زنگ خطر خروج نیروگاه‌داران تجدیدپذیر از ایران

به گزارش کسب و کار نیوز، کافی است پای درد دل یکی از این نیروگاه‌داران بنشینید تا از سختی راه تولید در سال «رونق تولید» مطلع شوید؛ سرمایه‌گذارانی که در اوج سال‌های برجام (همان سال‌هایی که خیلی‌ها آن را پیراهن عثمان کرده‌اند) به امید روزهای بهتر این کشور، پا در مسیر اخذ مجوز نیروگاه‌داری گذاشتند و پس از چند سال نه‌تنها سرمایه خود را باختند، که قربانی خواسته‌های وزارت نیرو شدند.

پشت پرده ابطال قراردادهای نیروگاه‌های تجدیدپذیر

قضیه از این قرار است که در روزهای اخیر وزارت نیرو به منظور عدم پرداخت زیان سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های تجدیدپذیر دستِ پیش گرفته و در روزهایی که امید می‌رود سرمایه‌گذاران خارجی بار دیگر به کشور برگردند، قراردادهای این نیروگاه‌ها را ابطال می‌کند؛ آن هم به بهانه عدم اجرایی شدن!
یکی از سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های تجدیدپذیر با بیان اینکه «این کار ظلمی در حق نیروگاه‌دارانی است که سرمایه خود را در این راه فدا کرده‌اند»، می‌گوید: «دو سال طول کشید تا مجوزهای مربوطه را از دستگاه‌های مختلف استانی بگیریم، پس از آن زیرساخت‌ها را با هزینه‌های فراوان فراهم کردیم، زمانی که قرار بود سرمایه‌گذار خارجی ما پنل خورشیدی را وارد و در نیروگاه جای‌گذاری کند، به ناگاه آمریکا از برجام خارج شد و دست ما در پوست گردو ماند.»
مدیرعامل شرکت «آریانا انرژی» در گفتگو با «کسب و کار» ادامه داد: «ما از ابتدای کار با وزارت نیرو قراردادی ۲۰ ساله داشتیم که طبق آن می‌بایست برق تولیدی را با نرخ تضمینی از ما خریداری و سرمایه نیروگاه را پس از چند سال به همراه سود به ما برگردانند. ولی به دلیل برجام سرمایه‌گذار کره‌ای ما قادر به انتقال پول نشد و سرمایه‌ای که ما برای زیرساخت نیروگاه کردیم معطل ماند.»
این فرد ادامه داد: «ما در این مدت پولی بابت این قرارداد از وزارت نیرو نخواستیم اما انتظار داریم در روزهایی که می‌رود تا برجام دوباره سر و سامانی بگیرد، قراردادهای ۲۰ ساله ما را بی بهانه ابطال نکنند تا شاید سرمایه گذاران خارجی بار دیگر پا به ایران بگذارند و خواب سرمایه ما بیدار شود!»
«کسب و کار» پای صحبت های یکی از این نیروگاه داران نشسته که سال هاست سرمایه خود را به امید روزهای بهتر قربانی کرده است.

