سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
ثمانه نادری
به گزارش کسب و کار نیوز، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در جلسه اخیر این مجمع بر لزوم اجرای سیاست حذف دلار برای کاهش آثار تحریم‌ها سخن گفته است. از آنجایی که حذف دلار یکی از شیوه‌های مهم برای کاهش فشار تحریم‌ها و جلوگیری از اشراف کشوری مثل آمریکا بر مبادلات تجاری است، کشورهای مختلف دنیا سعی در حذف دلار دارند. ضمن آنکه حذف دلار مزایای مهم دیگری چون حذف هزینه مبادله، حذف واسطه‌های مالی و تجاری و رونق تجارت دوجانبه را به همراه می‌آورد. جایگزین آنها برای استفاده از دلار در فعالیت‌های تجاری نیز انعقاد پیمان‌های دوجانبه پولی و بانکی است. با این وجود مساله اساسی این است که آیا حذف دلار از مبادلات تجاری با وجود حجم قابل توجه ذخایر کشور که دلار است، ممکن است یا نه و در صورت تحقق این امر تجارت کشور دچار چه تغییر و تحولاتی می‌شود. با اینکه بانک مرکزی برای کاهش نقش دلار در عرصه ارتباطات تجاری پیمان‌های دوجانبه پولی و بانکی را برقرار کرده، اما هنوز بستر برای حذف دلار فراهم نشده است.
ابهام در صرفه تجاری حذف دلار
ابوالحسن خلیلی، عضو اتاق بازرگانی در این خصوص به «کسب‌وکار» می‌گوید: صرف نظر از اینکه مبادلات تجاری بدون دلار چه مزایا و چه معایبی دارد، باید بدانیم آیا اصلا حذف دلار در کشور ما ممکن هست یا نه. به نظر می‌رسد برای پاسخ به این سوال باید جواب دو سوال مهم را دانست؛ اول اینکه آیا کشوری که می‌پذیرد دلار را در مناسبات با ما حل کند تا چه اندازه با ما روابط تجاری دارد، به عبارتی باید دید حجم واردات و صادرات ما به این کشور تا چه اندازه است. دومین بحث این است که در بحث پروتکل‌های بین‌بانکی باید به بررسی این موضوع پرداخت که آیا بانک‌های کشور از پروتکل‌های بین‌المللی اجازه دارند منشأ پول را با ارزی غیر دلار یا منشأ ایران انجام دهند. به عبارت دیگر آیا بانک‌هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت دارند از پروتکل‌های بین‌المللی این اجازه را دارند یا نه. در صورتی که پاسخ به هر دو سوال در زمینه حذف دلار مثبت باشد، می‌توان به آینده روابط تجاری در صورت حذف دلار خوش‌بین بود. بنابراین اینکه روابط تجاری با کشورهایی که حذف دلار را می‌پذیرند تا چه اندازه به صرفه است، اهمیت دارد، اما هنوز پاسخ روشنی در این خصوص نیست.
تلاش برای جایگزینی سایر ارز‌ها با دلار
حسن مرادی، استاد دانشگاه نیز درباره این موضوع و مزایا و معایب حذف دلار با ذکر تاریخچه سیطره آن بر دنیا توضیح می‌دهد: متعاقب با سردمداری آمریکا در اقتصاد جهانی سال‌های سال طول کشیده تا هژمونی دلار بر دنیا حاکم شده است و این چیزی نیست جز معیارهایی که خود آمریکایی‌ها ترسیم کرده‌اند و قوانین نانوشته‌ای که در مراودات مالی و پولی بین‌المللی بر دنیا حاکم شده است. وقتی روی بحث دلار دقیق می‌شوید، می‌بینید هیچ چارچوبی برای مراودات وجود نداشته و به صورت خودجوشی مردم جهان مجبور شده‌اند این قاعده ظالمانه را بپذیرند، در صورتی که هر پولی می‌توانست پول حاکم بوده و بر جهان سیطره داشته باشد. از زمان پیدایش یورو آمریکا تلاش کرد یورو را زمین بزند، اما یورو نتوانست رقابت کند. کشورهای آمریکا باید سبدی از پول‌های دنیا و ارز‌های جاری را در نظر بگیرند. طبق رویه صندوق بین‌المللی پول SDR حقوق برداشت ویژه ارز رایج بانک جهانی بود و میزان آن را تبدیل به دلار می‌کردند و محک و معیار سنجش SDR بود. در حال حاضر کشورهایی نظیر روسیه و ژاپن خود می‌توانند با دلار مقابله کنند و به سیطره دلار خاتمه بدهند و در بسیاری موارد هم موفق شده و در معاملات بینابین خود از ارز خود استفاده می‌کنند. ما هم به تبع آنها می‌توانیم در مراودات به جای دلار از یورو یا روبل استفاده کنیم و یکی از کشورهایی که اگر اراده کند دلار را از این وضعیت خارج سازد، ما هستیم. گرچه اقتصاد ما متوسط است، اما می‌تواند در جای خود در اقتصاد جهانی تاثیر مناسب را بگذارد. اگرچه کشورهای دیگر هم می‌توانند با ما همصدا شوند. نمی‌شود یک‌باره معاملات دلاری را تعدیل کنیم. در این صورت در حجم زیادی دچار خسارت می‌شویم، بلکه باید به صورت تدریجی به ویژه با کشورهای بلوک شرقی این کار را انجام داده و البته در این مقوله جسارت هم داشته باشیم.
