آیا تاریخ تهران از ری سبقت می گیرد؟

براساس یافته های تاریخی تاکنون قدمت سکونت در شهر تهران را مستند به آثار کشف شده در محدوده تپه قیطریه تا سه هزار سال پیش تخمین می زدند؛ این کاوش ها اوایل دهه ۵۰ خورشیدی به پایان رسیده است.
به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا،  اما سال ۹۳ بود که با کشف اسکلتی مربوط به هفت هزار سال پیش در چهارراه مولوی پایتخت گمانه زنی ها درباره قدمت هفت هزارساله شهر تهران بر سر زبان ها افتاد اما همزمان برخی باستان شناسان با شک و تردید به آن نگریستند.
یک دانشجوی باستان شناسی سال ۹۳ در حال تردد در چهارراه مولوی پایتخت به صورت اتفاقی چند تکه سفال را در خلال فعالیت حفاری کارگران در چند متری زیرزمین کشف کرد و همان سرآغاز فصل جدید کاوش ها را در این منطقه توسط باستان شناسان کلید زد.
استمرار کاوش ها در این محدوده به کشف اسکلتی متعلق به یک زن تدفین شده در هفت هزار سال پیش انجامید که پس از کشف آن، پژوهش های باستان شناسی به منظور شناخت ویژگی های انسان شناسی اثر نیز انجام شد.
محمد اسماعیل اسماعیلی جلودار که در آن زمان (سال ۹۳) سرپرست تیم کاوش های باستانی در خیابان مولوی پایتخت بود همان موقع مطرح کرد که این کشف منحصربه فرد سابقه سکونت در محدوده شهری تهران را تا هفت هزار سال به عقب می‌برد.
وی اظهارداشت: تاکنون قدیمی‌ترین بقایای باستانی شناسایی شده در شهر تهران به تپه‌های قیطریه و حدود سه هزار سال پیش اختصاص داشت.
برپایه گزارش ها در کاوش‌های باستان‌شناسی خیابان مولوی تهران و حدفاصل میدان‌های محمدیه تا قیام آثار«متنوع و پرشمار» باستانی شامل قطعه های فراوان سفال‌های ساده و لعابدار از دوره‌های صفوی و قاجار، مصالح آجری، سنگی و تزئینات کاشی‌کاری، اشیای استخوانی و تکه‌ظرف‌های شیشه‌ای کشف شده است.
درحالی که برخی باستان شناسان با استناد به استخوان های کشف شده در چهارراه مولوی قدمت تهران را هفت هزار سال برآورد می کردند، اما برخی دیگر از کارشناسان در این باره با تردید می نگریستند و اظهار می داشتند که احتمال آن وجود دارد که این اسکلت از ری که قدمت حدود هشت هزار ساله آن اثبات شده به این منطقه انتقال یافته باشد.
این کارشناسان می گفتند کشف اسکلت هفت هزار ساله ممکن است اتفاقی باشد و سکونت دائم انسان ها در بازه هفت هزارساله را تایید نکند.
اما اینک با کشف سه قطعه سفال از دوره پیش از تاریخ (دوره مس) در بازار صندوق سازان تهران (بازار بزرگ پایتخت) گمانه زنی ها درباره قدمت هفت هزار ساله تهران قوت بیشتری به خود گرفته و حتی برخی باستان شناسان گمانه زنی می کنند که احتمال دارد قدمت این شهر به افزون بر هشت هزار سال برسد و از ری نیز جلو بزند.

**جزییات کشفیات جدید در بازار تهران
براساس اعلام مسئولان میراث فرهنگی استان تهران نتایج آزمایش «ترمولومینسانس» (شیوه ای از آزمایش با انتشار نور مرئی از ماده پرتودهی شده) بر روی سفال های کشف شده در بازار صندوق سازان نشان داد که برخی از این سفال ها مربوط به حدود هفت هزارسال پیش است و قدمت سکونت را در این منطقه اثبات می کند.
بازار صندوق سازان تهران حوالی خیابان ۱۵خرداد در بافت تاریخی پایتخت واقع شده است.
به گفته مسئول باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، نخستین نمونه کشف شده در عمیق ترین لایه (عمق چهار متری) مربوط به دوره تاریخی حدود پنج هزار و ۳۷۷ساله (با نوسان زمانی ۴۷۶ سال)، نمونه دوم سفال از عمق (۳۸۰سانتیمتری) مربوط به چهار هزار و ۹۵۰ سال پیش (با نوسان زمانی ۴۶۰سال) و نمونه سوم از عمق سه متری به دست آمده بود که مربوط به ۶ هزار و ۷۵۰ سال ( با نوسان زمانی ۶۲۰ سال) تاریخ گذاری و تعیین قدمت شد.
محسن شیخ الاسلامی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران گفت: صرفنظر از کاوش های تپه قیطریه، طبق شواهد و اسناد تاریخی آن چیزی که بیشتر از تاریخ تهران بیان می شد مربوط به تاریخ ۳۰۰ تا ۴۰۰ ساله بود.
وی افزود: باوجود کشف اسکلت زنی در خیابان مولوی مربوط به هفت هزار سال پیش طی چندسال گذشته، این فرضیه مطرح شد که این موضوع کاملا اتفاقی بوده و نشانه زیست پایدار و گسترده در پایتخت وجود نداشته است.
شیخ الاسلامی با بیان اینکه کشف و تاریخ گذاری سفالینه ها در بازار صندوق سازان تهران باعث شد وارد مرحله جدی تری در خصوص زیست پایدار و گسترده در شهر تهران شویم افزود: این موضوع حکایت از آن داشت که در محدوده تاریخی تهران (مناطق ۱۱ و ۱۲) شاهد پیشینه عجیب زندگی شهری باشیم.
وی تاکید کرد: براساس آنچه در باستان شناسی شهری در جوامع بین المللی مطرح است کشف این سفالینه ها به بهبود نگرش و یافته های باستان شناسی منجر خواهد شد.
این مسئول با بیان اینکه میراث فرهنگی در محدوده بازار برای جلوگیری از ساخت و سازها چه برنامه ای دارد خاطر نشان کرد: حفاظت از آثار باستانی حداقل فعالیت ما برای حفظ تاریخ تهران بوده چراکه در این خصوص طبق ضوابطی که از سوی این نهاد به مدیریت شهری ارائه شده حفر زیر زمین در املاک محدوده بازار تهران ممنوع است.
معاون میراث فرهنگی استان تهران تصریح کرد: پیش از این نگاه ما به بازار و محدوده تاریخی شهر تهران کالبدی بوده است که می بایست با بازنگری ضوابط و سختگیرانه کردن این موضوع بتوانیم به این محدوده بیشتر توجه کنیم.

