سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرائی
به گزارش کسب و کار نیوز، پدیده فرار مغزها و مهاجرت نخبگان از مدت‌ها پیش به عنوان یک آسیب جدی در حوزه آموزش عالی مطرح بود که امروز گریبان جامعه علمی کشور را گرفته است. کارشناسان مسائل آموزشی معتقدند که هم مجلس و هم دولت مسئله مهاجرت صدها هزار نفره فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را به خروج چند ده نفره المپیادی‌ها و دانشجویان ممتاز تقلیل داده و سعی می کنند که فقط در همان چارچوب به مشکل بپردازند. از نظر آنها خروج نخبگان دانشگاهی از یک کشور برای ادامه تحصیل یا تحقیق در کشوری دیگر پدیده‌ای متداول و مرسوم در همه کشورهاست اما مشکل این است که این افراد دیگر باز نمی گردند و علاوه بر آن مهاجرت تنها محدود به نخبگان نیست بلکه نیروهای متخصص بسیاری از کشور خارج می شوند.
روز گذشته آماری منتشر شد که معاون امور بین الملل و تبادل فناوری معاونت علمی از آخرین آمار بازگشت نخبگان به کشور خبر داده و گفته است که تعداد نخبگان بازگشته به کشور به یک‌هزار و ۲۰۸ نفر رسیده است که اکنون در حال فعالیت‌های علمی هستند.اما محمود فتوحی، رئیس دانشگاه شریف در این رابطه می گوید: تعداد دانشجویانی که از کشور خارج می‌شوند در مقطع کارشناسی از کارشناسی‌ارشد بیشتر است؛ همچنین آمار خروج در مقطع کارشناسی ارشد از دکتری بیشتر است. فتوحی با نگران خواندن خروج نخبگان از کشور، گفت: اطلاعات دقیقی از دانشجویان از کشور خارج شده دانشگاه صنعتی شریف در دست ندارم اما تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی که از کشور خارج می‌شوند از کارشناسی‌ارشد بیشتر است همچنین تعداد کارشناسی ارشدها از دانشجویان دکتری بیشتر است بنابراین اگر این افراد در مقاطع پایین مورد حمایت قرار بگیرند ماندگاری آنها در کشور بیشتر خواهد شد. رئیس دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: بیش از ۲هزار نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه‌های مختلف حداقل یک مقطع تحصیلی خود را در دانشگاه صنعتی شریف گذرانده‌اند، همچنین ۹۰ درصد از ۵۰۰ نفر از دانشجویان صنعتی شریف که هر سه مقطع تحصیلی خود را در این دانشگاه گذرانده‌اند (در سالهای تحصیلی مختلف) در کشور مانده و عضو هیات علمی دانشگاه‌های داخل کشور هستند. وی با بیان اینکه اگر بتوان دانشجویان ارشد و دکتری را از میان متقاضیان نخبه این دانشگاه انتخاب کرد و انتخاب از طریق کنکور حذف شود درصد بیشتری از دانشجویان در داخل کشور خواهند ماند و ماندگاری آنها بیشتری خواهد شد. فتوحی با تاکید بر اینکه نگرانی‌های بسیاری پیرامون خروج دانشجویان وجود دارد، اضافه کرد: در دانشگاه تلاش‌های بسیاری برای ماندگاری این دانشجویان در کشور همچون ایجاد مراکز کارآفرینی و پارک‌های علم و فناوری صورت گرفته است اما شرایط بکارگیری و ایجاد اشتغال برای آنها وجود ندارد. رئیس دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه مشخص کردن آمار خروج دانشجویان مشکل است البته ممکن است وزارت علوم و یا سازمان نظام وظیفه این آمار را داشته باشد، ادامه داد: باید شرایطی را در کشور فراهم کرد تا دانشجویان در صورت خروج از کشور برای ادامه تحصیل به کشور باز گردنند.
