سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرائی
از طرفی آمارها بیانگر این است که مدل حمایت دولتی از استارتاپ ها تخصصی نیست و منجر به افزایش مشکلات استارتاپ ها و رشد استارتاپ های بدهکار بانکی می شود. براساس گزارش چندی پیش اتاق بازرگانی تهران بدهی بالای شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌هایی است که از روش وام و تسهیلات استفاده کرده‌اند. براساس این تحلیل که بر اساس گزارش بانک مرکزی انجام گرفته مانده کل تسهیلات پرداختی به بنگاه‌های دانش‌بنیان در پایان آذر ۱۳۹۷ حدود ۷ هزارمیلیارد تومان بود که براساس آمارهای اخیر بانک مرکزی تقریبا ۱۹ درصد آن (معادل ۳/ ۱ هزار میلیارد تومان) به مطالبات غیر جاری تبدیل شده است. به بیان دیگر ۱۹ درصد به مجموعه مطالبات سررسید گذشته (مطالباتی که از سررسید پرداخت آن ۲ ماه گذشته و به ۶ ماه نرسیده)، معوق (مطالباتی که بیش از ۶ ماه و کمتر از ۱۸ ماه از سررسید بازپرداخت گذشته) و مشکوک الوصول (مطالباتی که بیش از ۱۸ ماه از سررسید پرداخت آن گذشته) تبدیل شده است. براساس این گزارش از ۱۰۴۰ شرکت دانش‌بنیانی که تسهیلات بانکی دریافت کرده‌اند ۱۷۳ شرکت (۱۷ درصد) تسهیلات خود را در موعد مقرر بازپرداخت نکرده‌اند و تسهیلات پرداختی به ۶۰ شرکت از آنها (۶ درصد) به مطالبات مشکوک الوصول تبدیل شده است. این گزارش همچنین تاکید دارد که بیش از ۵۴ درصد مطالبات غیر‌جاری بنگاه‌های دانش‌بنیان مربوط به مطالبات مشکوک‌الوصول است که شامل ۷۱۸ میلیارد تومان می‌شود و کل این مبلغ تنها متعلق به ۶۰ شرکت دانش‌بنیان می‌شود. به بیان دیگر این شرکت‌ها هر کدام ۱۲ میلیارد تومان به شبکه بانکی بدهکار هستند. این گزارش تاکید می‌کند اگرچه پشتیبانی مالی از بنگاه‌های دانش‌بنیان اهمیت دارد اما لازم است فرآیند شناسایی تا تخصیص منابع مالی به این بنگاه‌ها به نحوی مدیریت شود تا از دقت و کنترل کافی برخوردار باشد به نحوی که در نهایت نسبت مطالبات غیر‌جاری مربوط به تسهیلات اعطا شده به این بنگاه‌ها حداقل بالاتر از میانگین نسبت مطالبات غیر‌جاری ریالی کل نظام بانکی نشود. متوسط مطالبات غیر‌جاری کشورحدود ۱۳ درصد است هرچند بانک مرکزی این رقم را بین ۱۰ تا ۱۱ درصد ذکر می‌کند.
اما با ظهور کسب و کارهای نوین برای برخی رسیدن به این آرزو ممکن به نظر رسید تا جایی که با راه اندازی استارت آپ ها سعی کردند تا رسیدن به درآمد را در مدت کوتاهی تجربه کنند. امیر شکوهی نیا، هم بنیانگذار و مدیرعامل پیشین شتابدهنده سخت‌افزار “نینیکس” در گفت و گو با “راه پرداخت” می گوید: اگر بخواهیم در رابطه با اکوسیستم استارت‌آپی کشور صحبت کنیم با توجه با اتفاق‌هایی که طی دو سال گذشته رخ داده و داستان‌های موفقیت کمی که در فضای استارت‌آپی شکل گرفته باید گفت که شرایط برای افرادی که می‌خواهند شروع به فعالیت کنند ناامیدکننده است.
