ابتکار عمل مذاکرات در شبه جزیره بحران در دستان کیست

به گزارش کسب و کار نیوز، پس از اعلان موافقت «کیم جونگ اون» رهبر کره شمالی برای گفت وگو با آمریکایی ها درباره وضعیت اتمی شبه جزیره، اکنون بخش مهمی از توان دیپلماتیک واشنگتن به واسطه استقبال کم نظیر «دونالد ترامپ» از مذاکره با کیم به کار افتاده تا به سرعت این گفت وگوها را زمینه سازی کند.
با توجه به اینکه این موضوع طی روزهای اخیر مرکز تمرکز بسیاری از رسانه ها و تحلیلگران قرار داشته، «سعیدرضا اتحادی» کارشناس شرق آسیا نیز در گفت وگویی به پرسش هایی در این زمینه پاسخ گفته است.
اتحادی با اشاره به برگزاری کنگره حزب کمونیست در پایان فروردین امسال اظهار کرد: به نظر می رسد که خطوط کلی رویکرد این کشور در ارتباط با برگزاری نشست سران کره شمالی و ایالات متحده آمریکا تا حدود مشخص شده. همچنین، اعلام شده که نشست سران دو کره نیز طی هفته آینده برگزار شود که به نوعی پیش زمینه گفت وگوهای آمریکا و کره شمالی خواهد بود.
در حال حاضر دو چالش اساسی برسر راه این گفت وگوها وجود دارد؛ اول اینکه کدام کشور ابتکارعمل را در دست گرفته است. بسیاری معتقدند که کره شمالی به خوبی متوجه عطش دونالد ترامپ برای انجام کاری بزرگ بوده است و در بهترین زمان ممکن درهای گفت وگو را باز کرده است و به این ترتیب باید ابتکار عمل را در دستان کره شمالی دانست. حال باید دید که آیا ایالات متحده راضی به ادامه این روند خواهد بود یا خیر.
چالش دوم نیز به کشورهای همسایه باز می گردد. اینکه مذاکرات شش جانبه که با ابتکار چین صورت گرفته بود به گونه ای منتفی شده و سه بازیگر اصلی دیگر(چین، روسیه، ژاپن) از روند حل مساله شبه جزیره کره بیرون بمانند را چندان نمی توان متصور بود. باید دید که این کشورها در این زمینه چه اقداماتی انجام خواهند داد.
این کارشناس شرق آسیا درباره انگیزه های دو طرف برای مذاکره پس از تنش های شدید اواسط سال گذشته گفت: ایالات متحده علاقه مند است که این اتفاق را نتیجه تحریم های بسیار سنگین اعمال شده پیونگ یانگ بداند. هرچند که براساس اخباری که توسط گردشگران طی ماه های گذشته از کره شمالی به دست آمده است تغییر خاصی در قیمت یا در دسترس بودن غلات و موادغذایی مشاهده نشده و گویا تحریم های همه جانبه هنوز تاثیر بزرگی براوضاع داخلی کره شمالی نداشته است.
از سوی دیگر، در ماه می (اردیبهشت ) سال ۲۰۱۶ میلادی، رهبر کره شمالی از سیاست جدید خود با نام «رویکرد پیشرفت موازی» پرده برداشت که برمبنای آن پیشرفت قدرت نظامی کشور به موازات اقتصاد صورت می گرفت. اکنون اقدام کره شمالی در بازکردن باب گفت وگوها به نوعی اعلام رسمی این کشور مبنی بر دست یافتن به پیشرفت های کافی نظامی است و تمرکز این کشور را روی اقتصاد نشان می دهد.
هرچند بسیاری از کارشناسان معتقدند که این اقدام کره شمالی در وهله اول برای رهایی از خطر جنگ و در وهله دوم برای شکستن ساختار تحریم ها است و در مرحله بعد اهدافی چون دستیابی به توافقات جدید با سئول و واشنگتن را دنبال می کند. در واقع این اقدام تاکتیکی کره شمالی را می توان به نوعی تازه ترین تلاش رهبر جوان برای حفاظت از حکومت خاندان کیم دانست.
