سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
ثمانه نادری
محمدعلی نجفی با رأی اکثریت اعضای شورای شهر شهردار شد.
به گزارش کسب و کار نیوز، دو وعده مهمی که این عضو منتخب شورای شهر به مردم داده، ایجاد آرامش و آسایش برای شهروندان است.
نوک پیکان حمله در هر بحران یا فاجعه شهری به سوی مدیریت شهری است، چراکه مردم آرامش روانی و مادی خود را معمولاً از شهرداری مطالبه می‌کنند. به همین دلیل کارشناسان مهم‌ترین عامل توسعه شهر را در گرو مدیریت یکپارچه و درست شهری می‌دانند و برعکس آن برهم‌ریختگی نظم شهری یا کمبود امکانات موجود را از چشم آن. بر همین اساس شاید ایراد کسانی که به مدیریت شهری در اتفاقاتی مثل پلاسکو یا حوادث مشابه ایراد می‌گیرند، منطقی به نظر برسد.
طبق بررسی‌های موجود از مهم‌ترین وظایفی که به شهردار یک شهر محول شده، این است که بتواند مردم و همه بخش‌ها را از ایجاد درآمدهای پایدار شهری بهره‌مند سازد یا اینکه درآمدهای شهری در خدمت عمران و آبادی یا به رفاه شهروندان قرار بگیرد. شاید این موضوع یکی از عواملی است که باعث شده زمانی که توقعات مردم از یک شهردار برآورده نمی‌شود، انگشت اتهام سوءاستفاده از درآمدهای شهری به سوی شهردار دراز شود.
یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که در همین راستا اکثر مواقع از سوی کارشناسان به شهردار مطرح بوده، عدم توزیع بهینه و عادلانه درآمدهای شهری است و مهم‌تر از همه اینکه تغییرات یا رشد امکانات شهری برای برخی ملموس نبوده است. این امر به‌ویژه طی سال‌های اخیر که شکاف درآمدی کارگران و کارمندان در شهرداری احساس شده، بسیار مطرح شده است و البته جذابیت درآمدهای شهرداری که برآورد آن طی سال‌های اخیر نشان از رشد ۵۰ درصدی آن دارد، باعث شده مهم‌ترین انگیزه بسیاری برای ورود به شهرداری کسب درآمدهای بیشتر باشد.
سوال اساسی این است: نقاط ضعف مدیریت شهری به چه چیزی بر می‌گردد؟ برای رفع آن از کجا باید شروع کرد و دیگر آنکه چه ایراداتی بر شهرداری سابق وارد است و این ایرادات را در دوره جدید چطور باید اصلاح کرد؟
نوک پیکان حمله در هر بحران یا فاجعه شهری به سوی مدیریت شهری است، چراکه مردم آرامش روانی و مادی خود را معمولاً از شهرداری مطالبه می‌کنند. به همین دلیل کارشناسان مهم‌ترین عامل توسعه شهر را در گرو مدیریت یکپارچه و درست شهری می‌دانند و برعکس آن برهم‌ریختگی نظم شهری یا کمبود امکانات موجود را از چشم آن. بر همین اساس شاید ایراد کسانی که به مدیریت شهری در اتفاقاتی مثل پلاسکو یا حوادث مشابه ایراد می‌گیرند، منطقی به نظر برسد.
طبق بررسی‌های موجود از مهم‌ترین وظایفی که به شهردار یک شهر محول شده، این است که بتواند مردم و همه بخش‌ها را از ایجاد درآمدهای پایدار شهری بهره‌مند سازد یا اینکه درآمدهای شهری در خدمت عمران و آبادی یا به رفاه شهروندان قرار بگیرد. شاید این موضوع یکی از عواملی است که باعث شده زمانی که توقعات مردم از یک شهردار برآورده نمی‌شود، انگشت اتهام سوءاستفاده از درآمدهای شهری به سوی شهردار دراز شود.
