سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
دهم فوریه (۲۱ بهمن ماه) به عنوان روز جهانی حبوبات در تقویم سازمان ملل ثبت شده است و از امسال به عنوان روزی برای ترویج مصرف دانه‌هایی که علاوه بر ارزش غذایی، تاثیر مطلوب بر محیط زیست دارند، گرامی داشته می‌شود.
مجمع عمومی سازمان ملل با توجه به آثار مطلوب منابع پروتئین گیاهی از جمله برای محیط زیست، مصرف این دانه‌های خوراکی را تشویق می‌کند و در تلاش برای تداوم و جهانی کردن اقداماتی است که در سال ۲۰۱۶ میلادی به عنوان سال بین‌المللی حبوبات، آغاز شد.
بر این اساس، «علی مریدی» مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: منابع آبی و وضعیت محیط زیست کشور مناسب نیست از این رو می‌طلبد در کنار تامین منابع غذایی مناسب، به فکر حفظ این منابع نیز باشیم.
وی درباره نامگذاری یک روز به نام حبوبات از سوی سازمان ملل افزود: این موضوع تا حدی به امکان جایگزینی محصولاتی مانند حبوبات با محصولات دامی مانند گوشت قرمز و سفید مربوط است، این مساله هم از لحاظ امنیت غذایی و هم حفظ محیط زیست و منابع آبی بسیار حایز اهمیت است.
وی با اشاره به این که این مساله از دو جنبه منابع آب آن هم آب مجازی و فرسایش خاک قابل بررسی است، گفت: تقریبا یک دهه است که موضوع آب مجازی وارد ادبیات منابع آب و مباحث کشاورزی ما شده است، آب مجازی میزان آبی است که برای تولید یک محصول چه کشاورزی و چه صنعتی مصرف می‌شود.
به گفته مریدی، با توجه به اهمیت موضوع، در کشورمان وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی به طور جداگانه میزان آب مجازی محصولات مختلف را به دست آورده‌اند، همچنین در سندهای بین‌المللی نیز این اعداد محاسبه شده است که مثلا برای تولید یک کیلوگرم از هر محصول اعم از کشاورزی و صنعتی چه مقدار آب مصرف می‌شود.
مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: مثلا اگر می‌گوییم برای تولید یک کیلوگرم گوشت قرمز ۱۳ هزار لیتر آب لازم است، میزان آب برای تولید علوفه و آبی که دام می‌خورد نیز در آن دیده شده است.
«اعداد آب مجازی می‌تواند تا حدودی متفاوت باشد اما طبق یکی از اسناد، برای یک کیلوگرم برنج دو هزار و ۵۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود، یک کیلوگرم گوشت مرغ سه هزار و ۷۰۰ لیتر، یک کیلوگرم گوشت گوساله ۱۵ هزار لیتر، یک عدد تخم‌مرغ ۱۳۵ لیتر، یک کیلوگرم گندم هزار و ۳۰۰ لیتر، یک کیلوگرم جو هزار و ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود در حالی که برای تولید یک کیلوگرم حبوبات به ۵۰ لیتر آب نیاز است».
مریدی تاکید کرد: مقایسه این اعداد نشان می‌دهد که اگر نیاز غذایی انسان‌ها را از طریق محصولات کم آب‌بَر تغییر دهیم و به این سمت حرکت کنیم، می‌تواند یکی از راهکارهایی باشد که تا حد زیادی در بحث امنیت غذایی در کنار حفظ منابع آب به ما کمک کند.
وی اظهار داشت: بر این اساس و با توجه به شرایط منابع آبی کشور، کشت حبوبات از لحاظ مصرف آب نسبت به تولید گوشت به عنوان منبع پروتیین مقرون به صرفه‌تر است و می‌توانیم منابع آبی خود را حفظ کنیم.
