صادرات آب مجازی با محصولات آب بر

شایلی قرائی

به گزارش کسب و کار نیوز، آب مجازی عبارت است از میزان آبی که برای تولید یک محصول در صنعت یا کشاورزی مصرف می‌شود. در واقع در ایران با تجارت آب مجازی و واردات محصولات آب‌بَر، می‌توان مقدار آب مورد نیاز برای تولید آن‌ها را ذخیره کنند. در بحرانی که ایران در رابطه با کم آبی دارد اینکه این میوه کشت و برداشت می شود و با توجه به اخبار منتشر شده هزاران تن آن به کشورهای دیگر صادر می شود هیچ توجیهی ندارد. بررسی آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد در سال ۹۷ در مجموع ۷۶۳ هزار تن هندوانه به کشورهای عراق، امارات، ترکیه، افغانستان، عمان و… صادرات شده است. گرچه این میزان صادرات هندوانه ۱۵۷میلیون دلار ارزآوری برای کشور داشته، اما کارشناسان کشاورزی معتقدند در کشوری همچون ایران که با کمبود منابع آب مواجه است، تولید و صادرات این محصول کاملا غیرمنطقی است. از این رو صادرات هندوانه را صادرات آب مجازی می‌نامند. بر این اساس با فرض اینکه برای تولید هر کیلو هندوانه ۲۸۶ لیتر آب مصرف می شود، تولید ۷۶۳ هزار تن هندوانه معادل مصرف ۲۱۸ میلیارد لیتر آب یا معادل کل مصرف آب سه میلیون ایرانی در یکسال است. اما در این رابطه رئیس فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس شورای اسلامی گفت: ایران در واردات آب مجازی به نسبت خوب عمل کرده به گونه‌ای که در سال گذشته حدود ۳۵ میلیارد متر مکعب آب مجازی وارد و پنج میلیارد متر مکعب نیز صادر شد.

ممنوعیت کشت برنج و هندوانه

در همین زمینه مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: با توجه به بروز پدیده خشکسالی و تنش آبی، کشت برنج و هندوانه به عنوان دو محصول کشاورزی دارای مصرف آب بالا در این استان ممنوع است. علی داوودی‌مهر اظهار داشت: بر اساس ابلاغیه وزارت نیرو به جز دو استان شمالی کشور گیلان و مازندران کشت محصولات کشاورزی دارای مصرف آب بالا به‌ویژه برنج و هندوانه در بقیه استان‌ها ممنوع است. او افزود: با وجود اخطارها‌ و تذکر‌های لازم، عده‌ای از مردم کهگیلویه و بویراحمد در برخی نقاط این استان از جمله یاسوج حدفاصل روستای مختار تا دهنو اقدام به کشت برنج کرده‌اند. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد بدون اشاره به آمار، عنوان کرد: نصب کنتور‌ هوشمند روی چاه‌‌های غیرمجاز آب، تعیین تکلیف و پلمب چاه‌‌های غیرمجاز و اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی سفره‌‌های زیرزمینی از دیگر اقدامات این شرکت برای عبور از بحران کم‌آبی است.

کشورها رقابت می‌کنند که وارد کننده آب باشند نه صادرکننده

جواد ساداتی‌نژاد، دانشیار دانشکده علوم و فنون نوین دانشگاه تهران

آمارهای زیادی در رابطه با صادرات آب مجازی وجود دارد که البته نمی توان به آنها استناد کرد. البته که این صادرات وجود دارد و غالب محصولات کشاورزی آب بر صادر می شوند. در ایران بحران کم آبی داریم. همواره هم در این مورد هشدار داده شده و می شود بنابراین باید این موضوع را جدی بگیریم. محصولات کشاورزی آب بر در ایران باید با برنامه ریزی تولید و برداشت شوند. هندوانه از آن دسته از میوه های جالیزی است که آب زیادی را برای تولید و رسیدن لازم دارد. اما در کشور مزارع زیادی به کاشت این محصول می پردازند. این در حالی است که باید واردات آب مجازی در دستور کار قرار داده شود نه اینکه با کاشت محصولات آب بر صادرات آب را به صورت غیرمستقیم انجام دهیم. برای کشاورزان نیز تامین آب محصولات آب بر بسیار سخت است.

آب دهی مزارع با نوبت دهی انجام می شود و محصولی مانند هندوانه باید آبیاری زیادی داشته باشد بنابراین باید به این فکر باشیم از صادرات محصولات آب بر بکاهیم و واردات آنها را در دستور کار قرار دهیم تا بدین وسیله در تولید محصولات آب بر مشکلی وجود نداشته باشد تا آب مصرفی ذخیره شود. امروز بحران کمبود آب یک موضوع بین‌المللی است و حتی کشورهایی که سرانه آب خوبی دارند دنبال این هستند که از منابع آبی خود نگهداریس و حفاظت کنند بنابراین در ایران وقتی ما بحران آب روبرو هستیم این اقدامات توجیهی ندارد. کشورها الان رقابت می‌کنند که وارد کننده آب باشند و نه صادرکننده. نسخه این است، محصولی اگر خیلی آب مصرف می‌کند بهتر است که وارد شود تا تولید. البته باید اشاره شود که واردات محصولات کشاورزی با هدف حمایت از منابع آب قابل قبول است و نه موضوع دیگری.