سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
حیاط مرکزی، اصلی‌ترین فضای خانه‌های یزدی محسوب می‌شده که در وسط آن حوض آب کم عمقی وجود داشته که درختان کم‌آبخواه باغچه‌های دور تا دور این حوض که معمولاً انار و انگور بوده را متنعم می‌کرده و ضمن تامین سایه و ایفای نقش در تولید و زیبایی، فقر رطوبت محیط را هم جبران می‌کرده است.
در این اقلیم کوچک و قابل زیست برای یزدی‌ها، حیاط خانه مکانی برای انواع بازی‌های کودکان و نوجوانان نیز بوده به نحوی که داربست درختان انگور به گونه‌ای طراحی می‌شده تا در تابستان به صورت چتر مانع ورود تابش خورشید به فضاهای مسکونی شود و در زمستان در حالت عریان و بدون برگ، نعمت خورشید را به درون اتاق‌ها هدایت کنند و نور و گرما به انها ببخشد.
در اغلب خانه‌های یزدی تالاری وجود داشته که به صورت صفه و ایوان بزرگ، محلی برای گذران ساعات عصر و شب‌های تابستان بوده است. اطاق‌ها با نام‌های مختلف نظیر اطاق‌های سه دری، پنج دری، هفت دری، ارسی و شکم دریده از هم تفکیک می‌شدند و هر کدام پاسخگویی به نیازهای ساکنان خانه بودند.
از ویژگی رعایت حریم خانواده به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های طراحی خانه‌های قدیمی یزد که بگذریم، انتخاب روش‌های ساختمانی مناسب، انتخاب مواد و مصالح ساختمانی سازگار با اقلیم همچون نماسازی با سیم گل و دم‌گیری گچی، زیبایی، آسایش و دوام را می‌توان از مزیت‌های این نوع معماری ذکر کرد.
اتاق مهمان‌خانه در معماری مسکونی یزد، سمبل احترام و بزرگداشت میهمان بوده و حتی در خانه‌هایی که از تمکن مالی برخوردار بوده‌اند یا به اقتضای شغل صاحب‌خانه، حیاط ویژه و مستقلی نیز برای میهمان در نظر گرفته می‌شده است که به «بیرونی» معروف بوده که در مقایسه با «اندرونی» به معنای فضای کاملا خصوصی اهل خانه، قابل تفکیک بوده است.
البته هنوز هم در بافت تاریخی یزد شاهد وجود خانه‌های زیادی به این سبک هستیم ولی در دهه‌های اخیر این سبک از معماری کم کم رو به فراموشی رفته و به جای آن معماری‌های نوین جایگزین مناطق دیگر شهر شده است هر چند که در سال‌های اخیر بناهایی در گوشه و کنار شهر، سر به آسمان بلند می‌کنند که هیچ سنخیتی نه با معماری و اقلیم یزد بلکه حتی با معماری کشورمان نیز غریبه‌اند.
حداکثر مصرف انرژی عارضه مهم سازه‌های غیر بومی
محسن عباسی هرفته با اشاره به عدم تناسب معماری امروز شهر یزد با اقلیم آن، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا می‌گوید: متاسفانه در گذر زمان و با وجود غنای سبک معماری یزدی‌ها از گذشته، مردم این دیار به سمت ساخت و سازهای نامتناسب با اقلیم شهر و تقلید کورکورانه از الگوهای غربی در ساخت و ساز رفته‌اند که از مهمترین عوارض آن به حداکثر رساندن بهره‌برداری از انرژی در این ساختمان‌هاست.
وی با تاکید بر این که یکی از مهمترین اهداف معماری، حفظ محیط زیست و آلودگی کمتر است، می‌گوید: عقل چنین حکم می‌کند که هر چه در امر ساخت و ساز مصرف انرژی کمتری در نظر گرفته شود، مصرف منابع و انرژی، محدودتر و آسیب به محیطزیست نیز کمتر اتفاق بیفتد.
عضو هیات علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد با اشاره به اختصاص فضاهای تابستان‌نشین و زمستان‌نشین در ساخت و سازهای سنتی یزد به عنوان یکی از ویژگی‌های شاخص این نوع معماری، تصریح می‌کند: این گونه ساخت و سازها مصرف حداقل انرژی در تابستان و زمستان را به دنبال داشته‌اند که در حال حاضر بسیاری از سازه‌های موجود در بافت‌های تاریخی یزد نیز دارای چنین ویژگی‌هایی هستند.
توسعه آپارتمان‌نشینی در یزد توجیهی ندارد
عباسی هرفته در ادامه بیان می‌کند: اقلیم کشورمان به ویژه یزد به گونه‌ای است که استفاده از طبقات زیرزمینی به مراتب مناسب‌تر از سازه‌های روی زمینی است و این در حالی است که مردم این روزها به سمت زندگی آپارتمانی رفته‌اند که این موضوع استفاده از انرژی را به حداکثر رسانده و ایران را از این لحاظ از بسیاری کشورها پیش انداخته است.
