سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
ثمانه نادری
به گزارش کسب و کار نیوز از آنجایی که مبحث نرخ ارز و نوسانات آن طی چند سال گذشته به صورت معلق باقی مانده و رسیدگی به آنها به تعویق افتاده است، حالا مسئولان بحث تشکیل صندوق ارزی را مطرح می‌کنند تا یک‌بار برای همیشه این مشکل حل شود. با این حال به اعتقاد کارشناسان، از آنجایی که بودجه وابسته به ارز است و تامین‌کننده عمده ارز دولت است نمی‌تواند پا به پای کشورهای توسعه‌یافته دیگر از مزایای راه‌اندازی بورس ارز بهره جست.
به دنبال راه‌اندازی درگاه معاملات آنلاین ارز در شبکه بانکی حالا خبرهایی از احتمال راه‌اندازی بورس ارز به گوش می‌رسد. دو روز پیش بود که بانک مرکزی اعلام کرد بانک‌های کشور می‌توانند در «سامانه معاملات الکترونیکی » (ETS) یا «رویترز داخلی» نسبت به انجام معاملات ارزی طی روزهای کاری بانکی با یکدیگر و با بانک مرکزی اقدام کنند. این درگاه در واقع با هدف تعمیق معاملات ارزی در بازار بین‌بانکی ارز، افزایش کارایی و سرعت تامین مالی، ایجاد ثبات در بازار ارز کشور، تسهیل تجارت، تسهیل معاملات ارزی در سیستم بانکی کشور و ایجاد خزانه اطلاعاتی غنی از معاملات ارزی، راه‌اندازی شده و حالا در اتفاقی جدید رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از انجام مذاکرات نهایی با بانک مرکزی برای تاسیس بورس ارز خبر داده است.
دو شرط راه‌اندازی بورس ارز
شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار گفته: طرح تاسیس بورس ارز در حضور رئیس‌کل بانک مرکزی به تصویب شورای بورس رسیده و فقط تایید نهایی بانک مرکزی باقی مانده است. وی افزود: بانک مرکزی موافقت کلی خود را در زمینه راه‌اندازی بورس ارز ابلاغ کرده، اما اکنون درباره زمان اجرایی آن تردیدهایی وجود دارد. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: بانک مرکزی تلاش‌های بسیاری را در این زمینه انجام داده که امیدواریم هرچه زودتر شاهد تاسیس بورس ارز باشیم. یکی از درخواست‌های مهم فعالان اقتصادی از دولت حسن روحانی در سال‌های گذشته و البته یکی از وعده‌های مهم اقتصادی دولت در این سال‌ها تک‌نرخی و واقعی کردن نرخ ارز بوده است و حالا به اعتقاد برخی از کارشناسان، راه‌اندازی بورس ارز می‌تواند گامی در جهت تک‌نرخی کردن ارز باشد. در کنار این به اعتقاد کارشناسان، بورس ارز به جذب سرمایه‌گذاران خارجی هم کمک خواهد کرد زیرا جلوی نوسانات شدید و بالا و پایین شدن ارز را می‌گیرد و به وضعیت بازار سامان می‌دهد، در واقع با راه‌اندازی بورس ارز یکی از دغدغه‌های مهم تجار خارجی که ناشی از ریسک بی‌ثباتی نرخ ارز در کشور است تا حدود زیادی کنترل خواهد شد زیرا ویژگی مهم بازار آتی پوشش نوسانات است و این بازار می‌تواند راهکاری برای پوشش نوسانات نرخ ارز برای سرمایه‌گذاران باشد. راه‌اندازی بورس ارز در کشور ریشه‌ای چندین ساله دارد و پیش از این هم چندین بار موضوع آن مطرح شده بود، ولی به نتیجه‌ای نرسید. به صورت جدی می‌توان گفت این موضوع نخستین بار در سال ۱۳۹۱ در دولت دهم و بعد از جهش ارز و بیش از سه برابر شدن قیمت دلار (از هزار تومان به بیش از ۳ هزار تومان رسید) مطرح شد، ولی با مخالفت بانک مرکزی روبه‌رو شد و در نهایت تمام بحث‌ها به راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی منجر شد، ولی بورس ارزی شکل نگرفت. ۳ سال بعد از تشکیل مرکز مبادلات ارزی، شورای بورس مجوز تاسیس بورس ارز را صادر کرد و قرار شد این بورس از طریق سامانه معاملات آنلاین بورس کالا تاسیس شود، اما در طول ۲ سال گذشته با وجود آمادگی بازار سرمایه، بانک مرکزی برنامه مدونی را برای تاسیس بورس ارز ارائه نکرد و حتی حاشیه‌هایی مبنی بر مخالفت بانک مرکزی با سازمان بورس مطرح و اعلام شد که بانک مرکزی در تلاش است که بورس ارز را راه‌اندازی کند و سامانه اختصاصی برای این موضوع تاسیس کند. حتی صمد کریمی، مدیر اداره صادرات بانک مرکزی گفت: آیین‌نامه معاملات ارز در شعب بانک‌ها تهیه شده و پس از آزاد‌سازی قیمت ارز به بانک‌های کشور برای اجرا ابلاغ می‌شود. اتفاقی که در نهایت نیفتاد تا اینکه دوباره رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از راه‌اندازی بورس ارزی خبر داده است و حالا باید دید که سرانجام بورس ارزی به فرجام مشخصی می‌رسد؟