یکی از مهم‌ترین انتقاداتی که در همین راستا اکثر مواقع از سوی کارشناسان به شهردار مطرح بوده، عدم توزیع بهینه و عادلانه درآمدهای شهری است و مهم‌تر از همه اینکه تغییرات یا رشد امکانات شهری برای برخی ملموس نبوده است. این امر به‌ویژه طی سال‌های اخیر که شکاف درآمدی کارگران و کارمندان در شهرداری احساس شده، بسیار مطرح شده است و البته جذابیت درآمدهای شهرداری که برآورد آن طی سال‌های اخیر نشان از رشد ۵۰ درصدی آن دارد، باعث شده مهم‌ترین انگیزه بسیاری برای ورود به شهرداری کسب درآمدهای بیشتر باشد.
سوال اساسی این است: نقاط ضعف مدیریت شهری به چه چیزی بر می‌گردد؟ برای رفع آن از کجا باید شروع کرد و دیگر آنکه چه ایراداتی بر شهرداری سابق وارد است و این ایرادات را در دوره جدید چطور باید اصلاح کرد؟
ظرفیت‌های مدیریت شهری در خدمت توسعه ملی قرار گیرد
در همین رابطه فرشاد مؤمنی معتقد است در مدیریت شهری می‌توانیم ظرفیت‌هایی ایجاد کنیم که در خدمت توسعه ملی قرار گیرد.
فرشاد مؤمنی در نشست مؤسسه دین و اقتصاد اظهار کرد: تقریباً در بخش بزرگی از مطالعات آینده‌شناختی که درباره قرن ٢١ صحبت می‌کند، بحث از بازآرایی بنیادین مسئولیت‌ها و وظایف بین کلانشهرها و مدیریت توسعه ملی وجود دارد و مطالعات آینده‌شناختی حکایت از آن دارد که بخش‌های دائماً رو به افزایشی از مسئولیت‌های دولت ملی به مدیریت کلانشهرها واگذار می‌شود و دولت ملی به تدریج به شکل انحصاری فقط به مسائل راهبردی می‌پردازد. اگر برخورد فعال و عالمانه و آسیب‌شناسانه از واقعیت‌های مدیریت شهری داشته باشیم، می‌توانیم ظرفیت‌هایی ایجاد کنیم که در خدمت توسعه ملی قرار گیرد. در غیر این صورت این سهل‌انگاری‌ها تبدیل به کانونی برای بحران‌های کوچک و بزرگ می‌شود.
وی بیان کرد: در ایران علائمی نشان‌دهنده چشم‌اندازهای نگران‌کننده در وضعیت مالی کشور است، چه در مقیاس دولت ملی و چه کلانشهرها. در سطح ملی از یکسو نوسانی بودن درآمدهای ارزی و افزایش شکاف میان نیازهای ارزی کشور با آن بخش از نیازها که با فروش نفت قابل تحصیل است، ما را در معرض گرفتاری قرار داده و در کنار آن هم در مقیاس دولت ملی و کلانشهرها مشکلاتی داریم.
عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: در این شرایط باید به نقشی که نهادهای تخصصی مدنی و رسانه‌ها می‌توانند ایفا کنند، توجه کرد. در واقع این مسئولیت بر عهده دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و مؤسسه‌های پژوهشی است که با مطرح کردن مسائل به حل آنها کمک کنند.
در همین رابطه فرشاد مؤمنی معتقد است در مدیریت شهری می‌توانیم ظرفیت‌هایی ایجاد کنیم که در خدمت توسعه ملی قرار گیرد.
فرشاد مؤمنی در نشست مؤسسه دین و اقتصاد اظهار کرد: تقریباً در بخش بزرگی از مطالعات آینده‌شناختی که درباره قرن ٢١ صحبت می‌کند، بحث از بازآرایی بنیادین مسئولیت‌ها و وظایف بین کلانشهرها و مدیریت توسعه ملی وجود دارد و مطالعات آینده‌شناختی حکایت از آن دارد که بخش‌های دائماً رو به افزایشی از مسئولیت‌های دولت ملی به مدیریت کلانشهرها واگذار می‌شود و دولت ملی به تدریج به شکل انحصاری فقط به مسائل راهبردی می‌پردازد. اگر برخورد فعال و عالمانه و آسیب‌شناسانه از واقعیت‌های مدیریت شهری داشته باشیم، می‌توانیم ظرفیت‌هایی ایجاد کنیم که در خدمت توسعه ملی قرار گیرد. در غیر این صورت این سهل‌انگاری‌ها تبدیل به کانونی برای بحران‌های کوچک و بزرگ می‌شود.
