمی‌شود گفت با تشکیل بازار آتی سکه نوسان نرخ سکه کم یا واقعی شده است. همین هم برای ارز متصور است. اگر بگوییم با تشکیل بازار آتی ارز بازار تک‌نرخی ارز برقرار کرده و از نوسان آن کم می‌کنیم جواب نمی‌دهد چون این امر تابعی از متغیرهایی است که بازار آتی نمی‌تواند روی آن تاثیری داشته باشد. بنابراین اینکه بگوییم این بازار فلان نرخ را در فلان بازار تنظیم می‌کند، در کشور ما حداقل ممکن نیست ، چرا که کشور ما این قابلیت را ندارد. اما در کل کنترل نرخ ارز و نوسانات آن بستگی به بانک مرکزی دارد چرا که این نهاد است که اراده می‌کند به میزان لازم و در زمان مناسب آن را تزریق کند تا به دست نیازمند واقعی برسد نه سوداگرها و بازارسازهای ارز و خوشبختانه تاکنون هم با نظارتی که روی صرافی‌ها داشته موفق بوده است.
