سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
از صدایش پیداست که از وضعیتش راضی نیست و می گوید، “پدرش در زندان است و مادرش چون از دو خواهر و برادر ۸ و ۱۰ساله اش مراقبت میکند، توان نگهداری از من را نداشته و او کار میکند تا خرج خودش را در بیاورد؛ حتی جایی برای خوابیدن ندارد و در خیابان شب را صبح میکند.
در پاسخ به اینکه چرا شب به خانه نمی‌رود؟ تنها می‌گوید “نمی شود به خانه بروم” و در حالیکه سرش را پایین انداخته و غمگین است حرفش را ناتمام می‌گذارد.
ماهان می‌گوید از وقتی به مرکز ساماندهی کودکان خیابانی و کار رفته توانستم جایی برای خواب داشته باشد و دیگر کار نکند. او از علاقه‌اش به درس خواندن می‌گوید و اینکه تا کلاس هفتم درس خوانده و نمراتش هم بد نبوده اما چون باید کار می‌کرده دیگر نمی‌توانسته درس بخواند و قرار است تحت آموزش فنی و حرفه‌ای قرار بگیرد.
شاید برای شما هم پیش آمده که در هوای سرد و بارانی پاییز برای کاری به بیرون بروید اما سعی کرده‌اید که زودتر خود را به منزل برسانید تا از سرمای هوا درامان بمانید و در خانه با یک نوشیدنی و یا غذای گرم از خودتان مراقبت کنید اما در این میان کودکانی هستند که برای رسیدن به اندکی درآمد مجبورند سرما را تحمل کنند تا بلکه کسی دلش بسوزد و از آن ها آنچه را که در دست دارند بخرد. این کودکانی گاها با ظاهری ژولیده و غبارآلود با دسته های گل، اسباب بازی و دست مال برای پاک کردن شیشه ماشین به سوی ماشین ها حرکت می کنند تا شاید فقط راننده یک یا دو ماشین گلی بخرند و دستمالی بر روی شیشه ماشینی کشیده شود.
*فقر، مهمترین دلیل فرار کودک خیابانی از خانه
طالبعلی پور شریعه، مسئول مرکز ساماندهی کودکان خیابانی در مازندران نیز در گفت و گو با ایسنا توضیح می‌دهد: فقر، تفاوت شدید طبقاتی و نبود عدالت اجتماعی، نرخ بالای بیکاری، افزایش بی رویه جمعیت در محله های حاشیه نشین شهرها و فقر فرهنگی خانواده ها مهم ترین دلایل فرار کودکان خیابانی از خانه است.
وی می‌افزاید: مطالعات بسیاری در مورد کودکان خیابانی نشان داده که آسیب های روانی در کودکان خیابانی شیوع زیادی دارد، بیشتر این آسیب‌ها مربوط به کودک آزاری و محیط آشفته و مسامحه کاری است که این کودکان از آنها می آیند، این امر با سبک زندگی‌ای که در خیابان ها در پیش می گیرند، تشدید می‌شود.
این روانشناس بالینی با بیان اینکه بسیاری از این کودکان، تجارب آسیب زایی در مواجهه با بزرگسالان داشته‌اند و به آنان اعتماد نمی‌کنند، خاطرنشان میکند: برخی از آن ها به علت خشونت و اعتیاد خانواده، خانه را ترک گفته اند و به خیابان روی آورده‌اند و در آن جا یاد گرفته اند به یکدیگر تکیه کنند و به دیگران اعتماد نکنند، بنابراین افرادی که با کودکان خیابانی کار می‌کنند لازم است با این کودکان، حساس، صبورانه و بدون قضاوت برخورد کنند. در کنار کودکان بودن “برای مدتی طولانی” و پیوستن به بازی های آنها بهترین راه برای تماس برقرار کردن با آنها است.
وی در مورد وظایف مددکاران اجتماعی در قبال این کودکان می گوید: پیش گیری اولیه اولین قدم است، به طوری که با شناخت عوامل موثر بر زندگی کودکان در خیابان و با کمک و همکاری سازمان بهزیستی، آموزش و پرورش، صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای مربوطه برای پیش گیری از حضور کودکان در خیابان برنامه ریزی صورت گیرد.
