به گزارش کسب و کار نیوز به نقل از ایسنا ، علی رضاقلی در نشست هفتگی "دین و اقتصاد" که در موسسه دین و اقتصاد برگزار شد، درباره توسعه اقتصادی و سیاسی در کشورها، اظهار کرد: وقتی صحبت از جامعه ، توسعه اقتصادی و سیاسی آنها مطرح است، باید بدانیم که این جامعه دارای یک هویت تاریخی است و عامل تعیین کننده مسائل امروز آن، هویت تاریخی آن جامعه است.
این پژوهشگر توسعه اقتصادی و سیاسی، اظهار کرد: کسانی که میخواهند مشکل گشایی کنند نمیتوانند فارغ از گذشته یک جامعه، مسائل امروز آن را بررسی کرده و راههای جدیدی را پیشنهاد دهند، چون چیزی که هویت یک جامعه را ساخته است، مجموعه قواعدی است که به آنها قواعد بازی و یا نهاد میگویند و جامعه این نهادها و قواعد را از گذشته به ارث برده است.
او اضافه کرد: زمانی که قواعد مکتوب باشد، به آنها نهادهای رسمی و زمانی که نامکتوب باشد به آنها نهادهای غیر رسمی میگویند. این قواعد بازی به طرق مختلف به همراه ایدئولوژی و امکانات به عملکرد اقتصادی کشور نیز تسری پیدا میکند. در همین قواعد است که برای حقوق مالکیت و ساختار آن برنامهریزی شده و تکلیف میشوند و روی انگیزش و رفتار افراد نیز موثر است.
این پژوهشگر توسعه اقتصادی و سیاسی در ادامه سخنانش به نگاه خارجیها درباره ایران در دوران صفویه، گفت: نقل است که ایرانیها دلالیها را بیشتر دوست دارند. باید این را پرسید که چرا ایرانیها استقبالی از کار و نوآوری نکرده و چرا دلالی میکنند. اینها مواردی است که در تاریخ قابل بررسی است. مثلا در تاریخ ما میرزاتقی خان دستور داده است که مهمترین صنعتگر اصفهان به دربار معرفی شده است و به اندازه ۷۰ تومان وام دریافت کرده است تا کارخانه سماور سازی را ایجاد کند. در آن زمان حاکم اصفهان هم کمک کرد و آن صنعتگر توانست با وامی که دریافت کرده بود خط تولید سماورسازی را راهاندازی کند، ولی مدتی بعد میرزا تقی خان بر کنار شد و حاکم جدید اصفهان آن صنعتگر را صدا کرده و گفته است که باید ۷۰ تومان دولت را پس دهید و آن فرد نیز علیرغم این که همه اموال خود و کارخانه را فروخته تا اموال دولت را پس دهد باز بیش از ۴۰ تومان به دست نیامده است و حاکم دستور داد تا فرد را در بازار آنقدر کتک بزنند تا دیگران پول داده و بدهی دولت صاف شد، ولی صنعتگر مورد نظر ما بینایی خود را از دست داد.
رضا قلی در توضیح بیشتر گفت: این در حالی است که ما وقتی تاریخ را بررسی میکنیم می بینیم که در دوره ای ژاپن و ایران با هم به سمت صنعتی شدن پیش رفتند و باید بررسی کرد و دید که با صنعتگران ژاپنی چه برخوردی شده است. صاحب کارخانه ناسیونال کتابی را نوشته است و در آن تشریح کرده که چگونه در یک اتاق دوچرخهسواری را راهاندازی کرده است. مقایسه تاریخ زندگی این صنعتگر با صنعتگر اصفهانی سماورساز ما را به این نتیجه می رساند که چگونه است در یک نقطهای از جهان تولیدات صنعتی این قدر پیشرفت دارد و در ایران نه.
این پژوهشگر سیاسی – اقتصادی ادامه داد: پاسخ این سوالها را میتوان در دستگاه حقوقی ، قضایی ، حاکمیت قانون ، وضعیت دستگاه قانونگذار و … جستوجو کرد. با این حال نمی توانیم این را بگویم که وضعیت ما نسبت به کشورهای دیگر بسیار بد است، چرا که اگر کشورها را یک به یک بررسی کنیم متوجه می شویم که ۱۷۵ کشور به مانند ایران هستند که با مشکلات امروزی دست و پنجه نرم میکنند. برخی از کشورها احتمال بهتر شدن دارند و برخی دیگر هم در حالی که فکر میکنیم از وضعیت مناسبی برخوردار هستند، ناگهان با مسائلی خاص و حیرت انگیزی روبرو میشوند. برای نمونه آلمان را در نظر بگیرید که چه کسی فکر میکرد که هیتلر از آنجا برخیزد؟
او با اشاره به این که در تاریخ ما نکات بسیاری وجود دارد که میتوان ریشه مشکلات اقتصادی و سیاسی امروز را در آن دید، گفت: از میرزا رضا کرمانی که قاتل ناصرالدین شاه قاجار بود نقل است که پسر ناصرالدین قاجار تعدی بسیار زیادی به میرزا رضای کرمانی کرد که او در نهایت تصمیم گرفت که در شاه عبدالعظیم ناصرالدین شاه را به قتل برساند. وقتی که به زندان افتاد، رجال بسیاری از او پرس و جو میکردند که چرا چنین تصمیمی گرفته است. از میرزا رضا نقل است که هیچ یک از سوالات سوال جالبی نبود به غیر از یکی از افراد که هوشیارانه پرسیده بود "اگر ناصر الدین شاه قاجار کشته شده است، آیا قرار است که انوشیروان عادل جایگزین او شود؟" به این معنی این که تمامی شاهان به یک شکل رفتار میکنند.
