مینا حسینی
به گزارش کسب و کار نیوز، درست است که استارتآپها با نیروی جوانان کشور سرعت زیادی در رشد و رفع مشکلات روشهای سنتی و گرههای جامعه را دارند؛ اما هنوز زمینه و بستر مناسب برای این شرکتها فراهم نشده است. نمونهای دیگر از پز دادنهای استارتآپی دولت، «کارخانههای نوآوری» است که اخیرا در تهران و برخی دیگر از شهرهای ایران رایج شده است. نخستین کارخانه نوآوری کشور توسط مشارکت چندین بازیگر بخش خصوصی در مساحتی به وسعت ۱۸ هزار متر مربع برپا شد، اما جالب است که معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری آن را در کارنامه دستاوردهای خود و به عنوان شعبههای اقماری پارک فناوری پردیس معرفی میکند. نخستین کارخانه نوآوری برای کمک به زنجیره استارتآپها برای تامین نیروی انسانی متخصص و حمایت از کسبوکارهای نوپا مطرح بود، اما راهاندازی و افتتاح پشت هم کارخانه نوآوری در گوشه و کنار شهر که در خروجی آن تردید است، نمایشی بودن آن را به ذهن متبادر میکند. این شرایط باعث شده است که روند سرمایهگذاری در شرکتهای استارتآپی متوقف شود و بعضی از استارتآپهای فعال نیز تعطیل شوند. با بررسی این نکات و موارد دیگر، این سوال به ذهن میرسد که دولت چه نقشی در ظهور و رواج استارتآپها در کشور داشته است؟ برای پاسخگویی به این سوال، پای صحبتهای دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانشبنیان و مشاور معاون علمی و فناوری رئیسجمهوری و مدیرمسئول انتشارات دانشبنیان فناور نشستیم. در ادامه گفتگوی «کسبوکار» با پرویز کرمی را میخوانید.
خیلی از کارشناسان معتقدند از یک طرف دولت حمایتهای پولی و مالی از استارتآپها و دانشبنیانها میکند، از طرف دیگر در روند فعالیت این شرکتها با وضع قوانین و مقررات سنگاندازی میکند. به دلیل همین قوانین و مقررات، این شرکتها با بوروکراسی دولتی روبهرو هستند که این بوروکراسی در روند مجوزهایی است که این شرکتها نیاز است برای فعالیت دریافت کنند. شرکتهای نوپا وقتی میخواهند شکل بگیرند نیاز به مجوزهای دولتی دارند و به همین دلیل با بوروکراسی روبهرو میشوند و این بوروکراسی در تضاد با ذات کسبوکارهای نوپاست که چابکی دارند. نظر شما چیست؟
در دانشبنیان خیر، ما به طور کلی یک بوروکراسی داریم. ما فقط به شرکتهای دانشبنیان و استارتآپها حمایتهای خود را عرضه میکنیم. آن هم فقط یک شرط دارد و آن دانشبنیان شدن است و هیچ بوروکراسی دیگری نداریم.
در همان روند دانشبنیان شدن یک چالش مطرح است و آن، این است که زمانی که شرکتی میخواهد دانشبنیان شود و تیکهای دانشبنیان شدن را بزند و تایید شود تا صفت دانشبنیان بگیرد، باید ارزیابان آن شرکت را ارزیابی کنند و کنار این ارزیابها هم معاونت علمی کارگروهی دارد که این بررسی را انجام می دهد. آیا این موضوع درست است؟
ما دبیرخانه هستیم. معاونت علمی اصلا طبق یک قانون مجلس این حمایتها را انجام میدهد. قانون حمایت از تاسیس شرکتهای دانشبنیان یکسری وزارتخانهها را متولی این کار کرده است. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت علوم، وزارت صنایع، وزارت دفاع، صندوق نوآوری و شکوفایی و یک نماینده مجلس متولیان این کار هستند. اینها یک هیات هستند. معاونت علمی دبیرخانه این کار را به عهده دارد؛ ازاینرو باید آن قوانین و شاخصها توسط آن هیات مورد راستیآزمایی قرار بگیرد. معاونت بهتنهایی و رأساً نمیتواند بگوید کدام شرکت دانشبنیان هست و کدام شرکت نیست. آن نمایندگان وزارتخانهها هم باید نظر بدهند؛ ازاینرو کار معاونت پس از دانشبنیان شدن آن شرکتها شروع میشود.
یعنی در روند ارزیابی شرکتها دخالتی ندارد؟
در آن روند، معاونت هم مثل بقیه اعضا فقط یک رای دارد.
