مجتبی کاوه
افزایش سهم تولید و ارزش افزوده هر بخش اقتصادی در کل ساختار اقتصاد، نیازمند توجه به ظرفیتهای مغفول آن بخش و حرکت در مسیر شکوفایی ظرفیتهاست. برای ایجاد رونق اقتصادی، بخشهایی از اقتصاد که زنجیره تامین آنها از نقطه ابتدا و عوامل اساسی تولید تا مصرفکننده نهایی و بازار داخلی، مستعد افزایش ظرفیت باشند در اولویت توجه قرار میگیرند و یکی از این بخشها کشت و صنعت چای کشور است. اقلیم آب و هوایی مساعد در برخی استانها، اراضی مستعد کشت چای و بازار مصرف همیشه پررونق و پرمصرف داخلی چای از جمله ظرفیتهای بالقوهای است که در کشور ما وجود دارد، اما این ظرفیتها در سایه واردات چای که تنها برای عده معدودی سودآور است، قرار گرفته و به حاشیه رفته است. کارشناسان معتقدند چنانچه وزارت کشاورزی – به جای تمرکز بر توسعه کشت محصولاتی که ادامه کشت آنها وابسته به یارانه است- در محصولاتی مثل چای که در آنها مزیت واقعی وجود دارد، برنامهریزی و حمایت بهتری انجام دهد ظرف مدت کوتاهی میتوان زنجیره تولید این محصول را چنان تقویت کرد که نه تنها بازار داخلی را جوابگو باشد، بلکه بازارهای صادراتی را نیز فتح کند. یک کارشناس اقتصاد کشاورزی با بیان اینکه سیاستگذاری در حوزه کشاورزی یک کشور با ویژگیهای ایران نیازمند تلفیق دانش روز کشاورزی و شناخت همزمان بازار جهانی غذا و مختصات تجارت این بازار است، به «کسبوکار» میگوید: سیاستها و برنامهریزیهایی که برای کشاورزی ایران تاکنون انجام شده، اغلب بدون توجه به این ویژگیها و در سطح گسترش مختصات کمی کشاورزی سنتی کشور بوده است. ابوالفضل خادم افزود: دانش ضعیف برنامهریزان کشاورزی ایران موجب شده است که منابع محدود کشور صرف افزایش سطح زیر کشت و افزایش تولید برخی محصولات شود که جزو محصولات سنتی کشاورزی کشور به شمار میروند، اما در این محصولات مزیت رقابتی در بازار جهانی نداریم و در ادامه برای حفظ و بقای کشت این محصولات وادار به پرداخت یارانههای سنگین و فشار به سایر بخشهای اقتصاد کشور هستیم. وی با اشاره به مزیت اراضی برخی استانهای کشور در تولید محصولاتی که بازار داخلی و خارجی مناسبی دارند، اظهار کرد: یکی از این محصولات چای است که با توجه به سابقه کشت آن در کشور در حال حاضر باید اراضی زیر کشت آن به مراتب بیشتر از مقدار فعلی و تولید آن نیز جوابگوی بازار داخل و دارای بازار مناسب صادراتی باشد، اما سیاستگذاری معیوب و بیتوجهی به این محصول در کنار رانت و سود سرشاری که در واردات آن وجود دارد، موجب وضعیت نامطلوب فعلی شده است. این کارشناس اقتصاد کشاورزی با طرح این پرسش که چگونه محصولی که بازار داخلی پرتقاضایی دارد به وضعیتی دچار شده که اگر خرید تضمینی دولت نباشد کشت آن صرفه ندارد، گفت: وقتی بر کشت محصولی سرمایهگذاری و کار علمی نشود، کیفیت و کمیت تولید آن محصول رو به کاهش میگذارد و درباره باغات چای با عدم سرمایهگذاری، باغات چای ایران دچار فرسودگی شدهاند. خادم با انتقاد از سیاستهایی که مشوق واردات چای است، گفت: وقتی در کشور ما ظرفیتی در این محصول وجود دارد که میتواند اراضی مستعد فراوانی را درگیر تولید کند و اشتغالزایی هم در بحث تولید و هم در بحث فرآوری و زنجیره توزیع و فروش ایجاد کند، باید بر واردات چای عوارض وضع شود و بخشی از این عوارض به حمایت از کشت چای داخل اختصاص یابد. وی اظهار امیدواری کرد سیاستهایی که اکنون برای احیای باغات چای در حال اجراست با سیاستهای محدودکننده تلفیق شده و به شکوفایی این محصول منتهی شود.