وی بیان کرد: در ایران علائمی نشان‌دهنده چشم‌اندازهای نگران‌کننده در وضعیت مالی کشور است، چه در مقیاس دولت ملی و چه کلانشهرها. در سطح ملی از یکسو نوسانی بودن درآمدهای ارزی و افزایش شکاف میان نیازهای ارزی کشور با آن بخش از نیازها که با فروش نفت قابل تحصیل است، ما را در معرض گرفتاری قرار داده و در کنار آن هم در مقیاس دولت ملی و کلانشهرها مشکلاتی داریم.
عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: در این شرایط باید به نقشی که نهادهای تخصصی مدنی و رسانه‌ها می‌توانند ایفا کنند، توجه کرد. در واقع این مسئولیت بر عهده دانشگاه‌ها، رسانه‌ها و مؤسسه‌های پژوهشی است که با مطرح کردن مسائل به حل آنها کمک کنند.
حل فربهی و ناکارآمدی مدیریت شهری
سعید سادات‌نیا، کارشناس شهری در این خصوص به «کسب‌وکار» می‌گوید: شهرداری نهادی است که بر پایه یک هرمی برای اداره امور شهر توسط خود مردم و برای کنترل و نظارت بیشتر انتخاب می‌شود. کف این هرم خود مردم قرار دارند و بعد از آن شورای شهر، تشکل‌های مردمی، تشکل‌های حرفه‌ای و تخصصی و… و بعد شوراهای سطح بالاتر، شورای شهر و خود شهردار که مدیر اجرایی است.
سعید سادات‌نیا، کارشناس شهری در این خصوص به «کسب‌وکار» می‌گوید: شهرداری نهادی است که بر پایه یک هرمی برای اداره امور شهر توسط خود مردم و برای کنترل و نظارت بیشتر انتخاب می‌شود. کف این هرم خود مردم قرار دارند و بعد از آن شورای شهر، تشکل‌های مردمی، تشکل‌های حرفه‌ای و تخصصی و… و بعد شوراهای سطح بالاتر، شورای شهر و خود شهردار که مدیر اجرایی است.
ضرورت تقسیم متناسب قدرت مدیریت شهری
وی توضیح می‌دهد: شهردار باید تصمیماتی را که در سلسله مراتب می‌گیرد، با استفاده از نظرات این هرم انجام بدهد. متأسفانه در دوره‌های قبل این هرم وجود نداشته است. طبیعتاً خیلی چیزها در اقتدارگرایی از بین می‌رود و خیلی از چیزهای دیگر نیز کم‌رنگ می‌شود، در صورتی که لازم است تک‌تک تشکل‌های مردمی و شورای محلی اهمیت داشته باشند و تصمیمات شهرداری مبنای قانونی و اجرایی داشته باشند. قدرت مدیریت باید به صورت متناسب تقسیم شود. مدیریت باید یکپارچه باشد. مجموعه این نهادها باید در شورایی جمع شوند و تصمیمات خود را به صورت یکپارچه اجرا کنند، نه اینکه در تناقض با هم باشند. تصمیم‌ها باید کارشناسی‌شده گرفته شوند.
وی توضیح می‌دهد: شهردار باید تصمیماتی را که در سلسله مراتب می‌گیرد، با استفاده از نظرات این هرم انجام بدهد. متأسفانه در دوره‌های قبل این هرم وجود نداشته است. طبیعتاً خیلی چیزها در اقتدارگرایی از بین می‌رود و خیلی از چیزهای دیگر نیز کم‌رنگ می‌شود، در صورتی که لازم است تک‌تک تشکل‌های مردمی و شورای محلی اهمیت داشته باشند و تصمیمات شهرداری مبنای قانونی و اجرایی داشته باشند. قدرت مدیریت باید به صورت متناسب تقسیم شود. مدیریت باید یکپارچه باشد. مجموعه این نهادها باید در شورایی جمع شوند و تصمیمات خود را به صورت یکپارچه اجرا کنند، نه اینکه در تناقض با هم باشند. تصمیم‌ها باید کارشناسی‌شده گرفته شوند.
