سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
به گزارش کسب و کار نیوز، هرچند ۹ روز از قطعی اینترنت به صورت سراسری می‌گذرد و دسترسی بخشی از شرکت‌ها و اینترنت‌های خانگی وصل شده است؛ اما شرایط هنوز عادی نیست و کسب‌وکارهای اینترنتی و استارت‌آپ‌ها همچنان با خسارت‌های آن دست به گریبانند. زمانی که اینترنت قطع شد به یک‌باره شوکی به کسب‌وکارهای اینترنتی وارد شد و بسیاری از آنها که مبتنی بر وب بودند از دسترس خارج شدند. تعداد کمی که سرورهای داخلی داشتند نیز با ریزش مشتری و افت فروش و سرویس روبه‌رو بودند. کم‌کم قطعی اینترنت به نوعی زندگی مردم را فلج کرد. قطع اینترنت فضای سرخورده‌ای را در حوزه اشتغال اینترنتی و استارت‌آپی که چندین میلیون جوان در آن فعالیت دارند به‌وجود آورده است و به اکوسیستم استارت‌آپی کشور آسیب شدیدی وارد کرده، فضایی که نشاط گسترده‌ای را به اقتصاد کشورمان در چند سال گذشته تزریق کرده بود و حتی باعث شد بخشی از جوانان که از کشور مهاجرت کرده بودند، به ایران بازگردند.
سخن در این باب بسیار گفته شده است؛ اما آنچه به‌طور مشخص باید مورد توجه قرار بگیرد خسارت‌های آتی این قطعی برای کسب‌وکارهای اینترنتی و استارت‌آپ‌هاست.
«نت‌بلاک» وب‌سایت معتبر در زمینه آزادی استفاده از اینترنت در جهان میزان خسارت ناشی از هر روز قطعی اینترنت در ایران را مبلغی معادل ۶۱ میلیون دلار برآورد کرده است که تا به امروز که ۹ روز از قطعی اینترنت می‌گذرد، این خسارت به بیش از ۵۴۹ میلیون دلار می‌رسد.
در همین زمینه عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی فارس گفت: برخی از کسب‌وکارهای مبتنی بر وب و استارت‌آپ‌ها باوجود سال‌ها تلاش، به‌دلیل قطعی اینترنت دچار وقفه شدید و بعضا کاملا خاموش شده است. یلدا راهدار افزود: سال‌ها روی استارت‌آپ‌ها کار کرده‌ایم و یک دفعه در هفت روز تعداد زیادی از آنها خاموش شد و برخی از آنها را باید مرده حساب کرد، چون بسیاری از کسب‌وکارهای این‌چنینی دارای گردش مالی بالا نظیر آنچه در تاکسی‌های اینترنتی شاهد آن هستیم، نیستند. این فعال اقتصادی بیان کرد: طبق آمارهای جهانی خسارت روزانه به حوزه‌های مختلف اقتصادی در پی قطعی اینترنت حدود ۶۱ میلیون دلار محاسبه شده است. او با بیان اینکه امروز همه کسب‌وکارها بر بستر اینترنت بنا گذاشته شده است، افزود: نه‌تنها شرکت‌هایی که صرفا آی‌تی‌بیس بودند که کل کسب‌وکارها با قطعی یک هفته‌ای اینترنت به‌هم ریخته است.