خیلی از کارشناسان میگویند در آن روند که این شرکتها باید تایید شوند ارزیابان سلیقهای عمل میکنند. یکسری شرکتها به اصطلاح دانشبنیاننما شدهاند و درواقع دانشبنیان نیستند؛ اما از تسهیلات شرکتهای دانشبنیان استفاده میکنند. این کار باعث میشود شرکتهای دانشبنیان واقعی از دریافت تسهیلات محروم بمانند…
daneshbonyan.isti.ir در درون یک اتاق شیشهای است. همه آحاد جامعه میتوانند روند و فرایند دانشبنیان شدن یا نشدنشان را ببینند. شما به سایت daneshbonyan.isti.ir مراجعه کنید تا ببینید چه شرکتی دانشبنیان شده، چه امتیازی گرفته، چه شرکتی نشده، کدام شرکت شده و در حال حاضر لغو شده است. همه اینها را میتوانید ببینید و مراحل شکایت از اجحاف کار شدن یا حق کسی هم ضایع شدن طبق قانون دیده شده است. اصلا دانشبنیانی یک قانون مترقی است و جزو یکی از قوانین مترقی کشور ماست که تمام صفر تا صد کار خوب دیده شده است و حق شکایت، بررسی و همه اینها برای افرادی که فکر میکنند حقی از آنها ضایع شده است هست.
۱۰ سال پیش این حمایتهای دولتی نبود. به عنوان مثال یک شرکت بزرگ که صادرات هم دارد، در حال حاضر میگوید من هم روزی از صفر شروع کردم و زمانی یک استارتآپ نوپا بودم. عدهای از این شرکتها با این ادعا مستندسازی میکنند و از طریق روابطی که دارند مجوز دانشبنیان بودن را میگیرند. نظر شما در این مورد چیست؟
بله، این حمایتها از سال ۸۹ شروع شده است. اصلا اینگونه نیست که شما مطرح کردید. شرکتهای بزرگی ما داریم که دانشبنیان شدهاند. شرکتهای خیلی بزرگتری داریم که دانشبنیان نشدهاند. دلیل؟ در یک شرکت دانشبنیان بزرگ که ۳۰-۴۰ محصول دارد ممکن است دو محصول دانشبنیان شود. شرکت دانشبنیان نمیشود و این محصول است که دانشبنیان میشود. خدمت است که دانشبنیان میشود. بنابراین بعضی از شرکتهای بزرگ نامآور ما هستند که دانشبنیان نشدهاند؛ یعنی محصولاتشان هیچکدام دانشبنیان نشده است. بعضی از شرکتهای بزرگ قدیمی ما هستند که بعضی از محصولاتشان دانشبنیان شده است. طبق آن ارزیابی و کارگروه، شرکت رفته و درخواست داده، آن ارزیابان نظر دادهاند و این شرکت دانشبنیان شده است. من مثلا میتوانم نام ببرم. شرکت «زرماکارون»، همه شرکت «زرماکارون» دانشبنیان نیست؛ اما «زرماکارون» بعضی از محصولاتش دانشبنیان شده است.
آن شرکت طبق آن تعداد محصول داخلیسازی که دارد از تسهیلات استفاده میکند؟
بله.
شرکتهای خصولتی در مناقصهها و مزایدهها برنده میشوند و بازار کسبوکارهای نوپا را میگیرند. نظر شما چیست؟
چه ایرادی دارد که شرکتها بیایند و سهام شرکتها را بخرند؟ این شرکتها میتوانند سرمایهگذاری کنند. شرکت دانشبنیان خصوصی است و هر کسی میتواند سهام خود را بفروشد و بخرد و نقد کند.
اقتصاد ما اقتصاد نفتی است. باید این اقتصاد مبتنی بر دانش و فناوری و نوآوری شود تا اینکه ما بتوانیم به نفت متکی نباشیم و صادرات دانشبنیانی شکل بگیرد. جدا از شعار، اقتصاد ما چقدر با دانشبنیان شدن فاصله دارد؟
ما داریم به سمت خوبی میرویم و رو به رشد و مطلوب هستیم؛ یعنی در حال حاضر شرکتهای حوزههای «بیوتک»، «نانو» و «هوا فضا» خوب در بازار وارد شدهاند و توانستهاند سهم خوبی را از GDP و درآمد ملی در این حوزه داشته بتاشند. ما در حال حاضر حدود ۳۰۰ هزار نفر اشتغال در حوزه دانشبنیانها و استارتآپها در کشور داریم که عمدتا طبقه علمی و بخش دانشگاهی ما هستند و چیزی نزدیک به ۹۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی این شرکتها تا سال گذشته بوده است. اینها حاصل درآمدها و زحمات دانشبنیانی ماست، ارزشافزوده و تولید ثروت از علم ماست که اگر نمیبود این ۳۰۰ هزار نفر اشتغال را نیز ما نداشتیم؛ ۳۰۰ هزار نفری که عمدتا جزو تحصیلکردگان و متخصص ما هستند؛ ازاینرو فعالیت خوبی شروع شده، امیدوارم رشد مطلوب و جهشی در این کارها داشته باشیم.