ما و همسایگان‌مان ناچار به همزیستی مسالمت‌آمیز هستیم

دکتر روح‎الله اسلامی در گفت‌وگو با ایسنا-‌منطقه خراسان، در خصوص موضع‌گیری‌های اخیر وزیر امور خارجه، اظهار کرد: دکتر ظریف آمریکا و رسانه‌های آن، فضای داخلی آمریکا، جریان‌ها و محافل نفوذ، احزاب و گروه‌‎هایی در سیاست خارجه فعالیت می‌کنند و لابی‌ها را به خوبی می‌شناسد.

وی با بیان اینکه ظریف در مصاحبه اخیر خود قصد انجام چند کار را داشت، عنوان کرد: اول اینکه قصد داشت نشان دهد جمهوری اسلامی ایران اهل گفت‌وگو و مذاکره بود و توافق خوبی به دست آمد، اما آمریکا آن توافق را کنار زد و برخلاف موازین و حقوق بین الملل امضایی که خود پای برجام زده بود را باطل کرد، در واقع قصد داشت ابتدا با افکار عمومی آمریکا صحبت کند و نشان دهد که شما کشوری دارید که قابل اعتماد نیست و این را از تریبون فاکس‌نیوز گفت.

وی افزود: مورد دوم این بود که پیامی برای ترامپ فرستاد که اولاً نشان می‌داد چندصدایی در سیاست خارجه آمریکا وجود دارد و دوم اینکه با توجه به این موضوع که مشاوران تندرو و کارگزاران سیاست خارجه مواضع اسرائیل و عربستان را دنبال می‌کنند و قصد دارند آمریکا را به سمت درگیری نظامی با ایران سوق دهند، قصد نشان دادن این موضع را داشت که بین ترامپ با بولتون و سایر سیاست‌گذاران تندرو تفاوت دیدگاه وجود دارد و رئیس جمهور آمریکا مردد است که آیا این مواضع را عملی کند یا نه.

اسلامی ادامه داد: پیام وزیر امور خارجه ایران این بود که شما نباید به سمت افراد و طرف‌هایی مانند اسرائیل، عربستان و حتی بولتون حرکت کنید که در گردهمایی‌های سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و تروریست‌هایی که علیه ایران هستند، شرکت می‌کند، دکتر ظریف قصد داشت بر ترامپ تأثیر بگذارد که شما نباید به این سمت حرکت کنید.

این استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: مورد دیگر که می‌خواست آن را نشان دهد، این بود که مواضع جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر این بوده که خاورمیانه جایگاه ایران است اما جای آمریکا نیست و اقداماتی که ایران در منطقه انجام می‌دهد برای حفظ تمامیت ارضی و منافع ملی خود بوده اما اقداماتی که آمریکا در منطقه انجام داده، بیشتر موجب تروریسم، بی‎ثباتی و ناامنی شده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: دکتر ظریف می‌خواست این سه کار را انجام دهد، اول بر افکار عمومی اثر بگذارد و بیان کند که سیاست‌گذاران آمریکا پای توافق خود نماندند، دوم اینکه بر ترامپ اثر بگذارد و او را جدا کند و مانع از اتخاذ تصمیمات جنگ‌طلبانه شود و سومین کار این بود که مواضع سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران را عنوان کند، مبتنی بر اینکه آمریکا در منطقه سیاست خارجه ناموفقی را دنبال کرده و بی‌ثباتی، ناامنی و تروریسم از سوی ایران نیست، بلکه از سوی آمریکا شکل می‌گیرد و نتایج خطرناکی دارد.