شهرداری نهاد انتفاعی نیست
مساله مهم این است که شهرداری یک نهاد انتفاعی نیست. حق ندارد بانک ایجاد کند که سود ببرد. بانک باید در جهت منافع عمومی ایجاد شود. مساله دیگر فربهی و ناکارآمدی بدنه شهرداری است؛ این فربهی در تمام سیستم و بدنه کل کشور وجود دارد و پاسخگویی برای آن وجود ندارد. بخش بزرگی از جمعیت کشور در این شهر متمرکز شده‌اند که این خود مسائلی را به وجود می‌آورد و باید مسائل مالی آن شفاف باشد، نه اینکه در جهت مال‌اندوزی قرار بگیرد. هدف از ایجاد شهرداری توزیع مناسب امکانات، ایجاد حقوق شهروندی عمومی و امنیت و رفاه شهروندان است. انجام این کارها اطمینان به دستگاه‌های تخصصی می‌خواهد، نه اینکه ما در این دوره چندصد تن از کارشناسان را بیاوریم و طرح‌های نو و به روز و کارآمد تصویب کنیم، اما در آخر آن را بایگانی سازیم. این طرح‌ها توسط خود شهرداری بلاتکلیف نگه داشته شد و سوءاستفاده از بی‌قانونی بود. در دوره قبل نیز این بی‌قانونی وجود داشت.
سادات‌نیا تاکید می‌کند: به دلیل عدم وجود طرح‌های روز و کارآمد منافع مردم نادیده گرفته شده و فرصت‌های مردم از بین می‌رود. دامنه کوه‌ها و تفریح‌گاه‌ها از بین رفته است و منطقه ۲۲ تبدیل شده به جنگلی از برج‌های خالی و ناکارآمد و برنامه‌ای که برای شهر در نظر گرفته شده، آنقدر صرف فروش تراکم شده که آینده شهر را تبدیل می‌کند به اسکناس بی‌پشتوانه به اسم تراکم‌فروشی که فروش آینده مردم است. در صورتی که اگر این تراکم به بهره‌برداری برسد، جمعیت تهران به بالای ۲۲ میلیون نفر می‌رسد. در این صورت برای اینکه بتوانند جمعیت را پاسخگو باشند، حق و حقوق مناطق پیرامونی خورده می‌شود و این موجب تهدید شهر است.
این کارشناس شهری با اشاره به اینکه هویت تاریخی و فرهنگی این شهر نادیده گرفته شده است، گفت: خیلی دیر به این بخش مهم پرداخته شده است. شهرداری در دو سه سال آخر دست و پا شکسته کارهایی انجام داده است و امیدواریم با شهردار جدید این چرخه ناکارآمد و نابه راهی که در این دوره بود، به نفع حقوق عمومی مردم به راه بیفتد.
شهرداری و کل سیستم شورای شهر باید کمترین دخالت در زندگی شخصی مردم داشته و بیشترین بستر‌سازی توسعه و سرمایه‌گذاری در ایجاد حقوق عمومی را ایجاد کنند. باید شهری آرام، خوش تناسب و خوش حرکت و سیال و راحت و امید بخش به آینده اشتغال و کار و درآمد را برای مردم فراهم کند. شهردار باید تنفس، سلامتی و منفعت مردم را تضمین کند. اینها کارهای مهمی است که شهردار باید پیش رو داشته باشد. ما مشکلات جدی در شهر داریم.