مسئول مرکز ساماندهی کودکان خیابانی در مازندران با اشاره به اینکه پیشگیری ثانویه هم باید انجام شود، تصریح میکند: یکی از مراحل پیشگیری ثانویه، مرحله شناسایی و جذب است که مددکاران می‌توانند گروه سیار تشکیل دهند و به شناسایی این کودکان بپردازند و چنان چه امکان بازگشت به منزل برای شان فراهم است، اقدام کنند. جمع آوری این کودکان از طریق نیروی انتظامی یا شهرداری مطلوب نیست زیرا با زور نمی‌توان آنها را سامان دهی کرد؛ البته گاهی ممکن است به همکاری نیروی انتظامی نیاز باشد اما این حضور نباید دائمی شود؛ هر چه فاصله زمان حضور در خیابان تا شناسایی کمتر باشد، احتمال جذب کودکان خیابانی بیشتر خواهد بود، بنابراین داشتن سیستم جذب فعال و پویا ضروری است.
پور شریعه با بیان اینکه پس از تشکیل پرونده، بررسی خصوصیات زیستی و روانی و اجتماعی کودک با همکاری متخصصان از جمله روان پزشکان، روان شناسان، پزشکان، مشاوران حقوقی و یا دیگر متخصصین، صورت می‌گیرد، می افزاید: بازدید از منزل و ارتباط با خانواده کودک (در صورت داشتن خانواده)، پیگیری درمان جسمی کودک همراه با پزشک، پیگیری برای حضانت کودکان با همکاری مشاور حقوقی موسسه و از طریق دادگستری، درمان اختلالات رفتاری با همکاری روان شناس و روان پزشک، درمان اعتیاد و مشکلاتی از این نوع، ارجاع به خانواده یا موسسه مربوطه بخشی از وظایف مددکاران اجتماعی در مقابل کودکان خیابانی است.
*وجود تنها یک مرکز ساماندهی کودکان خیابانی در مازندران
وی با اشاره به اینکه مرکز ساماندهی کودکان خیابانی شهرستان ساری تنها مرکز در سطح استان است، خاطرنشان میکند: کودکان خیابانی از طریق نیروی انتظامی، اورژانس اجتماعی و مردم با حکم قضایی از دادستانی به مرکز انتقال داده می شوند. معمولا کودکان از ۲۱ روز تا یک سال با تشخیص تیم تخصصی در مرکز نگهداری می‌شوند، به همن دلیل تعداد کودکان به صورت متغیر است و نمی‌توانیم آمار ثابتی ارائه کنیم.
مسئول مرکز ساماندهی کودکان خیابانی در مازندران، هدف اصلی از راه‌اندازی مرکز کودکان خیابانی را کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از کار و زندگی در خیابان عنوان کرده و تصریح میکند: حمایت از کودکان خیابانی، کاهش آسیب‌های اجتماعی وارد بر این کودکان، ارتقاء کیفیت زندگی آنان و سالم سازی محیط زندگی در شهرها از اهداف فرعی این مرکز است. خدمات اقامتی، مددکاری اجتماعی، روان شناختی، بهداشتی و درمانی، حمایت‌های مالی، خدمات آموزشی، فرهنگی، مذهبی و غیره جز برنامه‌های مرکز کودکان خیابانی است.
این روان شناس بالینی با اشاره به اینکه مدیریت و پرسنل مرکز کودکان خیابانی حتما باید مددکار یا رشته‌های مرتبط با آن باشند، اظهار می کند: با همکاری اداره کل بهزیستی استان سه سال است که مرکز کودکان خیابانی به بخش خصوصی سپرده شد که در حال حاضر کلینیک مددکاری اجتماعی “باران” مجری طرح نگهداری و ساماندهی از کودکان خیابانی در مازندران شده است.
