تقوایی راوی قصه‌های جنوب

«ناصر تقوایی» زاده جنوب است و روایتگر مستند قصه‌های فراموش شده این دیار؛ مستندهای بدون تاریخ مصرفی که سند هویت زادگاهش شد.

به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایرنا، امروز چهارشنبه ۲۰ تیر زادروز یکی از کارگردانان بنام ایران است که او را جزء پیشگامان موج نو سینمای ایران می دانند.
ناصر، متولد ۱۳۲۰در آبادان و دانش آموخته دبیرستان رازی این شهرستان است. در کارنامه فیلمسازی اش، ۶ فیلم بلند و یک اپیزود از فیلم بلند (اپیزود «کشتی یونانی» از مجموعه «قصه های کیش» ۱۳۷۷) دیده می شود که سه تای آن را پیش و سه تا را پس از انقلاب ساخته است.
او زاده جنوب است و پرورده جنوب. در جایگاه فیلم‌سازی که زادگاهش را خوب می شناسد، تقوایی مستندهایی درباره جنوب و مردم جنوب ساخته است. این فیلم ها که هر کدام نشان دهنده گوشه خاصی از زندگی در جنوب ایران هستند برای اینکه او را یک مستندساز موفق و آگاه بشناسانند کافی به نظر می رسند. با وجود این تقوایی فیلم های بلندش را هم دارد که به جز آخرین فیلمش «نفرین» که ضعف های خاصی را در کار او نشان می دهد، از کیفیت بسیار خوبی بهره مندند.
تقوایی جنوب را هیچ‌گاه رها نکرد. حتی هنگامی که به فیلم‌سازی حرفه ای در سینمای تجاری روی آورد و تقوایی خیلی زود حرفه ای شد. «حرفه» سینما به او بسیار افتخار می کند، به این دلیل که همیشه آماده است تا همه توش و توانش را در این راه به کار گیرد و این سخنی به گزافه نیست. شور حرفه ای در کار او دیده می شود و او خیلی زود حرفه ای شد.
یک حرفه ای به تمام معنی، چه در کار و چه در مسائل حاشیه ای کار که در این سرزمین گاهی جای متن را می گیرند. مسائلی مثل روابط اداری و اقتصادی کار که از قضا در سینما خیلی جدی هستند و در سینمای حرفه ای ناچارند جدی باشند.
فیلم های تقوایی ـ فیلم های بلند اوـ نشان‌دهنده یک تکنیک حرفه ای بسیار خوب در سینمای ایران هستند. تکنیکی که در کمتر فیلم‌سازی از هم‌دوره‌هایش خبر داریم. این آگاهی فنی را تقوایی با نخستین فیلم بلندش نشان داد.
اگر چه او قبل انقلاب سریال تلویزیونی با زبان طنز هم ساخته است، اما پیش از همه اینها تقوایی مستندساز بوده. «تاکسی‌متر» که در سال ۱۳۴۶ برای تلویزیون ساخته شد، نخستین فعالیت او در عرصه فیلم‌سازی محسوب می‌شود. مستندهایی چون «مشهد قالی»، «فروغ فرخزاد»، «اربعین» و «باد جن» مهمترین مستندهای این کارگردان مشهور است.
او پس از انقلاب هم مستند «تمرین آخر» (۱۳۸۳) را با موضوع تعزیه ساخت. تقوایی فیلم کوتاه تحسین‌شده «رهایی» (۱۳۵۰) را هم در کارنامه خود دارد که در شانزده جشنواره مهم جهانی از جمله شیر طلای ونیز، بهترین فیلم سانفرانسیسکو و جیفونی، جایزه گرفت.
«کاغذ بی خط» اش را همه می شناسند با هنرنمایی مرحوم خسرو شکیبایی؛ شکیبایی خود درباره تقوایی و جدیت او در ساخت این فیلم می گوید: «در این فیلم خطاب به آقای تقوایی گفتم باید مواظب خودم باشم که این جمله من از نظر تقوایی یک معترض تند است و او گفت که ۳۰ نفر در اینجا و در این نما جمع شده اند تا شما خوب کار کنید و من هم گفتم بله اما آقای تقوایی بیا اینجا و ببین در چه وضعیتی هستم- پای من بدون جوراب بود- من مهم نیستم فیلم می خوابد و برای همین نگرانم. او آمد و دید و جای اینکه بگوید حق با توست واز این حرف ها، گفت سینما یعنی همین آقا!»
همایون اسعدیان کارگردان فیلم «طلا و مس» از علاقه خود به سینمای تقوایی چنین می گوید: «در زمان ساخت فیلم «ای ایران»، فیلم در چنان شرایط دشواری ساخته شد که به‌دلیل بارش برف شدید ناچار شدند آن را طی دو سال بسازند. تقوایی در ساخت فیلم آن‌چنان وسواس و دقت‌نظر و پافشاری داشت که حتی وقتی از فارابی تماس گرفتند و از مهلت یک‌هفته‌ای برای اتمام فیلم گفتند، تقوایی بی‌توجه به این حرف‌ها و در پاسخ، صرفا از آنها خواست ۲۰ حلقه نگاتیو بیشتر با خود به ماسوله بیاورند.»
تقوایی آبان سال ۹۵ در مراسم ویژه ای که برای قدردانی از فعالیت هایش برگزار شد، گفت: نمی دانم چرا هر وقت که به فکر تغییری در جامعه می افتیم به عقب باز می گردیم و همان چیزهایی را نابود می کنیم که اتفاقا خیلی خوب هستند.
کارگردان فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» ادامه داد: گذشته بیشتر از آینده به ما یاد می دهد، آینده هنوز نیامده و یک پدیده نامعلوم است اما گذشته خیلی تجربه ها دارد که به ما می دهد، چه آنهایی که باید به آنها عمل کنیم و چه آن کارهایی که دیگر نباید بکنیم.
کارگردان فیلم سینمایی «کاغذ بی خط» افزود: در این قرن مسائلی هست که در قرن پیش نبود، در قرن پیش مسائلی بود که در قرن قبل از آن نبود، نوشتن به ویژه در میان هنرها وابسته ترین چیز به انسان هستند، همه گذشته ممکن است فراموش شود، زلزله بیاید و نابود شود اما یک اثر بالاخره روزی خود را نشان می دهد.
کارگردان فیلم «ای ایران» با بیان اینکه ما یک ملت فرهنگی هستیم، ادامه داد: ممکن است تیراژ کتاب مان پایین و تماشاگران سینمای مان کم باشد، اما به هر حال یک ملت فرهنگی هستیم.
تقوایی دی ۹۵ در جایی دیگر پس از پایان نمایشنامه‌خوانی «شب هزار و یکم» نوشته بهرام بیضایی گفته بود که سینمای ما امروز با پیدا کردن مسیر خود یک مدعی محسوب می‌شود و دیگر نسل فیلم‌های بد و سردستی در ایران از بین رفته است. این موضوع رشد سلیقه اجتماع را نشان می‌دهد و البته اگر از آن نوع فیلم‌ها هم در سینمای ما پیدا شود استثنا هستند. امروز سینمای ما جای شعر را گرفته و توانسته موفق باشد.
فراهنگ** ۷۳۲۹**۱۰۵۵