علاوه بر زیان اقتصادی، چالش بزرگی که استارت‌آپ‌ها با آن روبه‌رو شده‌اند لطمه خوردن به اعتبار آنهاست. شاید تحمل خسارت‌های مالی برای کسب‌وکارهای اینترنتی امکان‌پذیر به نظر برسد، اما تحمل عدم ورود کارآفرینان و سرمایه های داخلی و خارجی جدید در سال‌های بعدی به این فضا که می‌توانست چندین میلیارد دلار ارزش در اقتصاد کشور ایجاد کند، به این سادگی نیست. طی سال‌های اخیر با روند رو به کاهش سرمایه‌گذاری خارجی به‌دلیل تحریم‌ها و شرایط بانکی مواجه بوده‌ایم؛ اما برای جذب سرمایه‌گذاران سنتی ازسوی استارت‌آپ‌ها تلاش‌های بسیاری صورت گرفته است. این در حالی است که با قطعی اینترنت هرچه این کسب‌وکارها بافته‌اند، رشته شد. ضربه‌ای که قطعی اینترنت به اتمسفر استارت‌آپی و آنلاین کشور زده، شاید بتوان گفت قابل جبران نیست زیرا پول‌هایی که در شرف تزریق به بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی بود سر از حوزه‌های دیگر و چه بسا کشورهای دیگر در خواهد آورد. «کسب‌وکار» در گفتگو با کارشناسان و فعالان این حوزه این مساله را بررسی می‌کند.
بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران در پی قطع اینترنت
علی مسعودی، عضو هیات‌مدیره مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان
اگر می‌خواهیم فضای مجازی ما فضای امنی باشد، اتفاقاتی که تاکنون بوده و اشرافی که روی فضای مجازی داریم و خواهیم داشت و مطمئناً در آینده این فضا را صاف و قوی‌تر هم خواهیم کرد، اثر مطلوب خود را برای کنترل این موضوع می‌گذارد؛ ولی قطعی اینترنت به هر حال تصمیمی بوده که گرفته شده و صلاح بر این بوده که این اتفاق در این مقطع بیفتد؛ اما این تجربه‌ای شد که باعث شد خود آن مجموعه‌ای که تصمیم به این موضوع گرفته، برای دفعات بعد برای اخذ این تصمیم آگاهانه‌تر عمل کند چون پیش از این تجربه‌ای در این زمینه نداشت که چه اتفاقاتی غیر از آن نظری که دارند، می‌افتد. این بار اول است که چنین اتفاقی افتاده و نیاز است که حتماً در جلسات تخصصی و کارشناسی برای بررسی بیشتر، این موضوع مطرح شود و برآیند آن جلسه نتیجه‌ای بشود که احیاناً اگر قرار باشد که دفعات بعد از این رویه استفاده کنند حداقل براساس این نتیجه، موضوع را لحاظ کنند که چطور رفتار کنند. این موضوع دوطرفه است؛ هم برای کسب‌وکارهای اینترنتی و هم برای مجموعه تصمیم‌گیر اینترنت کشور برای اینکه بدانند در چنین شرایطی بهترین برخورد که کمترین آسیب را می‌خواهد بزند، پیش بگیرند. اصولاً سرمایه‌گذار وقتی می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند باید یک بستر امنی برای او فراهم باشد؛ این امن هم از نظر امنیت اقتصادی است و هم از نظر امنیت شهروندی، امنیت فضا و… است که برای او امن باشد که این کار را انجام بدهد. مطمئناً ما اگر در مورد عراق یا سوریه صحبت کنیم، وقتی قرار باشد در این کشورها سرمایه‌گذاری کنیم چون ریسک دارد سرمایه‌گذاری خود را برای آنکه آنجا بستری را ایجاد کنیم، کنترل‌شده عمل می‌کنیم یا شاید اصلا عمل نکنیم؛ اما برای اینکه صادرات به آنجا داشته باشیم همه رغبت داریم. مشکلی ندارد چون کالایی خریده شده صادرات و واردات می‌شود. بنابراین سرمایه‌گذاری در آنجا سعی می‌کنند نداشته باشند چون ریسک این کار بالاست. بنابراین سرمایه‌گذاران خارجی چه می‌کنند؟ می‌گویند به جای آن کشورها در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنیم چون ایران ریسکش پایین است و ما سرمایه‌گذاری می‌کنیم؛ اما یک‌سری اتفاقات مانند قطعی اینترنت باعث بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود. به عنوان مثال در حال حاضر خیلی از شرکت‌های بخش خصوصی که با خارج از کشور کار می‌کنند برای واردات یا صادرات‌شان، پروتکل‌هایی را با شرکت‌های خارجی دارند و قراردادهایی را امضا می‌کنند. طی هفته گذشته که اینترنت قطع شد آنها نتوانسته‌اند پاسخگوی شرکت‌های خارجی باشند چون ایمیل نداشتند. شرکت‌های خارجی از دست این شرکت‌ها شاکی هستند که «چرا تو پاسخ ندادی و آنلاین نبودی با من؟» در صورتی که این اتفاق یک بار افتاده؛ ولی همین یک بار ضربه‌ای را زده که آن شرکت مجبور است دوباره اعتمادسازی کند. این در صورتی است که به‌طور کلی به‌دلیل تحریم‌ها و مسائل مختلفی که به ناحق گرفتارش شده‌ایم درگیر یک‌سری شفاف‌سازی‌ها برای طرف‌های مشتریان یا به صورتی کارخانه‌هایی که از آنها جنس خریداری می‌کنیم، هستیم؛ برای نقل و انتقال پول مشکل داریم و یک‌سری مشکلات دیگر. در حال حاضر قطعی اینترنت نیز اتفاق افتاده و مطمئنا نوع سرمایه‌گذاری یعنی همان سرمایه‌گذاری بالعکس نیز اتفاق نمی‌افتد یعنی حتی برای صادرات؛ یعنی ما می‌خواهیم صادرات انجام بدهیم دچار مشکل می‌شویم، می‌خواهیم واردات کنیم گیر می‌کنیم. این در حالی است که هر دو اینها سرمایه می‌خواهد. اینها سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت است. سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت که جایگاه خود را دارد. برای سرمایه‌گذاری بلندمدت هم مطمئنا نیاز به یک بستر امن وجود دارد و این امنیت روانی نیز که خراب شود خودش هم در اصل موضوع موثر است و بر آن اثر منفی دارد. اینکه در حال حاضر با سرمایه‌گذاری خارجی کمتر مواجه هستیم به خاطر شرایط بانکی، تحریم و… است؛ ولی مطمئنا موضوع قطعی اینترنت اثر مضاعف بر این موضوع خواهد گذاشت چون وقتی ارتباطات قطع می‌شود مثل این است که ما بگوییم به یک‌سری افراد آشوبگر پول داده شده و تراکنش بانکی برای آنها اتفاق افتاده، اگر ردیابی شود پیدا می‌شود؛ ولی اگر ما تراکنش‌های بانک را کلا ببندیم برای اینکه این افراد تامین مالی نشوند این کار شدنی نیست. بستر ما باید به قدری شفاف باشد که ما بتوانیم حتی آن موضوع را ردیابی و پیدا کنیم و ببینیم که جریان پولشویی و مبارزه با پولشویی و.. اینجاست که به درد می‌خورد که ما بتوانیم آن را کنترل کنیم. اگر در فضای مجازی این اشراف وجود داشته باشد مشکلی نخواهیم داشت؛ اما با چیزی که مواجه می‌شویم این است که حتی پیام‌رسان‌های ما در این مقطع آماده نبودند و خیلی از آنها dawn شدند و نتوانستند کار کنند. راه درست این نیست که پیام‌رسان‌های خارجی را فیلتر کنیم که بستر داخلی‌ها فراهم شود. باید راهی باشد که منِ شهروند بتوانم کارم را راحت‌تر انجام بدهم و هر پیام‌رسان داخلی که کار من را درست انجام دهد من با آن کار خواهم کرد. امیدواریم این بستر را به گونه‌ای داشته باشیم که مردم خودشان هر موقع خواستند وارد پیام‌رسان‌های داخلی شوند به‌راحتی کارشان انجام شود و طوری نشود که یک خاطره بد به جا بماند و دوباره اگر یک روزی خواستیم به آنها بگوییم وارد این پیام‌رسان‌ها شوید هیچ کسی از آنها استفاده نکند.