مساله مهم این است که شهرداری یک نهاد انتفاعی نیست. حق ندارد بانک ایجاد کند که سود ببرد. بانک باید در جهت منافع عمومی ایجاد شود. مساله دیگر فربهی و ناکارآمدی بدنه شهرداری است؛ این فربهی در تمام سیستم و بدنه کل کشور وجود دارد و پاسخگویی برای آن وجود ندارد. بخش بزرگی از جمعیت کشور در این شهر متمرکز شده‌اند که این خود مسائلی را به وجود می‌آورد و باید مسائل مالی آن شفاف باشد، نه اینکه در جهت مال‌اندوزی قرار بگیرد. هدف از ایجاد شهرداری توزیع مناسب امکانات، ایجاد حقوق شهروندی عمومی و امنیت و رفاه شهروندان است. انجام این کارها اطمینان به دستگاه‌های تخصصی می‌خواهد، نه اینکه ما در این دوره چندصد تن از کارشناسان را بیاوریم و طرح‌های نو و به روز و کارآمد تصویب کنیم، اما در آخر آن را بایگانی سازیم. این طرح‌ها توسط خود شهرداری بلاتکلیف نگه داشته شد و سوءاستفاده از بی‌قانونی بود. در دوره قبل نیز این بی‌قانونی وجود داشت.
سادات‌نیا تاکید می‌کند: به دلیل عدم وجود طرح‌های روز و کارآمد منافع مردم نادیده گرفته شده و فرصت‌های مردم از بین می‌رود. دامنه کوه‌ها و تفریح‌گاه‌ها از بین رفته است و منطقه ۲۲ تبدیل شده به جنگلی از برج‌های خالی و ناکارآمد و برنامه‌ای که برای شهر در نظر گرفته شده، آنقدر صرف فروش تراکم شده که آینده شهر را تبدیل می‌کند به اسکناس بی‌پشتوانه به اسم تراکم‌فروشی که فروش آینده مردم است. در صورتی که اگر این تراکم به بهره‌برداری برسد، جمعیت تهران به بالای ۲۲ میلیون نفر می‌رسد. در این صورت برای اینکه بتوانند جمعیت را پاسخگو باشند، حق و حقوق مناطق پیرامونی خورده می‌شود و این موجب تهدید شهر است.
این کارشناس شهری با اشاره به اینکه هویت تاریخی و فرهنگی این شهر نادیده گرفته شده است، گفت: خیلی دیر به این بخش مهم پرداخته شده است. شهرداری در دو سه سال آخر دست و پا شکسته کارهایی انجام داده است و امیدواریم با شهردار جدید این چرخه ناکارآمد و نابه راهی که در این دوره بود، به نفع حقوق عمومی مردم به راه بیفتد.
شهرداری و کل سیستم شورای شهر باید کمترین دخالت در زندگی شخصی مردم داشته و بیشترین بستر‌سازی توسعه و سرمایه‌گذاری در ایجاد حقوق عمومی را ایجاد کنند. باید شهری آرام، خوش تناسب و خوش حرکت و سیال و راحت و امید بخش به آینده اشتغال و کار و درآمد را برای مردم فراهم کند. شهردار باید تنفس، سلامتی و منفعت مردم را تضمین کند. اینها کارهای مهمی است که شهردار باید پیش رو داشته باشد. ما مشکلات جدی در شهر داریم.
حذف نگاه فرد محوری از شهرداری
محمد مهدی برادران رئیس سابق کمیسیون برنامه‌ریزی کلان‌شهرهای ایران نیز با اشاره به اینکه ما نباید در شهرداری نگاه فرد محور داشته باشیم، می‌گوید: ما از مجموعه تیمی مدیریتی صحبت می‌کنیم و صدها مجموعه در آن فعالیت می‌کنند؛ از این‌رو نباید نگاه فرد محور داشته باشیم. شهردار نباید در بحث مدیریت شهری به خودی خود تغییرات خاصی ایجاد کند. مجموعه بدنه شهری تفکرات و سلایق مختلفی دارند. یک ابرسازمانی در مجموعه حاکم است که چندین مدیر ارشد و میانی از رده‌های مختلف دارد که این سرمایه انسانی مهم‌ترین سرمایه شهرداری است
محمد مهدی برادران رئیس سابق کمیسیون برنامه‌ریزی کلان‌شهرهای ایران نیز با اشاره به اینکه ما نباید در شهرداری نگاه فرد محور داشته باشیم، می‌گوید: ما از مجموعه تیمی مدیریتی صحبت می‌کنیم و صدها مجموعه در آن فعالیت می‌کنند؛ از این‌رو نباید نگاه فرد محور داشته باشیم. شهردار نباید در بحث مدیریت شهری به خودی خود تغییرات خاصی ایجاد کند. مجموعه بدنه شهری تفکرات و سلایق مختلفی دارند. یک ابرسازمانی در مجموعه حاکم است که چندین مدیر ارشد و میانی از رده‌های مختلف دارد که این سرمایه انسانی مهم‌ترین سرمایه شهرداری است
لزوم هوشمند‌سازی مدیریت شهری
وی توضیح می‌دهد: ما نباید احساس کنیم با رفتن این فرد کل سرمایه کنار گذاشته می‌شود. از جمله برنامه‌ها تغییر در رویکرد‌ها و توجه به موضوعاتی است که مورد غفلت واقع شده یا حل نواقصی است که به کار گرفته شده است تا شاهد ارتقای راندمان نسبت به کلیت مدیریت شهری باشیم. این کار مطلوبی نیست که کل نظام مدیریتی را تغییر بدهیم. بدنه شهرسازی شکل گرفته و تجربیاتی به آن اضافه شده است به همین دلیل ارتقای آن زمان خواهد برد تا آموزش‌های جدید و تغییر تفکرات را حاکم کرد و زمان‌بر است.