*نبود قانونی به شکل مدون در حوزه کودکان کار
علی ابراهیمی، استاد حقوق دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه اگر کودکان که از حقوق طبیعی خود که شامل تفریح و سرگرمی آموزش و فعالیت های اجتماعی است، محروم بمانند کودکان کار تلقی می‌شوند، یادآور می‌شود: در حال حاضر قانونی به شکل مدون در حوزه کودکان کار نداریم اما طرحی ارائه شد که کودکان کار فعالیت های اجتماعی خارج از مقوله آموزش داشته باشند.
وی با اشاره به اینکه بر اساس قوانین «جمهوری اسلامی ایران»، کودک خیابانی فرد کمتر از ۱۸ سال تمام است که به صورت محدود یا نامحدود در خیابان به سر می‌برد، می‌گوید: خیابان منبع اولیه برای معاش این گروه محسوب می شود و نشانگر این است که به طور شایسته و مطلوب توسط بزرگسالان نگهداری نمی‌شوند، بیشتر این کودکان یا دارای یک والد – پدر یا مادر – و یا شاهد حضور ناپدری یا نامادری در خانه هستند، در حالت های بعدی می توان از کودکانی نام برد که بی سرپرست هستند و یا در مراکز شبانه روزی بهزیستی نگهداری می‌شوند.
استاد حقوق دانشگاه مازندران خاطرنشان میکند: در کشور ما کودکانی که در خیابان حضور دارند، کودکان بدسرپرست، کودکان بی‌سرپرست، کودکان بزه کار، کودکان کار، کودکان مبتلا به بیمار های صعب العلاج، کودکان روانی و یا معلول، کودکانی که با پدر خود زندگی می‌کنند و یا کودکانی که با مادر خود زندگی می‌کنند، کودکانی که با خواهر یا برادر خود زندگی می‌کنند، کودکانی که با ناپدری یا نامادری یا قیم خود زندگی می‌کنند و کودکان اتباع بیگانه جز کودکان کار محسوب می‌شوند.
استاد دانشگاه مازندران می‌گوید: مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیمان نامه حقوق کودک را تصویب کرده و در این پیمان نامه، دولت های عضو را موظف کرده است با هرگونه سو استفاده و بهره کشی اقتصادی از کودکان مقابله کرده و زمینه‌های رشد ذهنی، جسمی، روانی و اجتماعی تمام کودکان را فراهم کند.
ابراهیمی با اشاره به اینکه ایران در سال ۸۰ به حقوق بنیادین کار پیوسته است، خاطرنشان میکند: در قوانین ایران «به کار گماردن افراد کمتر از ۱۳تا ۱۵ سال تمام ممنوع است، کارفرمایانی که افراد کمتر از ۱۵ سال را به کار بگمارند، مستوجب مجازات خواهند بود؛ ضمنا باید کودکان را به کاری گماشت که برای وی زیان آور نباشد». البته کارگران کارگاه های خانوادگی که انجام کار آنها منحصرا توسط صاحب کار، همسر و خویشاوندان نسبی درجه یک انجام می‌شود، مشمول مقررات قانون کار نیست و این مورد جای تامل و بازنگری دارد.
این استاد دانشگاه می گوید: از سوی دیگر، ماده ۸۰ قانون کار، کارگری را که بین ۱۵ تا ۱۸ سال سن دارد، کارگر نوجوان می‌نامد و تاکید میکند که چنین کارگری در بدو استخدام باید از سوی سازمان تامین اجتماعی مورد آزمایش‌های پزشکی قرار گیرد. ارجاع هر نوع کار اضافی و انجام کار در شب و نیز ارجاع کارهای سخت و زیان آور و خطرناک و حمل بار با دست بیش از حد مجاز و استفاده از وسایل مکانیکی، برای کارگر نوجوان ممنوع است و متاسفانه در کشور ما آمار کودکان کار رو به افزایش است که باید متولیان به این مورد توجه کرده و هرچه زودتر برای آن چاره‌ای بیندیشند.
وی تأکید میکند: خانواده های ایرانی به این قضیه توجه داشته باشند که سرپرستی کودک به عنوان عهده دار شدن تمام فعالیت های رشدی کودک است و اگر دچار تورم هستیم دلیل نمی‌شود که کودکان فقط آموزش ببیند و یا اینکه دستفروشی کنند، کودکی که خوب پرورش نیابد چالش‌هایی در سن بزرگسالی دارد.