رشته سرمایه‌گذاری خارجی در ایران پنبه شد
امید هاشمی، مدیر کسب‌وکارهای نوین اتاق تهران
شاید تحمل درصدی از ۲۰۰ میلیون دلار خسارت به کسب‌وکارهای اینترنتی امکان‌پذیر به نظر برسد؛ اما تحمل عدم ورود کارآفرینان و سرمایه های داخلی و خارجی جدید در سال‌های بعدی به این فضا که می توانست چندین میلیارد دلار ارزش در اقتصاد کشور ایجاد کند، به این سادگی نیست. از ابعاد ضرر و زیان اقتصادی تخمینهای مختلفی منتشر شده است، از ۱۰۰ میلیون دلار تا یک و نیم میلیارد دلار. تعدادی از کارشناسان بیشتر آسیب‌ها را متوجه کسب‌وکارهای اینترنتی می دانند و تعدادی دیگر عنوان می‌کنند اختلال اینترنت آسیب بیشتری را از ناحیه تجارت به اقتصاد کشور تحمیل کرده است. هرچند تخمین سرانگشتی از آسیب اقتصادی قطعی شش‌روزه اینترنت نمیتواند مبنای علمی داشته باشد؛ اما جهت درک بهتر پیامدها می‌توان به آن اتکا کرد. با در نظر گرفتن مبنایی برای تخمین و اعمال عوامل اصلاحی مانند حجم ۴۵۰ میلیارد دلاری اقتصاد ایران، طول مدت قطعی اینترنت، پررنگتر بودن نقش کسب‌وکارهای اینترنتی در وضعیت حال حاضر ایران نسبت به دیگر کشورها و سال‌های مبنا، می‌توان عدد ۲۰۰ میلیون دلار آسیب اقتصادی را عددی معقول دانست که البته عددی متفاوت از ادعاهای یک و نیم میلیارد دلاری است. هرچند در شرایط امروز کشور که مساله اقتصاد در اولویت قرار دارد، ۲۰۰ میلیون دلار رقم کمی نیست، اما به‌واقع آسیب اصلی این نیست. اصل آسیب به کسب‌وکارهای اینترنتی جای دیگری نهفته و باید به‌دنبال آن بود. برای درک بهتر آسیب‌های اصلی و جدی به کسب‌وکارهای اینترنتی بد نیست یک دسته‌بندی کلی از سطح فعالیت این کسب‌وکارها و یک دسته‌بندی کلی هم از سطح بهرهمندی آنها از اینترنت داشته باشیم. اگر کسب‌وکارهای اینترنتی را به‌طورکلی به سه دسته رشدیافته (تثبیت و شناخته‌شده)، در حال رشد (در حال جذب مشتری و تثبیت در بازار) و تازه‌متولدشده (از مرحله تشکیل تیم تا ارائه محصول به بازار) تقسیم کنیم و از طرفی سطح استفاده از اینترنت را به سه دسته اول، دسترسی به مخاطب و مشتری، دوم دسترسی به نرم‌افزارها یا سرویس‌های آنلاین برای تکمیل زنجیره کسب‌وکار و سوم خدمات میزبانی تقسیم کنیم، بهتر می‌توان آسیب‌های اخیر را تحلیل کرد. در اصل هر دسته از این کسب‌وکارها در ۳ دسته به اینترنت نیاز دارند. در این میان کسب‌وکارهای رشدیافته مانند سرویس‌های درخواست خودرو یا خرید آنلاین کالا به‌دلیل نرخ بالای تکرار خرید مشتری و تثبیت در بازار از مخاطره عدم دسترسی به دسته اول نیازها به‌طورجدی آسیب نمی‌بینند؛ اما دو دسته دیگر که آینده اقتصاد نوآور و دیجیتال کشور بیشتر در گرو تولد و رشد آنهاست، بیشتر آسیب دیده‌اند. نرخ رشد کسب‌وکارهای اینترنتی در حال رشد که بعد از مدت‌ها تلاش و صرف هزینه و سرمایه‌گذاری توانست اندکی سهم بازار در مقابل بزرگان اینترنتی کسب‌وکار کنند، به‌دلیل اختلال در فرایند بازاریابی و جذب مشتری با کاهش چشمگیری روبه‌رو شد. همچنین تعداد قابل‌توجهی از ارائه‌دهندگان