اینجا از دل سنگ نان در می آید

تب گرانی دلار گریبان کسانی را گرفته است که پول رایج مملکت را که ‘ریال' است؛ به اشتباه ‘دلار' می پندارند، ولی برای این جماعت نان همان نان است و ریال به ریال زندگی شان را به زحمت جمع کرده اند.
نه صفحه شخصی و نه پیج اینستاگرامی دارند که عکس های کُمیک (طنز) افزایش دلار را منتشر کنند و نه توئیتر دارند که متلک های اقتصادی و سیاسی افزایش دلار را نثار مردم کنند.
آنها به هر کسی که رای داده اند، پای رای خود هم می ایستند و کاری به جنبه های تبلیغاتی ندارند چه رسد به اینکه عکس نامزد انتخاباتی مورد نظرشان را در فضای مجازی به اشتراک بگذارند.
آنها عشایرند، زندگی سختی دارند و کوچ، آنها را آبدیده کرده است؛ ولی در هر شرایط اقتصادی که باشد نان حلال خود را می خورند، تازه به مردم شهرنشین با آن همه امکانات رفاهی، تولیدات تازه خود را با کمترین بها عرضه می کنند.
عشایر، نمونه ای از الگوی اقتصادی درون زا در ایران هستند که حتی به گفته محقق برجسته انسان شناسی فرانسوی و رییس مرکز تحقیقات ملی فرانسه، عشایر ایران نمونه کاملی از انسان های خودکفا در جهان مدرن ماشینی هستند.
‘کوچ ‘ حرکتی است که بر طبق جدول زمانی بین ۲ محیط مشخص با طبیعت متفاوت انجام می گیرد و بیشترین مولفه در تعیین زمان کوچ، تغییرات اوضاع طبیعی، بویژه تغییرات درجه حرارت، زمان بارش ها و کیفیت بارش های جوی و تغییر در رویش گیاهان است.
اگرچه این روزها، خشکسالی زندگی عشایر را به زحمت انداخته است که ‘نای' جا به جایی مرتع به مرتع را هم ندارند، اما در نهایت آنها به بهای زندگی و زنده ماندن کوچ می کنند، زیرا طبیعت تمام زندگی آنهاست.
کوچ نشینی در ارتفاع زاگرس براساس یافته های تاریخی به دوران عیلامی ها بازمی گردد و آنان مردمانی آزاده بودند که همواره در کوچ بسر می بردند و تمام کسانی که در کوه زندگی می کردند، عیلامی نامیده می شدند.
قدیمی ترین گورستان باستانی دنیا با تاریخ هزاره پنجم پیش از میلاد متعلق به منطقه عیلام است و کوچ نشینی آنها به صورت افقی از دشت به کوه بوده است.
این کوچ نشینی با یکجانشینی تفاوت دارد و عیلامی ها در ۲ طرف سرزمین کوچ خود دارای سکونتگاه های موقت بودند.
کوچ نشینان عیلامی در ییلاق و قشلاق خود که هم اکنون نیز در بین عشایر بختیاری وجود دارد، محصولات زراعی شان را ‘چال' می کردند و در بازگشت از آن بهره می جستند.
‘انشنای ها' ،' مرعشی ها' و ‘عیلامی ها' سه قدرت عمده کوچ نشین در ایران باستان بودند.
فرهنگ کوچ نشینی به اقوام عیلامی اجاره پرداختن به زرق و برق مادیات را نمی داد و زندگی آنها به صورت ساده اداره می شد.
قوم بختیاری، عیلامی های جدیدند که به زاگرس مرکزی مهاجرت کرده و زندگی کوچ نشینی خود را از سرگرفتند.
حالا افزایش قیمت دلار شاید زندگی آنها را مانند آنچه خشکسالی امسال بر سر آنها آورده است، به سختی بکشاند؛ اما مانند شهری ها ‘نق' زدن بلد نیستند و حتی از بیابان بی آب و علف نان زندگی خود را در می آورند.