وی در این باره تاکید می‌کند: هرچند حرکت شهرهای بزرگی مانند تهران به سمت زندگی آپارتمان‌نشینی، با توجه به رشد جمعیت می‌تواند قابل توجیه باشد اما چنین رویکردی به جای استفاده از معماری سنتی در شهری مانند یزد که با محدودیت زمین مواجه نیست و اراضی بلااستفاده فراوانی دارد، اصلاً توجیه‌پذیر نیست.
وی مقابله با پیشرفت ساخت و سازهای مدرن در یزد را مستلزم بالا رفتن آگاهی مردم در مورد معایب این نوع معماری می‌داند و می‌گوید: هیچ وقت نمی‌توان مردم را وادار به کاری کرد مگر این که برای آنها دلایلی منطقی ارائه کرد یا این که با کمبود انرژی و گرانی آن مواجه شوند.
لزوم توسعه معماری سنتی متناسب با علم روز
البته رییس کمیسیون معماری شورای شهر یزد بر لزوم به روز شدن معماری سنتی نیز تاکید و اظهار می‌کند: معماری سنتی و مصالح و الگوهای ساخت و ساز آن باید متناسب با امکانات و علم امروز به‌روز و مورد استفاده قرار گیرد.
وی اضافه می‌کند: معماری سنتی به دلیل استفاده محدود مردم، هم اکنون با هزینه‌های بالایی مواجه است در حالی که مصالح آن را خشت و گل و آب تامین می‌کند ولی در صورت افزایش متقاضی قطعاً هزینه کمتری را در مقایسه با ساخت و سازهای جدید و مصالح گران ساختمانی نوین به همراه خواهد داشت.
عباسی هرفته با اشاره به توجه مردم به الگوهای ساخت و ساز وارداتی غرب، بیان می‌کند: متاسفانه مردم به سمت ساز و کار های غربی متمایل شده‌اند و این مشکل را در یزد و حتی برخی از ساختمان‌های بزرگ استان که با نماهای آلومینیومی و شیشه‌ای و متغایر با اقلیم یزد ایجاد شده‌اند می‌توان به وضوح شاهد بود.
وی در رابطه با استفاده از این گونه معماری در ایران، معتقد است: تقلید کورکورانه از سبک معماری غرب جز ضرر و زیان چیزی برای کشورمان نخواهد داشتف هر چند که استفاده از الگوهای غربی همساز و منطبق با اقلیم کشور و استان می‌تواند کاهش و استفاده محدودتر از انرژی را به دنبال داشته باشد.
ویژگی کم‌آبخواه بودن معماری سنتی یزد دارای کم آبی
این مسئول با تاکید بر این که مردم نباید محیطزیست را مقوله‌ای جدای از زندگی خود بدانند، می‌گوید: مصالح جدید مانند فولاد و بتن با حداکثر انرژی به ویژه آب ساخته می‌شوند و علاوه بر آن نیز نخاله‌های ساختمانی آنها به انسان و طبیعت آسیب می‌رساند لذا مهم است که مردم بیشتر متوجه ساخت و سازهای خود در این رابطه باشند.
وی با اشاره به مسئله کمبود آب در یزد و لازمه صرفه‌جویی در آن با استفاده از معماری سنتی، اظهار می‌کند: ساخت و ساز سنتی در استان یزد، ساخت و سازهایی کم‌آبخواه و متناسب با این اقلیم بوده و حتی نوع سازه‌ها نیز به نحوی طراحی می‌شده که با کمترین مصرف آب، بیشترین خنک‌کنندگی در خانه‌ها ایجاد شود.
عباسی هرفته در رابطه با راهکارهای ایجاد انگیزه برای مردم نسبت به استفاده از معماری سنتی نیز خاطر نشان می‌کند: علاوه بر گرانی انرژی به عنوان محرکی انگیزشی در متمایل کردن افراد به سمت معماری سنتی، شهرداری‌ها نیز باید از ساخت و سازهای مبتنی بر اصول معماری، پایلوت‌ها و طرح‌های نمونه در این وزه حمایت کنند تا دیگران راغب به آنها شوند.
این عضو شورای شهر یزد نیز اضافه می‌کند: کمیسیون فرهنگی شهر نیز باید در این رابطه ضمن برگزاری کلاس‌های آموزشی در مدارس و تدارک بسته‌هایی تشویقی در این موارد کمک کند هرچند که به نظر بنده هیچ عاملی موثرتر از درک افراد نسبت به نیاز نسل بعد به منابع موجود به ویژه آب در این خصوص موثر نخواهد بود.
انتهای پیام