برادران با تاکید بر اینکه مدیریت شهری هرچقدر پیچیده‌تر می‌شود باید به مسائل برنامه‌ریزی و هوشمند‌سازی توجه بیشتر کنیم، می‌گوید: نمی‌گویم این بحث در دوره‌های قبلی توجه نشده اما مساله یک شهر ما هوشمند‌سازی است و باید مورد توجه باشد تا شهرها از توسعه کالبدی به رشد هوشمند حرکت کنند اینها برنامه‌ریزی خاص خود را دارد و مدیران با آن آشنایی ندارند. عدم آشنایی مدیریت شهرها با ادبیات روز برنامه‌ریزی شهری جهان باعث شده اقداماتی که کرده‌ایم منسوخ شده و مجدداً روی به این کارها آورده و از تجارب جهانی بی‌بهره باشیم. کلان‌شهری مثل تهران باید تعاملات خود و آشنایی با مسائل روز را بیشتر کند تا نقش الگو دهی به شهرهای ایران داشته باشیم. تاکید بر بحث هوشمند‌سازی مدیریت شهری جزو مسائل مهم است.
وی توضیح می‌دهد: ما نباید احساس کنیم با رفتن این فرد کل سرمایه کنار گذاشته می‌شود. از جمله برنامه‌ها تغییر در رویکرد‌ها و توجه به موضوعاتی است که مورد غفلت واقع شده یا حل نواقصی است که به کار گرفته شده است تا شاهد ارتقای راندمان نسبت به کلیت مدیریت شهری باشیم. این کار مطلوبی نیست که کل نظام مدیریتی را تغییر بدهیم. بدنه شهرسازی شکل گرفته و تجربیاتی به آن اضافه شده است به همین دلیل ارتقای آن زمان خواهد برد تا آموزش‌های جدید و تغییر تفکرات را حاکم کرد و زمان‌بر است.
برادران با تاکید بر اینکه مدیریت شهری هرچقدر پیچیده‌تر می‌شود باید به مسائل برنامه‌ریزی و هوشمند‌سازی توجه بیشتر کنیم، می‌گوید: نمی‌گویم این بحث در دوره‌های قبلی توجه نشده اما مساله یک شهر ما هوشمند‌سازی است و باید مورد توجه باشد تا شهرها از توسعه کالبدی به رشد هوشمند حرکت کنند اینها برنامه‌ریزی خاص خود را دارد و مدیران با آن آشنایی ندارند. عدم آشنایی مدیریت شهرها با ادبیات روز برنامه‌ریزی شهری جهان باعث شده اقداماتی که کرده‌ایم منسوخ شده و مجدداً روی به این کارها آورده و از تجارب جهانی بی‌بهره باشیم. کلان‌شهری مثل تهران باید تعاملات خود و آشنایی با مسائل روز را بیشتر کند تا نقش الگو دهی به شهرهای ایران داشته باشیم. تاکید بر بحث هوشمند‌سازی مدیریت شهری جزو مسائل مهم است.