وی در توصیه به والدین با اشاره به اینکه فرزندان را آلت دست خودتان در مسایل اقتصادی نکنید تصریح میکند: کودکان باید فعالیت های آموزشی دوستانه و فعالیت های تفریحی و غیره داشته باشند. دانش آموزان به دلیل خروجی صرف آموزشی جز کودکان کار محسوب می‌شوند، زیرا کودک باید فعالیت های گسترده‌ای داشته باشتد.
* ساماندهی ۱۶۱ کودک کار در مازندران
سعید آرام، مدیرکل بهزیستی مازندران نیز در مورد کودکان کار در استان با اشاره به اینکه منظور از کودکان کار در تعریف بهزیستی، می گوید: هر فرد زیر ۱۵ سال که برای درآمد و امرار معاش اقدام به هر نوع کاری کند، شامل تعریف کودک کار می شود.
وی با بیان اینکه براساس تفاهم نامه میان بهزیستی استان و استانداری مازندران برای توانمندسازی کودکان کار و خیابانی تاکنون ۱۶۱ کودک ساماندهی شدند، خاطرنشان میکند: این تعداد کودک در ۳ شهرستان چالوس، قائمشهر و تنکابن به عنوان پایلوت شناسایی شدند؛ بعلاوه ارائه خدمات درمانی به کودکان دچار بیماری های روحی نظیر افسردگی، ارائه خدمات مددکاری اجتماعی و آموزش پیرامون آسیب های اجتماعی از برنامه های تفاهم نامه توانمند سازی کودکان کار است.
مدیرکل بهزیستی مازندران همچنین انجام آگاه سازی اجتماعی پیرامون حقوق کودکان، چگونگی مراقبت از کودکان توسط والدین از دیگر برنامه های تفاهم نامه مذکور دانسته و می گوید: در این زمینه کمپین کودکان کار نیز در شهرستان ساری راه اندازی شد و امیدواریم در آینده در تمامی نقاط پرمخاطره استان فعال شود.
*وجود بالغ بر ۹۶ منطقه حاشیه نشین پرخطر در مازندران
آرام می گوید: با توجه به اینکه در استان مازندران بیش از ۹۶ منطقه حاشیه نشین و پرخطر وجود دارد، بخش زیادی از کودکان کار در این مناطق زندگی می‌کنند، بنابراین توسعه پایگاه های خدمات و پایش بهزیستی در این مناطق می تواند در کنترل و کاهش آسیب های کودکان موثر باشد.
تنها ۳۲ درصد از کودکان کار و خیابان ایرانی هستند
پیش از این رضا جعفری، رییس اورژانس اجتماعی کشور در نشست هفته “ملی کودک” که در مهرماه برگزار شد، با بیان این که تنها ۳۲ درصد از کودکان کار و خیابان ایرانی هستند، گفته بر اساس دستورالعملها و شرایط نهادهای حمایتی ۷۶ درصد کودکان کار و خیابان تحت پوشش هیچ نهاد حمایتی قرار ندارند چرا که عمدتا اتباع بیگانه هستند و یا اسناد هویتی ندارند.
کودکان ۵ تا ۱۳ ساله، ۶۰ درصد پذیرش شدگان اورژانس
وی با بیان این که ۳۰ درصد از تماس‌های برقرار شده مربوط به «خشونت خانگی» بوده است، گفته، خشونت خانگی رتبه نخست را در مدارج مربوط به کودک آزاری به خود اختصاص داده است به طوری که از این میزان ۵۰ درصد مربوط به غفلت در حوزه آموزش کودکان، ۳۰ درصد مربوط به کودک آزاری جسمی ، ۱۵ درصد کودک آزار روانی و چهار درصد جنسی بوده است.
