رونق گردشگری با توجه به میراث فرهنگی؛ از چوگان تا قنبید

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، کمیته تخصصی ثبت میراث فرهنگی ناملموس نحوه طبخ آبگوشت قنبید، نحوه طبخ قنبید پلو (کلم پلو)، نحوه پخت غذای سنگک، آیین لاله گردانی در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س)، مهارت هنر تذهیب و همچنین مهارت اجرای طاق قمی پوش در استان قم را به تازگی به ثبت میراث ناملموس استانی و ملی رساند.
پیش از نیز اقداماتی برای ثبت بیشتر این گونه میراث صورت گرفته است از جمله معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی استان فارس از تلاش برای ثبت جهانی کلم پلوی شیرازی خبر داده است.
حفظ آثار فرهنگی برای نسل های بعدی یک ضرورت است و در سطح جهانی، یونسکو حامی آن شمرده می شود تا هر میراثی که دارای ارزش های معنوی و یا اقتصادی باشد را ثبت و حفاظت کند. ثبت جهانی میراث برای گسترش اجرای مفاد کنوانسیون‌ های حفظ میراث فرهنگی صورت می گیرد. به دنبال این ثبت، برنامه ‌های بین‌المللی حفاظت و مرمت آثار فرهنگی و اقدام‌ های بازدارنده به منظور جلوگیری از تخریب آثار تاریخی در شرایط بحرانی و دوران منازعات داخلی و منطقه‌ ای اجرا می شود.
میراث را به دو دسته تقسیم کرده اند: میراث ملموس و میراث ناملموس. از طرف دیگر آن را به میراث طبیعی و فرهنگی تفکیک می کنند.
میراث ملموس شامل تمامی میراث طبیعی و فرهنگی است که به طور فیزیکی قابل دیدن هستند. میراث ملموس در دنیا یکی از منابع گردشگری محسوب می شود و مسوولان گردشگری برای بهره وری از این منابع فعالیتی همچون معرفی و تبلیغ انجام می دهند تا آن میراث به یک جاذبه گردشگری تبدیل شود.
از جمله میراث ملموس طبیعی ایران که در یونسکو ثبت شده است، کویر لوت است. این کویر به عنوان یکی از منابع گردشگری قادر است سالانه گردشگران زیادی را جذب خود کند اما این مساله تاکنون کاملا تحقق نیافته است و این بدین معنی است که سیاستگذاران عرصه گردشگری نتوانسته اند این منبع طبیعی را به محلی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کنند.
درخصوص میراث ملموس فرهنگی ایران بیست و دو اثر در یونسکو ثبت شده است. آخرین محوطه های فرهنگی ایران که در این لیست ثبت شده است، شهر تاریخی یزد و محوطه تاریخی ساسانیان در فارس است و از قدیمی ترین میراث فرهنگی ملموس، تپه چغازنبیل، میدان نقش جهان و تخت جمشید است.
میراث ناملموس میراثی است که از گذشته به ما رسیده و حتی ممکن است آن میراث همچنان در گروه های فرهنگی گوناگون جریان داشته باشد. میراث ناملموس تنها یک کالا نیست بلکه آن ارزش استثنایی دارد که در ارتباط با افراد یک جامعه معنا دارد و از گذشته معمولا به شکل شفاهی منتقل شده است و نزد همگی معتبر است. این میراث شامل: بیان ها و سنت های شفاهی مثل لالایی ها و قصه ها، هنرهای اجرایی مثل موسیقی و نمایش ها، آیین ها، جشن ها، آداب و رسوم و دانش های سنتی است. هدف از ثبت این میراث این است که در قبال خطر جهانی شدن و همگن سازی فرهنگی این میراث حفظ شود تا به مرور زمان ناپدید نشوند.
اقدامات اولیه برای برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس، شناسایی و مستندسازی این میراث، پژوهش، حفاظت، ترویج، ارتقا و یا انتقال آن، به ویژه از طریق آموزش رسمی و غیر رسمی و … است.
کنفرانس عمومی یونسکو در سال ۲۰۰۳ به منظور پاسداری از میراث فرهنگی ناملوس یک توافق بین المللی را تصویب کردند تا این میراث ثبت شوند و سپس با کمک های مالی بین المللی و شیوه های پاسداری، در ترویج آن کوشش شود.
میراث ناملموس فرهنگی ایران ثبت شده در جهان از جمله نوروز، تعزیه، نقالی، موسیقی سنتی ایرانی و … است که از آخرین موارد ثبت شده هنر نوازندگی کمانچه و چوگان است.
علاوه بر ثبت میراث در یونسکو، هر کشوری برای حفظ و پاسداری از آثار ارزشمند فرهنگی و طبیعی خود اقدام به ثبت آثار در دو سطح ملی و استانی می کند. برای ثبت هر اثر ملموس سازمان میراث فرهنگی موظف به حفاظت و تامین منابع مالی برای حفظ و مرمت است. برای میراث ناملموس نیز علاوه بر ثبت آن، اقدام به برگزاری جشنواره ها و … برای معرفی اثر و جمع آوری اطلاعات حول محور آن اثر می شود. در آخرین لیست منتشر شده سال ۱۳۹۳ از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هزار و ۳۵۹ میراث ناملموس ثبت شده است.
میراث ملموس و ناملموس پشتوانه های تاریخی و فرهنگی هر ملتی محسوب می شوند. کشورها برای ثبت جهانی میراث شان در رقابت هستند تا کشور خود را به لحاظ قدمت تاریخی و فرهنگی پربار نشان دهند. اگر ایران در قبال همسایگان خود نسبت به ثبت جهانی میراث پر بارمان اقدام نکند دیگران زودتر این کار را خواهند کرد.
این رقابت جایی معنادار خواهد شد که کشورها به واسطه همین میراث ملموس و غیرملموس برای جذب گردشگران جهانی فعالیت می کنند. ثبت هر میراث چه در سطح جهانی، ملی یا استانی نشان از اهمیت آن میراث دارد که با برنامه ریزی برای هر کدام از آن می توان برای توسعه اقتصادی گردشگری قدمی برداشت. اگر ایران به عنوان کشوری با پیشینه تاریخی و تنوع فرهنگی بالا بتواند در این عرصه رقابتی پیشی بگیرد، در صنعت گردشگری فرهنگی و طبیعی موفق خواهد شد.
پژوهشم**ر-ش**۱۵۵۲