ابهام در صرفه تجاری حذف دلار
ابوالحسن خلیلی، عضو اتاق بازرگانی در این خصوص به «کسب‌وکار» می‌گوید: صرف نظر از اینکه مبادلات تجاری بدون دلار چه مزایا و چه معایبی دارد، باید بدانیم آیا اصلا حذف دلار در کشور ما ممکن هست یا نه. به نظر می‌رسد برای پاسخ به این سوال باید جواب دو سوال مهم را دانست؛ اول اینکه آیا کشوری که می‌پذیرد دلار را در مناسبات با ما حل کند تا چه اندازه با ما روابط تجاری دارد، به عبارتی باید دید حجم واردات و صادرات ما به این کشور تا چه اندازه است. دومین بحث این است که در بحث پروتکل‌های بین‌بانکی باید به بررسی این موضوع پرداخت که آیا بانک‌های کشور از پروتکل‌های بین‌المللی اجازه دارند منشأ پول را با ارزی غیر دلار یا منشأ ایران انجام دهند. به عبارت دیگر آیا بانک‌هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت دارند از پروتکل‌های بین‌المللی این اجازه را دارند یا نه. در صورتی که پاسخ به هر دو سوال در زمینه حذف دلار مثبت باشد، می‌توان به آینده روابط تجاری در صورت حذف دلار خوش‌بین بود. بنابراین اینکه روابط تجاری با کشورهایی که حذف دلار را می‌پذیرند تا چه اندازه به صرفه است، اهمیت دارد، اما هنوز پاسخ روشنی در این خصوص نیست.
تلاش برای جایگزینی سایر ارز‌ها با دلار
حسن مرادی، استاد دانشگاه نیز درباره این موضوع و مزایا و معایب حذف دلار با ذکر تاریخچه سیطره آن بر دنیا توضیح می‌دهد: متعاقب با سردمداری آمریکا در اقتصاد جهانی سال‌های سال طول کشیده تا هژمونی دلار بر دنیا حاکم شده است و این چیزی نیست جز معیارهایی که خود آمریکایی‌ها ترسیم کرده‌اند و قوانین نانوشته‌ای که در مراودات مالی و پولی بین‌المللی بر دنیا حاکم شده است. وقتی روی بحث دلار دقیق می‌شوید، می‌بینید هیچ چارچوبی برای مراودات وجود نداشته و به صورت خودجوشی مردم جهان مجبور شده‌اند این قاعده ظالمانه را بپذیرند، در صورتی که هر پولی می‌توانست پول حاکم بوده و بر جهان سیطره داشته باشد. از زمان پیدایش یورو آمریکا تلاش کرد یورو را زمین بزند، اما یورو نتوانست رقابت کند. کشورهای آمریکا باید سبدی از پول‌های دنیا و ارز‌های جاری را در نظر بگیرند. طبق رویه صندوق بین‌المللی پول SDR حقوق برداشت ویژه ارز رایج بانک جهانی بود و میزان آن را تبدیل به دلار می‌کردند و محک و معیار سنجش SDR بود. در حال حاضر کشورهایی نظیر روسیه و ژاپن خود می‌توانند با دلار مقابله کنند و به سیطره دلار خاتمه بدهند و در بسیاری موارد هم موفق شده و در معاملات بینابین خود از ارز خود استفاده می‌کنند. ما هم به تبع آنها می‌توانیم در مراودات به جای دلار از یورو یا روبل استفاده کنیم و یکی از کشورهایی که اگر اراده کند دلار را از این وضعیت خارج سازد، ما هستیم. گرچه اقتصاد ما متوسط است، اما می‌تواند در جای خود در اقتصاد جهانی تاثیر مناسب را بگذارد. اگرچه کشورهای دیگر هم می‌توانند با ما همصدا شوند. نمی‌شود یک‌باره معاملات دلاری را تعدیل کنیم. در این صورت در حجم زیادی دچار خسارت می‌شویم، بلکه باید به صورت تدریجی به ویژه با کشورهای بلوک شرقی این کار را انجام داده و البته در این مقوله جسارت هم داشته باشیم.