بی توجهی به نیازهای شغلی نخبگان
امیر واعظی آشتیانی، اقتصاددان
نیروی انسانی از آن دسته پتانسیل هایی است که در اقتصاد کشور ارزش فراوانی دارد و نیروی انسانی نخبه و تحصیلکرده که در ایران فراوان هم هست می تواند تحول شگرفی در اقتصاد و نوآوری ایجاد نماید. متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل بی توجهی به توانایی ها و ظرفیت های نخبگان این گروه باارزش مهاجرت را برای رسیدن به اهداف خود انتخاب کرده اند. نخبگانی که از دانشگاه ها فارغ التحصیل می شوند نیاز به موقعیت های شغلی مناسب و درخور هستند که به دلیل نبود این موقعیت ها مهاجرت را تنها راه حل خود برای رسیدن به آینده روشن می دانند. با خروج نخبه ها و مهاجرت آنها ضرر و زیان زیادی متوجه کشور می شود. از هزینه های بسیار گرفته تا از دست رفتن ایده های خلاق که می تواند مسیر توسعه اقتصادی را هموار و رسیدن به اقتصاد نوآور را سرعت ببخشد. در چنین شرایطی کاملا واضح است که متولیان و مسوولان مسوول تمام هزینه‌هایی هستند که به دلیل خروج این سرمایه‌ها بر کشور تحمیل می‌شود.
سرمایه هایی که می توان از آن برای سرمایه گذاری در ایجاد موقعیت های شغلی در کشور استفاده کرد و با حمایت ها و تسهیلات مغزهای متفکر را در کشور نگه داشت. در این چند سال اخیر سیل مهاجرت نخبگان افزایش داشته و کشورهای توسعه یافته مقصد اول این افراد هستند. کشورهای دیگر از ورود این نخبگان به کشورشان استقبال می کنند چراکه می دانند دانشجویانی که با این امتیازات و دارای ایده های خلاق برای توسعه بیشتر و رشد اقتصاد آنها موثر واقع خواهند شد.
این کشورها باور دارند که با امکانات و شرایطی که برای ورود نخبگان که بیشتر از کشورهای جهان سوم وارد می شوند دارند می توانند قدم های بزرگتری در نوآوری و تغییر و تحولات بردارند. گام های مثبتی که با ایجاد شغل و فراهم کردن شرایط برای نخبگان مهاجر فراهم می کنند این انگیزه را برای این افراد تحصیل کرده فراهم می کند تا از دانش خود استفاده و طرح هایی را ارایه دهند که در نهایت به رشد اقتصادی و ارزآوری بیشتر ختم خواهد شد. ایران همواره از این نظر متضرر شده و هزینه های مالی و بار معنوی آن در اقتصاد و جامعه مشاهده می شود. باید عوامل دافعه را کاهش داد و با ایجاد موقعیت های شغلی برای اینکه نخبگان بلافاصله جذب کار در شرایط مناسب شوند کوشا بود. بر همگان واضح و مبرهن است که ایران دارای پتانسیل های فراوانی در نیروی انسانی و نخبه است که امروز حتی در شرایط کنونی توانسته اند در کشور نوآوری های بسیاری که نمونه آن در دنیا وجود ندارد خلق کنند. ثروت آفرینی توسط نخبگان باید برای کشور باشد و نباید شرایط جوری رقم بخورد که این افراد به رغم میل باطنی جلای وطن کنند و با مهاجرت به کشورهای دیگر در جهت رشد واعتلای دیگر کشورها بکوشند. لازمه تغییر در اقتصاد و رفتن به سکت پیشرفت های کشورهای توسعه یافته همین نخبگان هستند که می توانند اقتصاد را نجات دهند. برای تولید به این افراد نیاز داریم. برای نوآوری در تولید باید نخبگان را حفظ کنیم. در غیر این صورت در جا زدن و افزایش مهاجرت انسان های لایق و نخبه را پیش رو خواهیم داشت.