اسلامی خاطرنشان کرد: تهدید همسایگان جواب نمی‌دهد، یعنی ادبیاتی را در پیش گرفتند مبتنی بر اینکه عربستان و امارات در حال فعالیت علیه ایران هستند که آن کشورها را روی اهداف ضد ایرانی خود مصمم‌تر می‌کند. ما در خصوص همسایگان خود ناچار به همزیستی مسالمت‌آمیز هستیم و باید تمام توان خود را به کار بگیریم تا بتوانیم اختلافات خود را با همسایگان به صفر برسانیم و هرچه همسایگان با ما مشکل و اختلاف داشته باشند و از همه بدتر قطع روابط باشد، این امر می‌تواند توطئه‌ها و عملیات مختلفی را علیه کشور به وجود آورد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: این مناسب نیست که ما به طور مشخص نام برخی کشورهای همسایه را ببریم، آن‌ها را دشمن خود تلقی کنیم و این کشورها را در کنار اسرائیل قرار دهیم، زیرا در سیاست خارجه جمهوری اسلامی ایران اسرائیل مورد نفی قرار گرفته و قرار دادن عربستان و امارات در کنار اسرائیل ناپسند است. شاید باید مبهم صحبت شود که کشورها در حال همراهی با اسرائیل و آمریکا هستند، البته امید داریم با تنش‌زدایی این وضعیت را برگردانیم و بتوانیم با همسایه‌های خود روابط مناسبی برقرار کنیم. باید با یک حالت سیاسی‌تر و با ابهام بیشتری صحبت می‌شد که اینگونه صحبت کردن برای ایران مناسب نیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: هدف این است که بین سیاستمداران آمریکا اختلاف ایجاد کنند، آن‌ها حساس شوند و حتی ترامپ این افراد را برکنار کند و به سمت اقدامات رادیکال حرکت نکند. تصور من این است که ما روابط بین الملل را آرمان‌گرا می‌بینیم، یعنی فکر می‌کنیم انسان‌ها در محیط سیاسی انسان‌های اخلاقی و آرمانی هستند که اگر مواضعی را عنوان می‌کنند، باید روی آن بایستند، وفای به عهد داشته و راستگو باشند و اخلاق را رعایت کنند، در حالی که هیچ کدام از این موارد نیست.

وی افزود: آنچه بر روابط بین الملل حاکم بوده، جهان هرج و مرج و مجموعه‌ای از بازیگرانی است که به هر شیوه ممکن به دنبال دستیابی به منافع ملی خودشان هستند، بنابراین ما تنها یک راهکار داریم و آن نیز ایجاد کردن موازنه و مهار کردن قدرت با قدرت است. هر گونه توقع اخلاقی و آرمانگرایانه نسبت به محیط بین الملل ما را با شکست مواجه می‌کند، بنابراین حتی اگر ترامپ هم در انتخابات ریاست جمهوری بعدی رأی نیاورد و تیم جدیدی روی کار بیایند،، تا زمانی که در سیاست خارجه خود آرمانگرایانه رفتار می‌کنیم، هیچ تفاوتی برای ما نخواهد داشت.

اسلامی ادامه داد: ما توقع داریم که مجموعه بازیگران بین الملل تمام مواضع خود را انجام دهند، قوانین بین الملل را به رسمیت بشناسند و روی توافق‌هایی که می‌نویسند، بمانند، در حالی که اینگونه نیست. در سیاست داخلی قوه قضائیه و مجموعه‌ای از نهادهای آمرانه وجود دارد که قوانین را حفظ می‌کند، اما در محیط بین الملل این مورد وجود ندارد و ما باید با هر ابزاری و به هر شیوه ممکنی با رویکردی واقع‌گرایانه منافع ملی خود را حفظ کنیم که این مورد در حال حاضر رعایت نمی‌شود.