**پای صحبت باستان شناسان
حمیده چوبک باستان شناس و استاد پژوهشگاه میراث فرهنگی در خصوص اینکه آیا به علت قرار داشتن تهران در فلات مرکزی ایران این احتمال را می دهد که پایتخت از دیرباز سکونتگاه انسان ها به شمار می رفته است تصریح کرد: طبیعی است که با وجود کشفیات آثار و بقایای باستانی جدید در پایتخت بتوان شاهد قدمت دقیق تر آن باشیم.
مدیر پروژه قلعه الموت ادامه داد: این احتمال وجود دارد که با مطالعات فراگیر روی این منطقه به اشیایی از عصر بی سفال (بیش از هشت هزار سال) برخورد کنیم که تاریخ تهران را با سایر مناطق کشور و از جمله ری متمایز کند.
محمد رضا نعمتی دیگر باستان شناس و عضو هیات علمی باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور نیز معتقد است: با توجه به اینکه کشفیات آثار باستانی در ۲ نقطه مختلف تهران(خیابان مولوی و بازار صندوق سازان) رخ داده این موضوع را بخوبی آشکار می کند که نظریه حمل اسکلت از ری به تهران رد می شود و این منطقه سکونتگاه انسان هایی در عصر پیش از تاریخ بوده است.
وی خاطرنشان کرد: بافت تاریخی تهران (واقع در مناطق ۱۱ و ۱۲) محوطه بزرگی است که نیاز است کاوش های متعددی در آن رخ دهد.
این باستان شناس از مسئولان شهری خواست در زمان صدور پروانه های ساخت و ساز بویژه حفاری های طبقات زیرزمین در محدوده بافت تاریخی پایتخت با میراث فرهنگی مکاتبه کنند.
عضو هیات علمی باستان شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی تصریح کرد که این احتمال وجود دارد در آینده نه چندان دور نهشته هایی(بقایا سفال و قطعات) از این محدوده کشف شود.

**ضرورت توجه به بررسی تاریخ تهران
مسئول باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران نیز به خبرنگار ایرنا اظهارداشت: کشفیات اخیر باعث شد قدمت تهران برابر با ری یا به نوعی بیشتر و متمایز تر از آن تاریخ و فرهنگ جلوه پیدا کند.
قدیر افروند تاکید کرد: اینکه برای نخستین بار در معدود مطالعات باستان شناسی دشت تهران آثار و شواهد فرهنگی استقرارهای دوره پیش از تاریخ مشاهده شده بسیار مهم و قابل تامل جدی است.
این مسئول میراث فرهنگی در ادامه با ابراز تاسف از کم توجهی به ضرورت و اهمیت مطالعات باستان شناسی در برنامه ریزی های آمایش سرزمین گفت: تهران را به تاریخ چند صدساله مشهور اخیر می شناسند و ناآگاهی ناشی از این دیدگاه حتی باعث نابودی کامل بقایای محوطه های باستان شناسی هزاره اولیه قیطریه در شمال تهران نیز شده بود.
وی ادامه داد: متاسفانه بعضی مواقع نهادهای علمی باستان شناسی و مسئولان متولی هم نسبت به این مهم آگاهی کامل ندارند.
به گفته مسئول باستان شناسی میراث فرهنگی استان تهران اجرای پروژه های عمرانی از جمله احداث تونل ها و بزرگراه های فراوان در پایتخت باعث نابودی آثار باستانی منحصربه فرد زیادی شده است.
وی افزود: به عنوان مثال نابودی برخی قنات های تاریخی طی دهه های گذشته در خلال اجرای پروژه های عمرانی یا نهشته های(آثار و کشفیات) باستانی در جریان احداث اتوبان امام علی(ع) از دل شهر باستانی ری از جمله این موارد است.
افروند اظهار امیدواری کرد که سازمان میراث فرهنگی، شورای اسلامی شهر و شهرداری تهران نسبت به اولویت بخشی مطالعات باستان شناسی دشت تهران اقدام عاجل داشته باشند تا باستان شناسان و مورخان بتوانند با اطلاعات نظام مند و علمی یافته های آنها را گردآوری کنند.