اتحادی درباره احتمال هرگونه پیشرفت در مذاکره و امکان کسب نتیجه ای خاص از گفت وگوی دو طرف افزود: براساس گفته های رئیس جمهور کره جنوبی، پیونگ یانگ اعلام کرده که به دنبال تحقق شبه جزیره کره عاری از سلاح هسته ای است و در کمال تعجب پیش شرط های قبلی مبنی بر توقف مانورهای نظامی ایالات متحده و کره جنوبی یا خارج شدن نیروهای نظامی آمریکا از همسایه جنوبی را نیز مطرح نکرده است.
برهمین اساس، احتمال این وجود دارد که سیاستمداران کره جنوبی وارد بازی ای با همسایه شمالی شده باشند که سرانجام به باخت آنها منجر شود. شاید کره شمالی هم زمان به دنبال ایجاد شکاف در اتحاد میان سئول و واشنگتن باشد؛ امری که رسانه های ژاپن نیز به آن اشاره داشته اند و آن را دلیل سکوت نسبی دولت ژاپن در قبال اتفاقات شبه جزیره کره دانسته اند.
به هرصورت آمریکا به دنبال خلع سلاح هسته ای کره شمالی است و دونالد ترامپ در دیدار با نخست وزیر ژاپن به روشنی اعلام کرده است که کره شمالی نه تنها باید موشک های قاره پیمای خود را امحا نماید که از بین بردن سلاح های میان-برد و کوتاه بردی که امنیت کره جنوبی و ژاپن را با خطر مواجه می کنند نیز در زمره اقدامات اعتمادساز باید قرار گیرد.
این درحالی است که در کمال تعجب و شگفتی همگان، رهبر کره شمالی نیز موافقت ضمنی خود را با این موضوع اعلام کرده است. هرچند که تاکنون اعلام رسمی از سوی کره شمالی در این باره صورت نگرفته است و ممکن است در روزهای آینده اتفاقات دیگری رقم بخورد.
انجام گفت وگوها غیرممکن به نظر نمی رسد هرچند که این اتفاق تاریخی نیاز به زمینه سازی های پرشماری دارد که گویا برخلاف آمریکا و کره جنوبی، کره شمالی با آمادگی کامل وارد این گود شده است.
این صاحبنظر مسائل بین المللی در برابر این سوال که دیدگاه بازیگران منطقه ای به ویژه چین، کره جنوبی و ژاپن در قبال این گفت وگوها چیست؟ پاسخ داد: قطعا هم ژاپن و هم چین از اینکه تهدیدات نظامی و حملات لفظی ترامپ و کیم به احتمال گففت وگوی دوجانبه تبدیل شده است احساس رضایت بیشتری دارند. اما این به معنای سکوت دائمی آنها نیست و بیشتر در انتظار هستند تا ادامه این روند مشخص تر شود. در عین حال، چین سعی کرده است که به نوعی با دعوت از رهبر کره شمالی به پکن و هم چنین اعزام یک گروه هنری بزرگ به پیونگ یانگ به نوعی از این کشور دلجویی کرده و دوباره درهای خود را باز نماید.
براساس گزارش ها، تعدادی از رستوران های کره ای که در شهرهای چینی هم مرز با کره شمالی پس از اعمال تحریم از سوی چین بسته شده بودند اکنون پس از سه ماه بازگشایی شده اند؛ البته با تغییر مالکیت به افراد چینی و دوباره رونق در حال برگشت به مرزهای دو کشور است. اقدام دیگری که رسانه های چینی در حال دامن زدن به آن هستند تا به گونه ای تاثیرگزاری چین بر ملاقات دو کشور را افزایش دهند، بحث انتخاب محل گفت وگوهاست.