دلسردی نیروگاه داران تجدیدپذیر به دلیل تصمیمات وزارت نیرو

پیمان حسین قلمبر، مدیرعامل شرکت «آریانا انرژی» و سازنده نیروگاه های تجدیدپذیر
توافق پاریس که با نام «پیمان پاریس» شناخته می‌شود و در مورد کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تغییر اقلیم است، در واقع سازوکاری در امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. سپس در ۲۲ آوریل ۲۰۱۶ (روز زمین) در مراسمی در نیویورک برای امضا معرفی شد. تا سال ۲۰۱۷، ۱۹۵ عضو، این پیمان را امضا کردند و ۱۴۷ کشور آن را به تصویب مجلس خود رساندند.
براساس قانون پنج ساله برنامه ششم توسعه (‌۱۴۰۰- ۱۳۹۶) دولت باید سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک را تا پایان اجرای آن به حداقل ۵ درصد برساند.
ماده ۵۰ قانون برنامه ششم توسعه تاکید دارد که دولت مکلف است سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پاک را با اولویت سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی (داخلی و خارجی) با حداکثر استفاده از ظرفیت داخلی تا پایان اجرای قانون برنامه (سال ۱۴۰۰) به‌ حداقل ۵ درصد ظرفیت برق کل کشور برساند.
همچنین براساس تصویب‌نامه هیات وزیران در سال ۹۵ و با استناد به اصل ۱۳۸ قانون اساسی ایران مقرر شده وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکت‌های دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی، بانک‌ها و شهرداری‌ها، براساس فهرستی که وزارت نیرو تعیین و منتشر کرده، وظیفه دارند در دو سال حداقل ۲۰ درصد از برق مصرفی ساختمان‌های خود را از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کنند.
انرژی تجدیدپذیر انرژی ای است که از منابع تجدیدپذیر یا بازگشت‌پذیر مانند نور خورشید، باد، باران، موج، جزر و مد و گرمای حرارتی زمین به دست می‌آید و می‌توان آن را در مدت زمان کوتاهی توسط منابع طبیعی جایگزین کرد.
استفاده از این نوع انرژی می‌تواند علاوه بر تولید برق پاک مانع از انتشار آلاینده های زیست محیطی شود. برنامه ششم توسعه که شروع آن از سال ۹۶ بوده و تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه دارد، دارای بندی است که بر این اساس ۵ درصد ظرفیت کل نیروگاه‌های کشور باید نیروگاه تجدیدپذیر باشد.
برآوردها نشان می‌دهد حدود ۸۵ هزار مگاوات ظرفیت کل نیروگاه‌های کشور است که براساس قانون برنامه ششم توسعه می بایست حدود چهار هزار مگاوات از نیروگاه ها تبدیل به نیروگاه تجدیدپذیر می‌شد؛ اما متاسفانه اکنون چیزی بیش از ۸۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در بخش خورشیدی و بادی تا پایان دی ماه ۹۹ در کشور وجود ندارد.
رویکرد فعلی وزارت نیرو و ساتبا بیانگر آن است که عقب ماندگی زیادی در این بخش وجود دارد و جبران آن نیازمند حمایت های دولتی و تغییر نگرش مسئولان وزارت نیرو و سازمان بهره وری انرژی و انرژی های تجدید پذیر (ساتبا) است .
در حال حاضر سوخت نیروگاه های حرارتی تا حدودی رایگان است و علاوه بر آن، این نیروگاه ها بابت آلوده ساختن محیط زیست هزینه ای پرداخت نمی کنند. بنابراین می توانند به راحتی بر سر راه ساخت نیروگاه های تجدیدپذیر مانع ایجاد کرده و چه بسا مدیران فعلی با نگاه و رویکردی انتقام جویانه وارد عرصه شوند .
ایران یک کشور نفت خیز است و اقتصاد نفتی دارد لذا استفاده از انرژی های تجدیدپذیر سخت است. علاوه بر این، نوسان های ارزی، قیمت تجهیزات مورد نیاز انرژی های تجدیدپذیر را افزایش داده است. توسعه انرژی های تجدیدپذیر نیاز به حمایت های ویژه دولتی دارد زیرا اگر کسی بخواهد با سرمایه شخصی خود اقدام به راه اندازی و ساخت نیروگاه های خورشیدی کرده و برق تولیدی را به همان نرخی که برق تولیدی با سوخت های فسیلی دارند به فروش رساند نمی تواند در این رقابت نابرابر به جایی برسد.
با افزایش نرخ ارز، قیمت تجهیزات مورد نیاز برای ساخت نیروگاه های تولیدکننده انرژی تجدیدپذیر که بیش از ۷۰ درصد آن وارداتی است و در کشور تولید نمی شود توجیه اقتصادی نداشته و در یک سال اخیر نرخ ارز به صورت افسارگسیخته افزایش یافته و ما شاهد سرمایه گذاری در نیروگاه های تجدیدپذیر نخواهیم بود، خرید تضمینی برق تولیدی از سوی دولت با ضمانت ۲۰ ساله به دلیل عدم تطابق نرخ ارز و قیمت خرید تضمینی و تاخیر در پرداخت صورتحساب ها و مطالبات بخش خصوصی موضوعیت احداث نیروگاه را فاقد جذابیت های سرمایه گذاری در این بخش برای سرمایه گذاران کرده است .
هزینه خرید تضمینی انرژی برق از نیروگاه های تجدیدپذیر از مشترکان پرمصرف در قالب عوارض و مالیات دریافت می شود؛ ولی متاسفانه در کمیسیون بودجه با تاخیر های طولانی گاها شش ماهه و یکساله به نیروگاه داران پرداخت می شود .
خرید تضمینی برق برای توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر اجتناب ناپذیر است که در سال های اخیر با اجرای خرید تضمینی توفیق مناسبی در مشارکت بخش خصوصی به منظور راه‌اندازی نیروگاه‌های تجدیدپذیر حاصل نشده است.
نوسانات نرخ ارز بسیاری از قراردادهای منعقدشده نیروگاهی را از توجیه اقتصادی خارج کرده و وزارت نیرو (ساتبا) به دلیل مشکلات مالی و مدیریتی هنوز برای اصلاح این قراردادها اقدامی نکرده است.
کمبود منابع برق در کشور در سال جاری ۵ هزار مگاوات کسری برق در شبکه توزیع اعلام شده است که با توجه به رشد مصرف این کسری در سال آینده به ۸ هزار مگاوات می رسد؛ از اینرو انرژی های نو به دلیل زودبازده بودن می تواند راهکار مناسبی برای جبران این کسری باشد. در صورت عدم تعدیل و تمدید قراردادهای خرید تضمینی برای نیروگاه های احداث نشده وزارت نیرو با بخش خصوصی به زودی شاهد خروج همه فعالان و سرمایه گذاران از این حوزه خواهیم بود.
سال های گذشته رشد مناسبی در این بخش صورت گرفت؛ اما از سال ۹۶ به دلیل مشکلات ارزی و تحریم ها و خروج ایالات متحده آمریکا از برجام سرعت پیشرفت این طرح ها در کشور کاهش یافت تا افت محسوسی را در این زمینه شاهد باشیم.
عدم تمدید قراردادها ازسوی وزارت نیرو (ساتبا) و نگاه یکسویه به عدم پیشرفت فیزیکی که سازندگان هیچ نقشی در به وجود آمدن آن نداشتند و شرایط سیاسی پیش آمده توسط ایالات متحده آمریکا و خروج از برجام تمامی سرمایه گذاران خارجی را در حالت شک و تردید نگاه داشته و اگر چنانچه شرایط بتواند به حالت قبل بازگردد می توان شاهد ساخت و احداث پروژه های نیروگاهی بود .
در بحث رگولاتوری برق و انرژی با وجود تلاش انجمن بهینه سازی و سندیکای برق هنوز توفیق چندانی در این حوزه به وجود نیامده است.