دو پیش‌شرط راه‌اندازی بورس ارز
علی مروی، کارشناس اقتصادی در رابطه با این موضوع به «کسب‌وکار» می‌گوید: در دنیا برای کنترل نوسانات ارزی از همین گونه ابزارهای مالی استفاده می‌کنند. مثلا از مشتقات مالی برای کنترل نوسانات بهره می‌گیرند تا فعالان اقتصادی ریسک بالا و پایین ارز را پوشش دهند. این راه‌اندازی اتفاق خوبی است و امید است صرف راه‌اندازی بورس ارز نباشد، بلکه در کنار آن از مشتقات ارزی هم استفاده شود. بورس ارز می‌تواند به روشن شدن و کشف قیمت ارز هم کمک کند و ما را از آشفته‌بازار نجات بدهد و قیمت‌ها را با مکانیزم مشخص‌تری تعیین کند، اما در این مورد دو نکته مطرح است؛ یک اینکه ارز فاکتور مهم در بودجه است و تا زمانی که بودجه وابسته به ارز است دولت نمی‌تواند از بورس ارز منتفع شود و بورس ارز نمی‌تواند به حل مشکلات ارزی کمک کند. از سویی بازار ارز ما تقریبا در انحصار دولت است و تامین‌کننده اصلی ارز دولت است، چراکه دولت برای تعیین قیمت ارز در چارچوب بودجه و مصوبات قانونی باید عمل کند. اینجا هم نمی‌تواند کمکی به دولت بکند؛ ازاین‌رو خود نفس راه‌اندازی بورس خوب و کمک‌کننده است، اما برای کامل کردن اثر آن باید بودجه را از وابستگی به ارز خارج کرد و دولت هم تنها عرضه‌کننده ارز در کشور نباشد. در این شرایط نمی‌تواند بورس ارز کمک‌کننده باشد چون دو پیش‌شرط را نداریم.
تعدیل نرخ ارز با کمک بازار بورس
اصغر مشبکی، کارشناس اقتصادی نیز در این خصوص به «کسب‌وکار» می‌گوید: با توجه به اینکه ما سود بانکی را پایین آورده‌ایم سود بانکی جدید منجر به این شد که مردم پول‌های خود را از بانک‌ها خارج کنند و به دنبال بازارهای ثانویه بروند. عده زیادی از مردم به این بازارهای ثانویه رفتند و اقدام به خرید دلار کردند. از بازار سکه و طلا هم استقبال نشد چون قیمت اونس طلای جهانی رو به کاهش بوده و قیمت طلا هم در ایران رو به کاهش رفت. بنابراین استقبال از سکه و طلا کاهش پیدا کرده است، اما در مقابل بیشتر درخواست‌ها به سمت خرید دلار رفت. در حال حاضر عده زیادی از مردم هستند که در بازار ثانویه سرمایه‌گذاری خرید ارز وارد شده‌اند و دلارها و یوروهای زیاد خریداری کردند. حالا بانک مرکزی و سازمان بورس و اوراق بهادار طی بررسی‌های اولیه که انجام داده، به این نتیجه رسیده که برای فعال کردن ارز‌ها و از رکود خارج کردن ارز، بورس ارز را در سازمان راه بیندازند تا مردم تشویق شوند و آنها که ارز خریدند، ارز را در بورس ببرند و به جای اینکه بروند در بازار و به خرید و فرش ارز به صورت کاذب بپردازند، در سازمان بورس وارد شوند که یک ارگان دولتی است و ارز خود را به فروش بگذارند و با توجه به عرضه و تقاضا در بورس اوراق بهادار اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند. بدون شک اگر همه تشویق شوند و ارز را به بازار بورس ببرند، می‌توانند به کنترل نظارت و تبیین یک قیمت متناسب با قیمت ارز پرداخته و بانک مرکزی متعادل شود. به بیان دیگر نتیجه حاصل از راه‌اندازی بورس اوراق بهادار را مثبت می‌بینیم. با این شرط که نظارت و دقت عالیه هم از طرف بانک مرکزی و هم از طرف سازمان بورس اعمال شود، به طوری که مردم دچار زیان غیر قابل پیش‌بینی نشوند. این فرایند می‌تواند به کنترل قیمت ارز منجر شود و قیمت را در حد متعادل نگه دارد.