این پژوهشگر توسعه اقتصادی و سیاسی با بیان این که وقتی تاریخ را بررسی میکنیم به این باور می رسیم که انگار در تاریخ ایران در مواقعی غارت امری عادی تلقی شده است، خاطر نشان کرد: حقوق مالکیت به شکل تاریخی محترم نبوده است و ما در داستان های تاریخی از جمله در تاریخ بیهقی این را می بینیم که نقل است که سربازانی هستند که وقتی میخواهند از جایی در زیر پرچم خان به جای دیگری بروند، تعداد آنها چند برابر میشود، چرا که همه فکر میکنند که این دسته میخواهند برای غارت به جایی بروند. چنین وضعیتی نشان از این میدهد که غارت در ایران یک موضوع تاریخی است.
رضاقلی در ادامه سخنانش درباره همسایههای ایران توضیح داد: از مسائل تاریخی ایران همسایگان ما هستند که هرگز شانس خوبی نداشتند و نگهداری از مرزهای شرقی ایران فوقالعاده پر هزینه بوده است. هم چنان که می بینیم چنگیزیان و تیموریان به ایران آمدهاند و حکومت تشکیل دادهاند. همچنین در نواحی کوهستانی زاگرس که ایلات متعددی بوده است، مشکلات فراوانی برای ایجاد تمدن شکل گرفته است و جغرافیای فلات ایران بسیار پر هزینه بوده است. در منابع تاریخی موجود است سه هزینه سنگین در بودجه تعریف شده بود، ابتدا "بند آب، بند ریگ و بند مربوط به دزدان" و این چنین وضعیتی نهاد سازی های مخصوص خود را داشتهاند و وضع و اجرای قانون نیز تابع هزینه فایده خود است و این نکته که حائز اهمیت است که حقوق مالکیت از مبناهای اصلی توسعه است که به شکل تاریخی در ایران با مشکل روبرو بوده است.
او در بخشی از سخنان خود به "پاشنههای آشیل در تمدن ایران" اشاره کرد و گفت: اگر تاریخی مسائل ایران را بررسی کنیم می بینیم که شکل نگرفتن توسعه در ایران چند مانع داشته است؛ ابتدا این که حکومتها در ایران سریع عوض میشدند. این موضوع را مثلا با روسیه مقایسه کنید و ببینید که رومانوفها با صفویه به سر کار آمدهاند، ولی زمانی که رفتند سال ۱۹۱۷ بود، در حالی که تا آن زمان در ایران چندین حکومت تغییر کرد و همین موضوع به تنهایی از یک سو میتواند هزینههای بسیار زیادی را تحمیل کند و آن هم این است که چهار حکومت جدید بر سر کار می آمد و از مواهب بهره مند میشد و یا به اندازه ای می رسید که سیر شود و حالا منافع ملی را جزو منافع خود قلمداد کند، آن گروه می رفت و گروه دیگری بر سر کار می آمد.
به گفته او پاشنه آشیل دوم در ایران دخالت نظامیان در اقتصاد است که از گذشتههای دور و حتی در اساطیر ایران هم وجود داشته است. بررسیهای تاریخی این را نشان میدهد که حتی این موضوع در دوره قاجار نیز وجود داشته است و در مساله مقابله ایران با روسها قابل بررسی است و پاشنه آشیل سوم این است که همواره در ایران افرادی که وابستگی های ایدئولوژیک داشتند، نزدیک به حکام بودند و در بسیاری از موارد در تصمیمات سیاسی و اقتصادی کلان برای کشور تاثیر گذاشته اند.
این پژوهشگر توسعه اقتصادی و سیاسی در پایان سخنانش خاطر نشان کرد: با این حال تاکید میکنم ۸۵ درصد جهان در وضعیتی مشابه هستند که میتوان کشورهای همسایه را از جمله آنها دانست.