مقایسه انرژی های نو در ایران نسبت به سایر کشورهای اروپایی

در حالی ضریب ظرفیت انرژی های نو در ایران ۱۸ تا ۲۲ درصد است که این مهم در کشورهای اروپایی سهمی حدود ۱۵ تا ۱۷ درصد را به خود اختصاص داده است. در بخش های مرکزی کشور با ۳۰۰ روز آفتابی به همراه شهرهای بادخیز می توان همپای منابع نفتی، برای کشور درآمدزایی کرد.
جایگزین کردن انرژی های تجدیدپذیر با انرژی های فسیلی نه تنها می توانست از نظر اشتغال آفرینی برای کشور بسیار سودمند باشد، بلکه می توانست از عوامل مهم در کاهش روزافزون آلودگی های محیط زیست هم به حساب بیاید.
مطرح کردن مشکلات زیست محیطی و ناآشنایی مسئولان استانی با قوانین احداث نیروگاهای خورشیدی، فرایند اخذ مجوزها را بسیار طولانی و فرصت سوزی های تکراری و خود تحریمی ها راه را دشوارتر کرد.
نیروگاه های تامین برق که با سوخت فسیلی فعالیت می کنند، علاوه بر مشکلات زیست محیطی و آلودگی هایی که دارند، به دلیل مصرف بالای آب برای خنک سازی، منابع آبی را نیز تحت الشعاع خود قرار می دهند. نیروگاه های گازی به علت استفاده از چاه آب باعث لطمات به بخش کشاورزی نیز شده است .
به دلیل مشکلات موجود در تامین منابع مالی و دریافت اعتبارات بانکی، روند احداث نیروگاه های تجدیدپذیر با تاخیر مواجه شد .
تا سال ۹۶ زمان بازگشت سرمایه حدود ۵ سال بود و پس از آن به سودهی می رسید؛ اما به دلیل تصمیمات اخیر وزارت نیرو این زمان به ۹ سال افزایش یافته که باعث دلسردی و عدم استقبال بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این حوزه شده است.
هزینه های احداث هر کیلووات نیروگاه خورشیدی تقریبا ۸۰۰ یورو و نیروگاه بادی ۱۲۰۰ یورو است که با توجه به افزایش نرخ ارز و تامین تجهیزات ۷۰ درصدی از خارج، نیاز است درآمدها متناسب با نرخ ارز افزایش یابد.
مشکلات موجود در زمینه تعدیل نرخ قراردادهای منعقدشده وزارت نیرو با بخش خصوصی بیانگر آن است که وزارت نیرو مکلف بوده که در صورت افزایش قیمت ارز این نوسان را در قراردادها اعمال کند اما اکنون با تغییر قراردادها به زمان بهره برداری از نیروگاه، عملا پوشش ریسک توسط وزارت نیرو کاهش یافته است؛ از اینرو به دلیل زمانبر بودن تامین منابع مالی بسیاری از هزینه ها افزایش یافته و بخش خصوصی با مشکلات فراوانی مواجه شده است. بنابراین رسیدن به هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر تا پایان سال ۱۴۰۰ غیر قابل تصور است .
این در حالی است که با توجه به هدف گذاری صورت گرفته در برنامه ششم توسعه به منظور رسیدن به ۵ هزار مگاوات انرژی نو، برای احداث سالیانه هزار مگاوات نیاز به یک میلیارد دلار سرمایه گذاری در سال است.