کشورهایی چون سوئیس، سوئد، مغولستان، ویتنام و سنگاپور از گزینه های موجود برای برگزاری دیدار ترامپ و کیم بودند. در این بین انتخاب کشور سوئیس که در روزگار جوانی نیز پذیرای کیم بوده است از احتمال بالایی برخوردار است. هرچند که شاید آمریکا با انتخاب به عنوان مثال ویتنام به دنبال این باشد که به کره شمالی نشان دهد بازگشت به دامان جامعه بین الملل چه تاثیرات اقتصادی می تواند داشته باشد. به هرروی رسانه های چینی نهایت سعی خود را می کنند که این دیدار در هر جایی غیر از مرز دو کره جایی که به زودی سران دو کره ملاقات خواهند کرد، صورت بگیرد.
موضع گیری ژاپن نیز به بحث ضرورت امحای سلاح های میان برد و کوتاه برد معطوف است تا از این طریق نگرانی های خود را بروز دهد. هرچند دیدار نخست وزیر آبه از ایالات متحده را که برای دومین مرتبه صورت گرفت می توان در راستای ابراز نگرانی و تلاش برای کسب جزئیات بیشتر دانست.
رسانه های ژاپن نیز بیشتر بر این باورند که اقدامات کره شمالی در وهله اول برای رفع جنگ و تعدیل تحریم هاست و پس از آن شاید بحث ایجاد شکاف در اتحاد ایالات متحده و کره جنوبی را دنبال کند. اما از اینکه این کشور هیچ نقشی در این روند مهم و تاریخی ایفا نمی کند، خرسند نیستند.
با توجه به رخدادهای اخیر از جمله حمله موشکی به سوریه و نیز افزایش تهدیدات ترامپ علیه برجام، تصمیمات تازه واشنگتن چه تاثیری بر فرایند مذاکرات خواهد گذاشت؟ این پرسشی بود که اتحادی به آن چنین پاسخ داد: این دو موضوع به هیچ وجه از یکدیگر جدا نیستند و این نیز هوشمندی رهبران کره شمالی را نشان می دهد. در واقع به نظر می رسد که شاهد بازی زندانی کره شمالی با آمریکا هستیم. دولت ترامپ باید دست به انتخاب بزند که آیا حاضر است با لغو برجام پیامی دلسرد کننده نه تنها برای کره شمالی که برای جامعه جهانی ارسال کند و شانس انجام دیداری تاریخی را از دست بدهد یا اینکه با حفظ برجام (ولو به صورت ظاهری) زمان بیشتری برای شروع گفتگوها با کره شمالی بخرد.
چه بسا که نمی توان اقدامات کره شمالی و انتخاب زمان ها را نتیجه ابتکارات این کشور به تنهایی دانست و شاید از هم فکری کشورهای دیگر هم برخوردار باشد. اما قطع به یقین، لغو برجام تاثیری کاملا منفی بر مذاکرات خواهد داشت و پیامی منفی برای کره شمالی ارسال خواهد کرد. هرچند که دونالد ترامپ نشان داده که زیاد به اصول و مبانی روابط بین الملل اعتقادی ندارد و شاید تن به این ریسک بزرگ بدهد و در قبال دادن امتیازاتی خاص تر، بازشدن باب گفت وگو با کره شمالی را به عنوان یک دستاورد -بیشتر با مصرف داخلی- عرضه نماید؛ اتفاقی که برای رئیس جمهوری با میزان محبوبیت پایین ارزشی حیاتی دارد.
تنها واقعیت موجود این است که اکنون ابتکار عمل در دست کره شمالی است و هیچ انتخاب دیگری غیر از انجام گفت وگوها وجود ندارد. در خبر برگزاری جلسه کنگره حزب برای تاریخ ۲۰ آوریل(امروز سی و یکم فروردین ) آمده است که «مطابق با نیازهای زمانی تاریخی و مهم در پیشرفت انقلاب، مسایل استراتژیک جدیدی مورد بحث و تصمیم گیری قرار خواهند گرفت». اکنون باید منتظر ماند و دید که آیا به صورت رسمی کره شمالی اراده خود مبنی بر خلع سلاح هسته ای را اعلام خواهد نمود یا اتفاقات دیگری در پیش است.

پژوهشم **۹۲۷۵** ۱۶۰۱**
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و پژوهش های خبری ایران و جهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.