رییس اورژانس اجتماعی کشور در ادامه ضمن تشریح جزئیات کودکان مورد پذیرش توسط اورژانس اجتماعی توضیح داده کودکان زیر یک سال ۸.۷ درصد ، دو تا چهار سال ۱۶ درصد، از موارد پذیرش شده را در بر می‌گیرد که در مجموع می‌توان گفت ۲۵ درصد از کودکان مورد پذیرش زیر چهار سال سن دارند. همچنین ۶۰ درصد از پذیرش شدگان بین ۵ تا ۱۳ و ۱۵ درصد بین ۱۴ تا ۱۸ سال سن دارند.
۵۲ درصد کودکان خشونت دیده «دختر» هستند
مدیر کل آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی با اشاره به این که ۵۲ درصد از کودکان خشونت دیده دختر و ۴۸ درصد نیز پسر بودند، در این باره توضیح داده علت اصلی اعمال خشونت ۵۱.۵ درصد مربوط به اعتیاد به مواد مخدر و الکل، هفت درصد اختلالات روانی و ۵.۱ درصد بیکاری بوده است.
وی در ادامه تصریح کرده ۱۶ درصد از دلایل کودک آزاری مربوط به خود کودک بوده است. به طوری که مشکلاتی نظیر معلولیت و یا رفتارهای کودک از جمله عوامل اصلی به شمار می‌رود. همچنین ۸۵ درصد از موارد نیز ناشی از خود فرد آزارگر بوده است.
۹۵ درصد کودکان کار و خیابان دارای خانواده و شب‌ها را کنار آنها سپری می‌کنند
جعفری ضمن تشریح کودکان کار و خیابان نیز، خاطر نشان کرد: اورژانس اجتماعی در مورد کودکان کار در خیابان دو برنامه شامل مراکز شبانه روزی کوتاه و میان مدت و مراکز نگه داری کودک و خانواده را در دست اجرا دارد. بر اساس آخرین آمارها ۹۵ درصد کودکان کار و خیابان دارای خانواده هستند و شب‌ها را کنار خانواده‌شان سپری می‌کنند به همین دلیل نگاه اورژانس اجتماعی نیز به این کودکان بر اساس خانواده محوری است.
۵۲ درصد کودکان کار روزانه ۴ تا ۸ ساعت در خیابان کار می‌کنند
وی با اشاره به این که ۱۲ هزار نفر در مراکز شبانه روزی و حمایتی سازمان بهزیستی در سراسر کشور به سر می برند، اظهار کرد: مطالعات نشان می‌دهد ۶۹.۵ درصد از کودکان کار و خیابان پسران و حدود ۳۰ درصد نیز دختران هستند. همچنین ۳۲ درصد از این کودکان ایرانی و مابقی جزو اتباع بیگانه به شمار می‌روند.
جعفری با بیان این که ۷۴ درصد از این کودکان فاقد اسناد هویتی هستند، در این باره توضیح داد: بسیاری از این کودکان در حال ادامه تحصیل هستند و حتی برایشان کلاس‌های جبرانی و تقویتی برگزار می‌شود. رویکرد سازمان بهزیستی برای کاهش آسیب این کودکان کاهش ساعات حضورشان در خیابان ها است. به طوری که در حال حاضر ۳۳.۸ درصد از این کودکان یک تا چهار ساعت، ۵۲ درصد چهار تا هشت درصد و ۱۳.۸ درصد بیش از هشت ساعت در خیابان ها کار می کنند. بررسی ها نشان می‌دهد درصدی از این کودکان در معرض اعمال خشونت قرار دارند.
۷۱ درصد والدین کودکان کار و خیابان «بیکار» یا «دستفروشی» می‌کنند
وی در ادامه ضمن تشریح وضعیت والدین کودکان کار و خیابان نیز، اظهار کرد: ۳۱ درصد از والدین این کودکان بیکار و یا از کار افتاده ، ۴۰ درصد دستفروش و هفت درصد شاغل فصلی و پنج درصد نیز بی سرپرست هستند. ۷۶ درصد از این کودکان بر اساس دستورالعملها و شرایط سازمان‌های حمایتی تحت پوشش هیچ نهادی قرار ندارند، چرا که عمدتا این کودکان اتباع بیگانه هستند و اوراق هویتی ندارند.
گزارش از راضیه عنایتی خبرنگار ایسنا مازندران
انتهای پیام