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: مجموعه سیاستمداران ما در اعلام سیاست خارجه و اقداماتی که انجام می‌دهند، آرمان‌گرایانه عمل می‌‎کنند. نگرش و فرهنگ سیاست خارجه ما فرهنگی است که به طور مثال بیان می‌کنیم، چرا عربستان ما را فروخت؟ چرا عراق ما را می‌فروشد؟ در روابط بین الملل این حرف معنایی ندارد، در روابط بین الملل تنها سود اقتصادی، توان نظامی و تأمین منافع ملی معنا دارد، بنابراین با یک جهان رئال و بسیار واقع‌گرایانه روبه‌رو هستیم و باید از آن بگذریم. جهان اینگونه است، راستی، وفای به عهد، پایبندی به قراردادها، جوانمردی و اخلاق در محیط بین الملل وجود ندارد.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: حتی الزامی‌ترین بخش که قوانین بین الملل است، در خصوص حقوق بشر، دموکراسی، حقوق زنان و تمام این موارد روبناهایی هستند که ابزار رسیدن به اهداف برای کشورهای قدرتمند محسوب می‌شوند، بنابراین ما نمی‌توانیم چندان روی آن‌ها حساب کنیم. ما باید بتوانیم توان نظامی خود را افزایش داده و به سمتی حرکت کنیم که موازنه قوا را شکل دهیم، اما این مورد با نگاه آرمانگرایانه ما تحقق پیدا نمی‌کند. ما بین اهدافی که تعیین کردیم و مجموعه منابع و امکاناتی که در اختیار داریم، فاصله بسیار زیادی داریم.

وی با بیان اینکه ما در سیاست خارجه دوست دائم و دشمن دائم نداریم، عنوان کرد: هر زمانی که ما سیاست خارجه را به فضایی تبدیل کردیم که دشمن دائم یا دوست دائم داشتیم، منافع ملی ما تأمین نمی‌شود. به طور مثال ابتدای انقلاب اسرائیل را به علت فعالیت‌های ضد بشر و خائنانه نفی کردیم و به رسمیت نشناختیم، پس از آن نیز با آمریکا قطع رابطه کردیم و اکنون در سطح منطقه هم با عربستان به فضای خوبی نرسیدیم.

اسلامی خاطرنشان کرد: شاید نفی اسرائیل و حتی رویکردهای انقادی نسبت به آمریکا و اروپا برای ایران یک وجهه و شخصیت استقلال‌گرایانه و منتقد را شکل داده، اما در خصوص همسایگان ما نمی‌توانیم چنین رویکردی را دنبال کنیم، به خصوص در رابطه با عربستان سعودی که به لحاظ فرهنگ اسلامی و تأثیرگذاری بر مجموعه‌ای از کشورهای عربی قدرت زیادی دارد، بنابراین درگیر شدن با عربستان سعودی تبعات منفی برای ما به همراه دارد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: درست است که عربستان کشور استبدادی و کشوری بوده که به لحاظ فرهنگی و بسیاری از مؤلفه‌های قدرت از ایران عقب‌تر است، اما دشمنی کردن با عربستان و بعد کشاندن امارات، بحرین و بسیاری از کشورهای عربی در خطی که عربستان حرکت می‌کند و قطع رابطه با عربستان، برای منافع ملی ما مناسب نیست، هر کشوری ناچار به داشتن روابط مسالمت‌آمیز و به حداقل رساندن مشکلات با همسایگان است که کار چندان مشکلی نیست.

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: زمانی مجموعه کشورهای اسلامی با یکدیگر نشست داشته و راجع به اسرائیل صحبت می‌کردند که چگونه نفوذ او را در منطقه کاهش دهند و ایران نیز همواره پیشگام بود، اما اکنون عربستان و برخی کشورهای عربی به این نتیجه رسیدند که اسرائیل تهدید منطقه نیست، بلکه ایران تهدید منطقه است و این چندان مناسب نیست.

وی افزود: این دقیقاً همان نقشه‌ای است که اسرائیل دارد و آمریکا از آن طرفداری می‌کند. اسرائیل بسیار تمایل دارد که فضای ایران را در مرکز تهدیدات منطقه انگشت‌نما کند و این بازی کردن در زمینی است که منافعی برای ما نخواهد داشت و ما را به سمت دوقطبی ایران و عربستان پیش برده و کشورهای منطقه را نیز تقسیم‌بندی می‌کند، یعنی پاکستان، افغانستان، آسیای مرکزی و مجموعه کشورهای عربی و کشورهای حوزه خلیج فارس به سمت درگیری با ایران حرکت می‌کنند و این مناسب ایران نیست.