کوچ عشایر بختیاری باعث حفظ اکوتوریسم می شود و این کوچ یکی از بی نظیرترین و پاک ترین کوچ ها در کوهساران می باشد.
دانش تجربی عشایر بختیاری در نوع زندگی اقتصادی برای پیدا کردن مسیر کوچ در طول تاریخ بی نظیر بوده است.
این حرکت و جا به جایی انسانی از یک نقطه جغرافیایی به نقطه جغرافیایی دیگر، در طول تاریخ همواره برای ریاضیدانها بسیار مهم و شگفت انگیز بوده است.
کارشناسان اقتصادی بر این عقیده اند که وقوع خشکسالی و نوسانات آب و هوایی، نوسانات قیمت دام و علوفه و سایر نهاده های تغذیه ای برای دام، آفات و بیماری از مهمترین چالش های مدیریت دام و مرتع است.
اگرچه مدیران مرتع و دام کنترل کمی روی هر یک از این متغیرها دارند، اما خشکسالی ممکن است کمتر قابل کنترل باشد و عشایر را دچار دگرگونی اقتصاد خرد در برابر اقتصاد کلان کند.
هنوز در بین برخی از عشایر کوچرو، مبادله ‘پایاپا' وجود دارد و ممکن است یک نفر در ازای چند گوسفند یک کالا دریافت کند یا با فروش بخشی از لبنیات خود به گروه دیگر، آرد، شکر یا قند و چای دریافت کند.
رئیس سازمان امور عشایر ایران می گوید: هم اکنون عشایر کشور ۲۵ درصد پروتئین مورد نیاز مردم و ۳۵ درصد صنایع ‌دستی کشور را تولید می کنند.
کرمعلی قندالی افزود: عشایر کشور با جمعیت یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفری حدود ۵٫۷ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی تولید می کنند.
وی با بیان اینکه عشایر در حوزه تولید مواد پروتئینی چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی نقش تعیین کننده ای دارند، افزود: آنان با تولید حدود ۱۹۰ هزار تن گوشت قرمز معادل ۲۵ درصد نیاز پروتئینی بخش عمده ای از نیاز کشور را تامین و تولید می کنند.
به گفته وی، عشایر از دیدگاه درون گرایی، برون گرایی، عدالت محوری، مردمی بودن، دانش بنیان بودن و سایر مشخصه ها، مصداق بارزی از اقتصاد مقاومتی محسوب می شوند که نقش تعیین کننده ای در خودکفایی و تولید کشور دارند.
عشایر بر مدار تیغ تیز مصرف گرایی که هر شب، تلویزیون با شبکه های مختلف آن را تیزتر می کنند، راه نمی روند بلکه می خواهند خودشان برای خودشان و حتی جامعه پیرامون شان تولید کنند.
اما تا همین یکی ۲ دهه اخیر انواع نمدپوش ها، جوراب و لباس پشمین، لباس های گرم زمستانی بافته شده از پشم گوسفندان در بین عشایر جایگاه مهمی داشت که متاسفانه فرهنگ مصرف گرایی شهرنشینان نیز آنها را دچار بحران تولید دست بافته ها کرده است.
یک جامعه شناس اقتصادی می گوید: برای پی بردن به جایگاه عشایر در اقتصاد کشور، بررسی های اقتصادی یکی از ضروریات طرح های توسعه کوچ و اسکان عشایر است.
زیبا منصوری در گفت وگو با ایرنا افزود: از گذشته تاکنون زنان جامعه عشایری علاوه بر شرکت در کارهای روزمره از جمله پخت نان، ریسیدن پشم گوسفند، تهیه مواد لبنی در کارهای اقتصادی نظیر گلیم بافی، سیاه چادر بافی، دست بافته ها و تن پوش بافته ها نقش آفرین بوده اند.
به گفته وی، در جامعه عشایری حتی زنان عشایر در اقتصاد خانواده ها نقش آفرین هستند، بگونه ای که از مهمترین شیوه های تاثیرگذاری اشتغال زنان در بخش صنایع دستی است، زیرا اشتغال در این بخش علاوه بر تامین بخشی از نیازهای خانوار، می تواند یکی از منابع مهم درآمدی خانوارها نیز باشد.
