عواقب نقدینگی سرگردان

سرمقاله

بارها در خبرها کلمه نقدینگی را شنیده‌ایم و همیشه از وابستگی افزایش نقدینگی به تورم بحث شده است، اما نقدینگی چیست و چگونه باعث تورم می‌شود و نقدینگی سرگردان می‌تواند چه عوارضی داشته باشد و تاثیر آن بر بیکاری و تورم چیست؟ مجموعه میزان پول نقد و شبه‌پول را نقدینگی می‌گویند. پول نقد که مشخص است؛ آنچه از اسکناس که در بانک در حساب‌های جاری گذاشته می‌شود و می‌توان با آن کالا یا خدمات خرید. شبه‌پول آن میزان از دارایی پولی است که نقدشوندگی سریع پول را ندارد، اما قابلیت تبدیل شدن به وجه نقد را دارد، مانند اوراق بانکی یا سپرده‌های بلندمدت که با اندکی زمان می‌توان آن را تبدیل به وجه نقد کرد.
مشخص است که هرچقدر پول نقد بیشتری وجود داشته باشد، سرعت انجام مبادلات تجاری افزایش می‌یابد و از طرفی همواره میزان مشخصی کالا و خدمات در جامعه وجود دارد که اگر مقدار پول در دست مردم متناسب با میزان کالا و خدمات باشد اقتصاد در وضعیت مطلوبی به سر می‌برد و اگر مقدار پول بیشتر از کالا و خدمات موجود باشد، مردم همان محصول را با پرداخت پول بیشتری دریافت می‌کنند که باعث افزایش قیمت کالاها در جامعه می‌شود و پول زیاد تقاضای مردم برای خرید کالاها و خدمات را زیادتر می‌کند ‌و اگر محصولات و تولیدات داخلی جوابگوی نیاز بازار نباشد، کالای خارجی جایگزین خواهد شد که پیامد آن، کاهش تولید داخلی و افزایش بیکاری است.
براساس گزارش سال گذشته بانک مرکزی، رشد نقدینگی در دولت روحانی تقریبا سه برابر دولت دهم بوده است، گرچه استدلال طرفداران دولت این است که قسمتی از این افزایش ناشی از افزایش کالا و خدمات است، اما قسمت عمده آن متناسب با افزایش کالا و خدمات نبوده و اثرات تورمی خود را نشان می‌دهد. اکثر متغیرهای اساسی اقتصاد در همان سال اول خود را نشان نمی‌دهد، بلکه اثرات ملموس آن به سال‌های آتی ارجاع داده خواهد شد. افزایش شدید نقدینگی ظرف چند سال گذشته در حال نشان داده شدن در سال ۱۳۹۷ است. یکی از عمده دلایل افزایش لجام‌گسیخته نرخ ارز در سال جاری غیر از مباحث مناسبات خارجی و تحریم مباحث اصلی اقتصادی مانند وجود نقدینگی سرگردان است. به فرض اینکه لغو برجام توسط آمریکا و سایه تحریم وجود داشت، اما نقدینگی سرگردان در دست مردم نبود در این حالت مردم وجه ریالی نداشتند که بتواند این سیل عظیم تقاضا برای دلار و ارز را به وجود آورد. حجم نقدینگی سرگردان که برخی از مواقع در ملک و ساختمان، باعث افزایش چند برابری نرخ مسکن می‌شود در حال حاضر بر سر نرخ ارز و سکه است. هرچه سکه و ارز از طرف بانک مرکزی به بازار ارائه شده، ظرف چند روز و چند ساعت ازسوی حجم عظیم نقدینگی بلعیده شده است. سوال این است که این حجم نقدینگی چرا و چگونه ایجاد شده است. یکی از کارهایی که موجب افزایش حجم نقدینگی شد، پرداخت سود بالا به سپرده‌گذاران در بانک‌ها بود. نرخ بهره بالا باعث شد اساس نقدینگی مولد وارد بازار نشود و تقریبا نقدینگی در سرمایه‌گذاری تزریق نشد. خلق پول توسط بانک‌ها و و اعلام سود بالا به حساب‌ها توانست منشأ تورم شود و خلق پول برای خلق سود بدون تزریق در سرمایه‌گذاری موجب تخریب زیرساخت‌های اقتصادی شد. اصولا به دست آوردن پول بدون زحمت یعنی بدون داشتن پشتوانه تولید، هر اقتصادی را به سمت پرتگاه خواهد برد که در حال حاضر این پرتگاه اقتصادی از سمت بازار ارز خود را نشان داده است و حجم عظیم نقدینگی سرگردان نرخ ارز را بالا می‌برد. ثروت و قدرت خریدی که از سمت سپرده‌های بانکی و نیز به عنوان عملکرد بانک‌ها توزیع می‌شود، ناشی از منشأ واقعی در اقتصاد نیست و موجب لطمه بیش از پیش خواهد بود. بدیهی است بدون نگاه کلان به متغیرهای اقتصادی و عدم حل معضل نظام بانکی که در حال تخریب سایر نظام‌های اقتصادی است، امکان برون‌رفت از چرخه معیوب اقتصادی وجود ندارد. قبل از دیر شدن باید فکری به حال نظام بانکی کرد. خلق پول توسط نظام بانکی و تزریق نقدینگی سرگردان به جامعه و دامن زدن به بازارهایی مانند ارز و طلا معضل اقتصادی کشور را روز به روز پیچیده‌تر خواهد کرد. برای یک بار جرات و جسارت جراحی نظام بانکی را داشته باشیم.