مریدی گفت: به عنوان مثال اگر یک رژیم غذایی با گوشت قرمز داشته باشیم میزان آب مجازی که مصرف می‌شود حدود پنج هزار و ۲۰۰ لیتر به ازای هر نفر در روز است، اگر این فرد در رژیم غذایی به جای ۱۰۰ درصد گوشت قرمز، ۵۰ درصد آن را با گوشت مرغ جایگزین کند، میزان آب مجازی مصرف روزانه، حدود چهار هزار و ۷۰۰ تا چهار هزار و ۸۰۰ لیتر می‌شود.
وی ادامه داد: حال اگر این رژیم غذایی را به سمت سبزیجات و حبوبات ببریم، یعنی گوشت قرمز را تا حد زیادی از آن حذف کنیم میزان مصرف آب مجازی حدود دو هزار و ۵۰۰ لیتر در روز برای هر نفر می‌شود یعنی با عوض کردن رژیم غذایی گوشتی به سمت سبزیجات و حبوبات، میزان آب مصرفی به ازای هر نفر تقریبا نصف می‌شود.
«این یکی از موضوعاتی است که در برنامه‌ریزی کلان کشور باید دیده شود و یکی از راهکارها این است که در کنار بحث راهبردی و مهم امنیت غذایی، بحث حفظ منابع آب را هم داشته باشیم، در واقع اگر بخواهیم با این روش در بحث مواد غذایی خودکفا شویم تا چند سال آینده دیگر اثری از منابع آبی ما باقی نمی‌ماند اما اگر کشاورزی خود را مدرن و سبد غذایی را اصلاح کنیم، می‌توانیم علاوه بر حفظ منابع آبی و تالاب‌ها، در مقوله امنیت غذایی هم خودکفا شویم.
*** چرای بی‌رویه دام و فرسایش خاک
مریدی به فرسایش خاک به عنوان مساله مهم دیگر زیست محیطی اشاره کرد و گفت: یکی از مسائلی که کشور ما با آن درگیر است، بحث فرسایش خاک است، یکی از دلایل عمده فرسایش خاک نیز چرای بی‌رویه دام و بیش از ظرفیت مراتع اعلام شده است زیرا باعث می‌شود پوشش گیاهی ضعیف و فرسایش خاک ایجاد شود.
وی افزود: بر همین اساس تغییر الگوی غذایی غالب دامی و گوشتی جدای از بحث سلامت از منظر زیست محیطی در حوزه مصرف آب و کاهش خسارت به خاک در قالب فرسایش می‌تواند بسیار حایز اهمیت باشد.
«نکته حایز اهمیت دیگر در رابطه با فرسایش خاک، موضوع توسعه کشت دیم و شخم زدن در جهت شیب زمین به ویژه در اراضی شیبدار است که روی فرسایش اثر می‌گذارد، در بحث کشت حبوبات اگر بخواهیم برنامه‌ریزی کنیم باید دقت صورت گیرد تا کارهای ترویجی و آموزش لازم به کشاورزان داده شود تا باعث تخریب خاک نشوند یعنی به اصطلاح کشاورزی صیانتی داشته باشیم و شخم زدن زمین به گونه‌ای باشد که کمترین فرسایش زمین را به همراه داشته باشد».
«کشت حبوبات اگر درست صورت گیرد، در مقایسه با تولید گوشت و با توجه به تبعات چرای دام، فرسایش کمتری به همراه دارد».
مریدی تاکید کرد: البته تغییر الگوی سبد غذایی کار آسانی نیست؛ اگر در پی تشویق مصرف حبوبات هستیم، این امر نیازمند کار ترویجی و آموزشی است تا ضمن تغییر عادت غذایی نادرست، نه تنها سلامتی افراد به مخاطره نیافتد که در عوض، سلامتی و نیاز بدن بیش از پیش تامین شود.
مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: این مقوله یک سیاستگذاری کلان و هدفمند را می‌طلبد که باید با همکاری و انسجام تمام نهادها انجام شود.