اسلامی ادامه داد: ایران باید با یک کشور واسط مانند عمان و قطر همراه شود، هیات‌هایی را بفرستد، سطوح مذاکره را از پایین آغاز کند و موارد اختلاف را رصد کنند. ایران به راحتی می‌تواند بار دیگر مناسبات خود با عربستان را آغاز کند. این اقدامی است که بالاخره صورت می‌گیرد.

استاد علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: عربستان نیز با توجه به اینکه اکنون در یمن زمین‌گیر شده، فجایع داخلی را برای خود رقم زده، موارد حقوق بشری را رعایت نمی‌کند، حمایت‌های کامل اروپا و آمریکا از او کمرنگ شده و فضاهایی که اکنون در سوریه شکل گرفته و از بین رفتن داعش، فضاهایی هستند که اختلافات ایران و عربستان را کاهش می‌دهند. اوج اختلاف ایران و عربستان مربوط به سوریه و قدرت‌گیری ایران در عراق بود، اما در حال حاضر این مورد قابل حل شدن است.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: ایران می‌تواند وارد مذاکره شود و با تقسیم کارهایی که بین ایران و عربستان صورت می‌گیرد، منطقه امنیت و صلح بیشتری خواهد دید و تهدیدات به سمت ایران کاهش خواهد یافت، به خصوص اینکه با وجود تحریم‌های فعلی، عربستان و بعدها عراق به سمت جایگزین کردن نفت خود به جای ایران پیش رفته و هر تهدید و تحریمی را انجام می‌دهند که عربستان پیشرو خواهد بود. این مورد باید در دستور کار قرار گرفته و برنامه مشخصی برای تنش‌زدایی شکل گیرد. ما نمی‌توانیم هم در سطح بین الملل و هم در سطح منطقه درگیر باشیم که این امر مشکلات زیادی به ویژه در حوزه اقتصاد پدید می‌آورد.

وی با اشاره به اینکه اکنون یکی از بدترین دوره‌هایی که می‌تواند وجود داشته باشد، با حضور ترامپ شکل گرفته است، تصریح کرد: ترامپ با ایران رابطه خوبی ندارد و قصد دارد ایران را در هم بشکند و در حال حاضر وزیر امور خارجه، مشاوران امنیتی و فعالان حوزه سیاست خارجی در آمریکا، تندروترین افرادی هستند که می‌توانند فعالیت کنند و جهت‌گیری می‌کنند.

اسلامی درخصوص اینکه آیا می‌توان به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در جهت کاهش فشارها به ایران امیدوار بود، بیان کرد: ترامپ بیشترین تهدید، فشار، تحریم و فعالیت‌های ضد ایران را شکل داده و خواهد داد. هر گزینه دیگری که جای ترامپ بیاید، این فشارها کمتر می‌شود، به خصوص اینکه حتماً موضوع ایران و برجام در مناظره‌های انتخاباتی یکی از موضوعات مهم خواهد بود، اما تحریم‌ها و فشار آمریکا علیه ایران از ابتدای انقلاب وجود داشته و اینگونه نبوده که کاسته شود و از بین برود. این موضعی همیشگی برای ایران است.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: بسیاری از لابی‌ها و افرادی که فعالیت‌های انتخاباتی و کمپین‌ها را شکل می‌دهند و جهت‌گیری سیاست خارجه را بر عهده دارند، با ایران خوب نیستند، بنابراین حتی با آمدن فرد دیگری به جای ترامپ، شاهد سیاست خارجه متفاوتی نسبت به ایران نخواهیم بود و وضعیت همین‌گونه ادامه پیدا خواهد کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: بیشتر زمان‌ها رئیس‌جمهوری که روی کار است، رأی می‌آورد، هرچند برای ایران بهتر است که رأی نیاورد و رقیبش پیروز شود. باید ببینیم عملکرد ترامپ چگونه بوده، زیرا مخالف زیاد دارد، دستاوردهایی داشته و همچنین نارضایتی نخبگان، استادان دانشگاه، روزنامه‌نگاران معروف و روشنفکران نسبت به ترامپ بالا است اما بین مردم عادی باز هم طرفدار دارد و احتمال رأی آوردن ترامپ بالاست.

انتهای پیام