یک کارشناس اقتصادی دیگر می گوید: خصوصیت جامعه عشایری، اقتصادی بدون زندگی آنهاست و جدا از فرهنگی و تمدنی بودن زندگی آنها، مهمترین مولفه زندگی عشایر رویکرد اقتصاد محوری آنان است.
دهقان خسروی در گفت وگو با ایرنا افزود: مدل های رشد نئوکلاسیکی نشان می دهد که تمایل به رشد اقتصادی در کشورها بالاست، اما در نهایت نرخ رشد اقتصادی به حد مطلوب نمی رسد.
به گفته وی، در مدل اقتصادی کلاسیک و نئوکلاسیک بر رشد درونزای اقتصادی تاکید بسیار شده است که با توجه به مدل اقتصادی عشایری می تواند این اقتصاد را الگوی مهم درونزایی اقتصاد دانست.
خسروی افزود: در مدل ‘هارود'، رشد پایدار اقتصادی ناشی از افزایش تولید است و براساس این مدل؛ هر چقدر میزان تولید اقتصادی در جامعه عشایری افزایش یابد سرمایه گذاری در اقتصاد درونزا نیز فزونی می یابد.
این اقتصاددان اظهار داشت: اما زندگی جوامع شهری مدل اقتصادی ‘کینز' محور است که این مدل متکی به رشد کوتاه مدت توسط پس انداز است.
خسروی با بیان اینکه تئوری اقتصاد درونزا مفهومی ساده برای رشد اقتصادی است، گفت: بهترین الگو برای مدل اقتصادی درونزا جامعه عشایری هستند که باید این جوامع اقتصادی با سرمایه گذاری زیرساختی مورد حمایت قرار گیرند.
این محقق اقتصادی افزود: در تئوری سنتی، تجارت با محوریت اقتصاد برون گرا مد نظر است، اما در تئوری اقتصاد درونزا، آموزش مهارت ها و تقویت نیروی کار با بهره گیری از فناوری های مدرن مد نظر است.
خسروی یادآور شد: آموزش زنبور داری، کشت گیاهان دارویی، تبدیل فرآوری نوین مواد لبنی، بسته بندی مدرن، توسعه شیلات در مناطق آبگیرها، به روز رسانی دست بافته های عشایر و بازارپسند کردن تولیدات صنایع دستی نقش مهمی در بنیادی کردن اقتصاد درونزای جامعه عشایری دارد.
به گفته وی، محقق کردن فرضیه ‘همگرایی' در اقتصاد جامعه عشایری برای تقویت الگوی اقتصاد برونزا بسیار اهمیت دارد، زیرا بواسطه آن سرانه درآمد خانوار عشایری در اقتصاد درونزا افزایش می یابد و در نتیجه اقتصاد برون گرا در تجارت محصولات عشایری نیز رخ می دهد.
به گزارش کسب و کار نیوز، اکنون زندگی اقتصادی عشایر نمونه ای بارز از اقتصاد درونزاست که می تواند مدلی برای جوامع شهری باشد.
هم اکنون جمعیت عشایری چهارمحال و بختیاری ۱۳۲ هزار و ۳۲۱ نفر در قالب ۱۹ هزار و ۵۶۱ خانوار است که دارای یک میلیون و ۵۰۰ هزار راس واحد دامی هستند.
چهارمحال وبختیاری از نظر جمعیتی دومین جمعیت عشایری کشور است و ۲ ایل بزرگ ‘هفت لنگ' و ‘چهارلنگ' مهمترین و اصلی ترین عشایر استان هستند.
عشایر بختیاری در طول سال برای دست یافتن به مراتع سرسبز در ییلاق و قشلاق ۲ بار اقدام به کوچ می کنند که کوچ بهاری ییلاقی از خوزستان به چهارمحال و بختیاری به دلیل دست یافتن به مراتع سرسبز و آبهای روان با خوشحالی همراه است.
گزارش از: محمود رئیسی
۲۰۹۷/۶۰۲۱