نفوذ یک درصدی کتاب دیجیتال در ایران

به گزارش کسب و کار نیوز، امیر خوراکیان از سازماندهی و رفع موانع توسعه کتاب دیجیتال در کشور به دلیل رشد و توسعه بازار آن و اهمیت بررسی وضعیت کسب و کار این صنعت خبر داد و گفت: با آسیب شناسی و تحلیل وضع موجود، جهت رونق تولید و گسترش صنعت کتاب دیجیتال ایران، کمیسیون عالی ارتقاء محتوا و خدمات فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی اقداماتی همچون برگزاری جلسات هم اندیشی با نخبگان، ذی نفعان و ذی ربطان صنعت کتاب دیجیتال ایران انجام داده است. وی گفت: در همین حال بررسی مهم ترین موانع توسعه کسب و کار های فرهنگی در این صنعت، مالکیت مادی و معنوی کتاب های دیجیتال، حمایت از ناشران این کتب در مقایسه با ناشران کاغذی کتاب، توسعه ابزارها و زیرساختهای فنی تولید محتوای کتاب دیجیتال، بررسی اهمیت مصرف کتاب در سبد خانوار های ایرانی و در نهایت هماهنگی میان دستگاه های مربوطه برای توسعه صنعت کتاب دیجیتال ایران از دیگر اقدامات انجام شده است.

خوراکیان با بیان اینکه صنایع فرهنگی دیجیتال در ایران تحت قالب هایی همچون صنعت نرم افزارهای چند رسانه ای، صنعت هنرهای دیجیتال، چاپ و نشر، موسیقی، سینما، خبرگزاری های آنلاین، رادیو و تلویزیون و بازی های ویدیویی شناخته می شود، اضافه کرد: در سال های اخیر فروش کتاب الکترونیکی در دنیا به طور چشمگیری افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۸ بازار جهانی کتاب، ۱۳ هزار میلیون دلار فروش کتاب دیجیتال را ثبت کرد. در ایران نیز در سال­های اخیر بازار تولید و عرضه کتاب دیجیتال رشد قابل توجهی داشته است به طوریکه در عرض یک سال اخیر (سال ۱۳۹۷) رشد ۳۰۰ درصدی بازار کتاب دیجیتال را شاهد بوده‌­ایم. معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به این که هنوز نسبت تعداد کتب الکترونیکی به کل کتاب های منتشر شده در کشور بسیار پایین تر از نرخ های جهانی است، اعلام کرد: چنانچه آمارها نشان می­‌دهد، تا سال ۱۳۹۷ در مجموع ۱ میلیون و ۳۲۰ هزار عنوان کتاب از خانه کتاب شابک اخذ کرده و منتشر شده است اما تعداد کتاب های دیجیتال منتشر شده تا سال ۱۳۹۷ در ایران ۹۰ هزار عنوان برآورد شده است. بنابر این نسبت کتاب کاغذی به کتاب های منتشر شده در ایران حدود ۹۴ درصد است.

وی افزود: براساس آمار مؤسسه خانه کتاب ایران، طی ۳۰ سال اخیر حدود ۱ میلیون و ۳۲۰ هزار عنوان کتاب کاغذی چاپ شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از این تعداد، حدود ۷۵۰ هزار عنوان کتاب، به سهولت در دسترس عموم مردم نیست و به نوعی «حبس شده» تلقی می‌شود. زیرا به طور عمومی چاپ مجدد کاغذی آنها توجیه اقتصادی ندارد. بنابراین با توجه به کم بودن هزینه انتشار کتاب در فضای مجازی، انتشار دیجیتال این ۷۵۰ هزار عنوان کتاب، برای بازگرداندن کتاب های حبس شده به چرخه مصرف و ارتقاء کمی و کیفی محتوای فارسی در وب راهکار مناسبی است.

خوراکیان با بیان این که در حوزه نشر کتاب دیجیتال بازار غیر رسمی وجود دارد، گفت: در حال حاضر قریب به ۷ میلیون بار اپلیکیشن های کتابخوان روی دستگاه های همراه و هوشمند در ایران نصب شده‌ که از این تعداد حدود ۷۰۰ هزار کاربر فعال روزانه وجود دارد که حجم بازار رسمی کتاب دیجیتال در سال ۱۳۹۷ را به حدود ۲۰ میلیارد تومان رسانده اند که البته به دلیل غیر رسمی بودن این بازار، برآورد مالی مشخصی از حجم کل آن وجود ندارد. وی اظهار داشت: بررسی آمارها و نیازهای ملی، منطقه ای و بین المللی نشان می دهد که ظرفیت رشد و توسعه اقتصادی این صنعت فرهنگی بسیار بالا است و باید زمینه رشد کمی و کیفی و صادرات آثار و محصولات کتاب دیجیتال به جهان خصوصا کشورهای همسایه و به ویژه به ۱۱ کشور دارای شهروندان فارسی زبان فراهم شود. خوراکیان با اشاره به این که متوسط ضریب نفوذ کتاب دیجیتال در جهان ۱۳ درصد است، اما این آمار در ایران کمتر از یک درصد برآورد شده است، گفت: کتاب دیجیتال مزیت های منحصر به فردی دارد که براساس آن اولویت توسعه آن ضروری است. چرا که علاوه بر تحقق عدالت آموزشی و محتوایی فرهنگی، توزیع آسان و فراگیر کتاب و جریان سازی فرهنگی، افزایش کمی و کیفی محتوای فاخر فارسی در وب، کاهش هزینه زنجیره تولید کتاب و کاهش ریسک سرمایه گذاری، استفاده بهینه عموم شهروندان از اوقات فراغت، دسترسی افراد کم توان (نابینایان) به محتوای فاخر کتاب های صوتی و تسهیل مشارکت نخبگان و نویسندگان سراسر کشور در تولید و نشر کتاب دیجیتال، زمینه را برای تسهیل ایفای نقش حاکمیت در هدایت، نظارت و حمایت از حوزه کتاب نیز فراهم می‌­آورد.

وی افزود: البته با توجه به خلاء­های قانونی و نظارتی در حوزه کتاب دیجیتال، نقض مالکیت معنوی آثار در فضای مجازی به نحو گسترده‌­تری رخ می­‌دهد. از این رو سرقت علمی و ادبی یکی از تهدیدهای جدی در این حوزه به شمار می­‌رود. همچنین برخی از نویسندگان در عصر ارتباطات و اطلاعات به‌دلیل راحتی دسترسی به انواع محتوا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، به‌جای تولید دانش، سمت‌وسوی فعالیت نگارشی خود را به جابه‌جایی اطلاعات معطوف کرده و به نشر کتاب‌های کم‌ارزش و گاه بی‌ارزش اقدام می‌کنند که باید برای جلوگیری از معایب آن اقدام لازم صورت گیرد.