خدمات به‌دلیل بهره‌برداری از یک سرویس آنلاین خارجی در بخشی از کسب‌وکار خود (برای مثال بهینه‌سازی سیستم لجستیک) و عدم دسترسی به این سرویس‌ها بخشی از مشتریان قبلی خود را به‌دلیل عدم ارائه خدمات مناسب از دست دادند و ارزش آتی این کسب‌وکارهای به‌شدت کاهش یافت. دغدغه اصلی سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در فضای کسب‌وکارهای اینترنتی و صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات است. بیش از یک سال بود که سرمایه‌گذاران سنتی داخلی به‌دلیل رکود بازار و عدم سوددهی بسیاری از فعالیتها، به کسب‌وکارهای اینترنتی روی آورده و در رویارویی‌های مختلف علاقه‌مندی آنان برای ورود به این فضا احساس می‌شد. همچنین سرمایه‌گذاران خارجی که پیش‌تر به فضای کسب‌وکارهای اینترنتی ایران وارد شده و موفق بودند، همواره بازار کشور را رصد می‌کردند. در سال‌های اخیر بخش تجارت الکترونیک در ایران از رشد خوبی برخوردار بود و به‌طور تقریبی تنها حوزه‌ای بود که در دو سال گذشته می‌شد اخبار سرمایه‌گذاری را در آن شنید. بنابراین می‌توان گفت هرچه این جوانان و کسب‌وکارهای اینترنتی برای مساله تحول سرمایه‌گذاری داخلی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی رشته بودند، پنبه شد و پول‌هایی که در مسیر ورود به فضای کسب‌وکارهای اینترنتی بودند، همگی بعد از چشیدن طعم ریسک بالای این حوزه سر از ارز و ملک و حتی خارج از کشور در خواهند آورد.
فرصت ورود به بازار بین‌المللی را از دست دادیم
امیرحسین رضایی، بنیان‌گذار و مدیرعامل استارت‌آپ «بینج‌بار»
قطعی اینترنت خسارت‌های زیادی برای ما داشت. طبیعتاً چون سایت ما روی هاست خارجی بود با قطع شدن اینترنت، سایت ما down شد و در این مدت خرید و فروش اینترنتی ما به صفر رسید. جدا از بحث سایت که عملا خسارت‌های زیادی برای ما داشت، بحث تبلیغات ما در فضای مجازی برای بازاریابی بود که به‌طور کل تعطیل شد. ارتباط ما با مشتریان‌مان در اینستاگرام و مدیاهای دیگر قطع شد. ما هفته قبل در نمایشگاه AGRITECHNICA2019 هانوفر آلمان بودیم که توانستیم در آن نمایشگاه با شتاب‌دهنده‌های مختلف آلمان و مشتریان خارجی ارتباط بگیریم؛ اما با قطع اینترنت، ارتباط ما با همه آنها قطع شد. این خسارت برای ما بیشتر در بحث اعتباری بود زیرا به عنوان نمونه با شتاب‌دهنده «مترو» آلمان ارتباط گرفته و قراری را هم سِت کرده بودیم که به‌دلیل قطعی اینترنت، آن را از دست دادیم. فروش اینترنتی سایت در یک هفته حدود پنج میلیون تومان است که این فروش را در زمان قطع اینترنت به‌طور کل از دست دادیم. در این مدت موتور جستجوی بومی در عمل کاری از پیش نمی‌برد زیرا منابعی که ما استفاده می‌کنیم، جهانی و انگلیسی است و دسترسی به این منابع با اینترنت ملی شدنی نیست. ضربه اصلی قطع اینترنت به استارت‌آپ ما در بحث فروش خارجی و وارد شدن به بازار بین‌المللی بود که زمینه آن با حضور ما در نمایشگاه هفته قبل هانوفر آلمان فراهم شد؛ اما با قطع اینترنت به‌طور کل از بین رفت.
