احیای سنت رمضان خوانی در خراسان جنوبی

به گزارش کسب و کار نیوز، روزهای آخر شعبان همواره برای مردم خراسان جنوبی روزهای پر کاری است از قدیم در این روزها مردم روستاها به فکر پخت نان می افتادند و معمولا هم نزدیک ماه رمضان گوسفندی را ذبح کرده تا برای ارتزاق این ماه گوشت به میزان لازم داشته باشند.
مردم این استان در قدیم شب اول رمضان که احتمال رویت ماه بود با آب، آیینه و سبزه به پشت بام خانه ها می رفتند تا هلال ماه را به چشم خود ببیند و آنگاه این اشعار را می خوانند: « آمد رمضان و مقدمش بوسیدم، در رهگذرش طبق طبق گل چیدم ، من با چه زبان شکر بگویم که بچشم یک بار دگر ماه خدا را دیدم.»
در گذشته که وسایل ارتباط جمعی به گستردگی امروز نبود، آیین « رمضو خوانی» بهانه ای بود تا در هر منطقه عده ای بانی خبررسانی ماه رمضان شوند و در کنار آن نیز برنامه هایی را اجرا می کردند تا در بین مردم شور و نشاط ایجاد کنند، این سنت ها نشان از فرهنگ غنی مردم در آداب اجتماعی داشت که در مرور زمان به فراموشی سپرده شد.
اما در سالهای اخیر برخی از روستاها سنت رمضو خوانی را احیا کرده اند که روستای خراشاد از توابع شهرستان بیرجند جزو این روستاهاست.
حسن رضا خراشادی زاده از اهالی این روستا به خبرنگار ایرنا گفت: رمضو خوانی خراشاد معمولا در شب نیمه رمضان انجام می گرفته است.
وی در خصوص اجرای آن در نیمه رمضان افزود: چون نیمه ماه مهتاب بوده و کوچه ها روشن است افراد مراسم را به این شب موکل می کردند تا از نور ماه در کوچه های تاریک قدیم بهره ببرند و از طرفی هم نیمه ماه رمضان مصادف با ولادت کریم اهل بیت امام حسن مجتبی (ع) است که همین بهانه ای می شود برای ایجاد شادی در روستا تا مردم فضای مفرحی را تجربه کنند.
خراشادی زاده اظهار داشت: افرادی که رمضو خوانی می کردند در گروه های ۱۰ تا ۱۵ نفره تقسیم می شدند و معمولا یک نفر انباردار گروه بود و یک نفر هم به عنوان استاد یا مرشد اشعار رمضو خوانی را می خواند.
وی با بیان اینکه بقیه اعضا نیز مرشد را با خواندن اشعاری دیگر همراهی می کردند اضافه کرد: این افراد بعد از افطار در کوچه ها به راه می افتادند و به هر خانه ای که می رسیدند اشعار معروفی را می خواندند و صاحبخانه نیز از آنان با اقلامی همچون گردو، نان و یا شیرینی پذیرایی می کرد.
وی یادآور شد: البته گاهی هم صاحبخانه با سطلی از آب به استقبال آنان می رفت که این کار معمولا جنبه شوخی و خنده را داشته است.
خراشادی زاده با بیان اینکه نذورات جمع آوری شده در مسجد بین مردم تقسیم می شد افزود: گاهی نیز وجوه نقدی جمع آوری شده صرف امور خیریه روستا می شود.
وی با اشاره به حضور کودکان و نوجوانان در گروه «رمضو خوانی» گفت: جلودار این گروه نیز جمعی از سادات و ریش سفیدان روستا هستند.
وی از احیای سنت «رمضو خوانی» در روستای خراشاد خبر داد و یادآور شد: گرچه مدت ها بود این مراسم اجرا نمی شد اما در سالهای اخیر تمایل جوانان روستا به برگزاری این سنت کهن بیشتر شده است.
به گفته وی، سال گذشته مستندی از این آیین تهیه و در برنامه «برای مهمانی » از شبکه مستند سیما روی آنتن رفت.

** محمود آباد پرچم دار «رمضو خوانی »
یکی از اهالی روستای محمود آباد بیرجند نیز در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: جوانان این روستا سنت رمضو خوانی را از گذشته تاکنون حفظ کرده اند و هر ساله نیز این مراسم اجرا می شود.
جمشید محمود آبادی قدمت این مراسم را در روستای محمودآباد بنا به گفته ریش سفیدان مربوط به حدود ۴۰۰ سال قبل عنوان کرد.
وی با اشاره به خاصیت گروهی بودن این سنت افزود: اهالی روستا از گروه رمضو خوانی به گرمی استقبال می کنند و اعتقاد دارند اشعار خوانده شده در این شب برای اهالی خانه برکت به همراه دارد.
وی ادامه داد: البته در کنار اشعار مخصوص رمضو خوانی یادی از اموات هر خانه می شود، بخشی از شعرهای این آیین سنتی نیز بدین شرح است:
«رمضو آمد آمد رمضو، رمضو آمد خوشنام خدا»، «رمضو آمد ، ماهِ رمضو روزه می گیرن از خُردوُ کلوُ»، « های رَمَضو یارب، یارب ، رمضو»، « رمضو آمد، مهمانش کنید بز و بزغاله رو قربانش کنید»، « بز و بزغاله که چیزِ نِمِشو، گاو و گوساله رُوقربانش کنید»
«رمضو آمد با سیصد سوار چویِ وَر دَشتِه یا الله روزه دار»،«روزه میدارُم لاغر می شوم، گر نمی دارُم کافر می شوم»،،«صاحبخونه رفته در بَالا خونه ،کتاب لیلی و مجنون مِخونه»،«بی بی جان برخاستی سحر خوری ، نان با فالوده و عسل خوری»،و «بی بی جان برخاستی ،بنشستی کاسه چینی موره بشکستی ».

** رمضو خوانی از ثبت ملی تا اجرا در هتل سپهر بیرجند
معاون پژوهشی اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری خراسان‌ جنوبی هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: برای ثبت آیین رمضان خوانی در استان کار پژوهشی در این زمینه انجام و فیلم و مستند آن نیز تهیه شد تا اینکه در سال ۹۱ آیین« رمضو خوانی» در لیست آثار ملی به ثبت رسید.
سیداحمد برآبادی افزود: بعد از اینکه رمضو خوانی ثبت ملی شد در جشنواره های مختلف این مراسم اجرا می شود که آخرین اجرای آن نیز در هتل سپر بیرجند اتفاق افتاد.
وی با این اعتقاد به اینکه باید اجرای سنت «رمضو خوانی» از شکل دولتی خارج شده و در محلات به مردم سپرده شود اظهار داشت: در جشنواره های عکسی که برگزار می شود رمضو خوانی یک موضوعی است که هنرمندان آن را به تصویر کشیده و در جشنواره شرکت می کنند.
یکی از راه های افزایش نشاط اجتماعی احیای همین سنت های قدیمی است که ضمن ایجاد فضای همدلی می تواند شادی هایی را در جامعه خلق کند که ماندگاری و اثر گذاری آن عمیق و گسترده است.
مراسم سنتی رمضان خوانی به شماره ۸۱۱ سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
ع٫ب* ۶۰۵۴