شکوهی نیا افزود: افرادی نیز که در گذشته در این فضا فعال بودند با توجه به عدم آمادگی اکوسیستم از اینکه بتوانند با همان فرمان قبلی به کار خود ادامه بدهند ناامید هستند و حس می‌کنند تلاش‌های آنها به نتیجه نخواهد رسید. ماحصل این دو اتفاق این است که های و هوی اکوسیستم می‌خوابد اما این به معنی افول کلی آن نیست. به گفته وی، در واقع در پی این اتفاق‌ها هایپ اکوسیستم کم شده و دیگر فضای رویایی یک شبه کارآفرین و میلیارد شدن کم‌کم رنگ باخته و افراد با چهره واقعی یک استارت‌آپ و فرایند پرزحمت و پررسیک پنج الی۱۰ ساله‌ای که برای رسیدن به موفقیت باید طی کنند آشنا می‌شوند و می‌فهمند رویایشان به زودی نمی‌تواند محقق شود. در واقع نسل اول استارت‌آپ‌هایی که به نتیجه رسیدند مشخص کردند که فضای رؤیایی یک شبه و یک ساله رسیدن به موفقیت دیگر وجود ندارد. هم بنیانگذار و مدیرعامل پیشین شتابدهنده سخت‌افزار نینیکس اظهارداشت: اما کلیت داستان این است؛ جای استارت‌آپ نماها امروزه خالی است. استارت‌آپ‌هایی که از ابتدا هدف داشتند، می‌دانستند به دنبال چه چیزی هستند و هم اکنون نیز در گوشه‌ای به فعالیت خود ادامه می‌دهند و به سمت جلو گام بر می‌دارند.
تسهیلات دولتی منجر به شکست کسب وکارهای نوین می شود
افشین کلاهی، رئیس کمیسیون کسب و کارهای نوین دانش بنیان اتاق بازرگانی
هرچند در ایران استارتآپهای موفق و ناموفق زیادی وجود دارند اما می‌توان گفت که نمونه‌های ناموفق در این بخش بیشتر است. مشکلات زیادی بر سر راه این شرکت ها وجود دارد که گاه غیرقابل حل باقی می ماند و در انتها یک شرکت یا در ابتدای راه و یا در انتهای راه محکوم به شکست می شود. کسب و کارهای نوین در ایران با حمایت های مالی بالا آمدند و در بسیاری موارد شکست خوردند. مشکل دیگری که در این بخش وجود دارد تعاریف اشتباه از استارتآپهاست. عده‌ای تصور می‌کنند که با تجمع چند نخبه و صحبت کردن و بیان ایده‌های آنها، کار استارت آپ‌ها به پایان می‌رسد.
اما موفقیت هایی نیز در این راه کسب شده است. به طور کلی ورود به این عرصه با ریسک ها و مشکلات بسیاری همراه است و باید با شناخت نیاز بازار وارد این راه شد. همانطور که اشاره شد بسیاری از استارتآپها موفق نیستند ولی فعالیت همان تعداد موفق موجب ترغیب عده‌ای برای ورود به این عرصه می‌شود. مشکلات بر سر راه این اکوسیستم وجود دارد و نمی توان آنها را نادیده گرفت. دولت برای حمایت از این کسب و کارها راهی جز پرداخت تسهیلات مالی و وام ندارد و مسلم است این فرآیند منجر به شکست این کسب وکارها خواهد شد. چون تسهیلات زمینه ساز رانت است و به دلیل عدم موفقیت این کسب و کارها، بدهی های زیادی به بار می آید.
ایران در شاخص سهولت کسب‌وکار در بین ۱۹۰ کشور رتبه ۱۲۸ را دارد. البته بیشترین حمایت در این سال‌ها از خودروسازها بوده که در این مساله آنها ۲۰ هزار میلیارد تومان بدهی به بانک‌ها دارند. این بخش بسیار گسترده است و مشکلات آن نیز به گستردگی خود بخش است. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در این بخش، جزو سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر است و تشکیل دهنده استارت آپ باید بداند که برای حرکت در این مسیر بدون سرمایه نمی تواند به مسیر خود ادامه دهد.
