شاه‌رضا، قم شهر، مدرس شهر، یا قمشه؟

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایسنا, محمدحسین ریاحی در خصوص وجه تسمیه شهرستان شهرضا، اظهار کرد: تا سال ۱۳۰۵ هجری شمسی شهرستان شهرضا با نام “قمشه” شناخته می‌شده است، اما زمانی که رضاشاه بر ایران حاکم می‌شود عده‌ای این مکان را “پهلوی شهر” یا شهرضا نامیدند. اما آن چیزی که مهم‌تر است این است که بعد از انقلاب اسلامی ایران تغییرات جزیی در نام این شهرستان پدید آمد، به این شکل که ابتدا این شهر را “مدرس شهر” و بعد قمشه نامیدند و در آخر باز هم شهرضا نام گرفت، منتها اساس کار را بر این گذاشتند که چون امامزاده “شاه رضا” در این مکان وجود دارد این شهرستان را شهرضا نامیدند.
وی افزود: شهرضا امروز به عنوان یکی از شهرهای قابل اعتنا از حیث تاریخی و فرهنگی و موقعیت اجتماعی در استان اصفهان به شمار می‌رود. این شهرستان از حیث تاریخی قابل توجه است و نام قبلی این شهر قمشه بوده که در جنوب غربی شهر اصفهان واقع شده است. در حقیقت این شهر که از حیث تاریخی و آثار، قابل ملاحظه است از واژه “قمشه” که یک کلمه پهلوی ساسانی است تشکیل شده است. “قم” و “شه” به معنای یک شهر دارای آب جوشنده، روان و ماندگار از آن یاد شده است.
این اصفهان شناس گفت: برخی واژه قمشه را به عنوان سرزمینی پر از “کاریز” و بناهای متعدد دانسته‌اند. این منطقه شکارگاه بزرگی برای تفرج بزرگان و سلاطین بوده است. خاک حاصلخیزی داشته و با توجه به این امتیاز بعضی از درختان و گیاهان در آن رشد خوبی داشته‌اند.
ریاحی گفت: همچنین به دلیل واقع شدن بر سر راه بازرگانی اصفهان- شیراز و وجود یک مرکز مذهبی به نام امامزاده شاه رضا، این منطقه توسعه خوبی پیدا کرد.
وی ادامه داد: همان‌طور که اشاره شد، قمشه مرکب از یک واژه باستانی است. برخی نیز قمشه را به معنای “کومه شهر” یا شکارگاه دانسته‌اند. شیروانی در کتاب خود می‌گوید چون “قم” منسوب به پادشاهی بوده که آنجا را آباد کرده است به این جهت آنجا را “قم شهر” گفته‌اند و آن را یک سرزمین آباد از توابع اصفهان دانسته است.
این اصفهان شناس تصریح کرد: فرصت الدوله شیرازی در کتاب ارزشمند “آثار العجم” به لحاظ اینکه این منطقه شکارگاه بوده است و خانه‌هایی از نی و تور جهت اقامت در آن ساخته‌اند آنجا را “کومه شهر” گفته است. برخی هم قمشه را مکان پرقنات گفته‌اند چرا که مزارع وسیعی از قنات‌ها مشروب می‌شده‌اند. قمشه بعدها تغییر نام داد و در سال ۱۳۰۵ هجری شمسی به درخواست اهالی و با توجه به اینکه مرقد امامزاده “شاه‌رضا” که برخی گفته‌اند از نوادگان امام موسی کاظم(ع) است این مکان را شاه‌رضا یا شهرضا نامیده‌اند.
ریاحی با بیان اینکه شهرضا از نظر دانش‌پروری جایگاه فوق‌العاده‌ای دارد، خاطرنشان کرد: خاندان‌هایی مانند الهی قمشه‌ای، زارعان، و حکیم فرزانه و تعدادی دیگر از علما از این مکان برخاسته‌اند. مهم‌ترین فیلسوف محمدرضا حکیم قمشه‌ای است که در دوران قاجاریه به تهران مهاجرت می‌کند و مکتب فلسفی اصفهان را در تهران ترویج می‌دهد.
وی گفت: همچنین حکیم الهی قمشه‌ای که مردی فاضل و وارسته بود از این شهر است. حکیم زاهد نیز جز کسانی است که معارف و علوم و مدارس جدید را در شهرضا توسعه داده است، مرحوم حکیم زاهد را “ابوالمعارف” نامیده‌اند.
این اصفهان شناس، با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های برجسته شهرستان شهرضا وجود آثار تاریخی است، گفت: بازار و مسجد جامع قدیمی شهرضا متعلق به دوران سلجوقی است. همچنین کاروانسرای عباسی هم در دوران صفویه در این منطقه ساخته شده است. همچنین همیشه شهرضا به ساختن تُنگ و سفال و آثار سرامیکی مشهور بوده است.
ریاحی اظهار کرد: اقتصاد عمده شهرضا با توجه به تردد عشایر در این منطقه کشاورزی و دامپروری بوده است و در صنایع دستی هم این شهر، حرف برای گفتن دارد. همچنین انار و انگور شهرضا بسیار مشهور و قابل توجه است.
وی گفت: دکتر نورالله کسایی- استاد برجسته تاریخ و فرهنگ ایران که سال‌ها در دانشگاه تهران تدریس کرد و آثار برجسته زیادی مانند “مدارک نظامیه” از خود برجای گذاشت از شهرضا برخاست.