سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرایی
صنعت فرش دستباف در ایران با اینکه قدمت و سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و انتظار می‌رفت با توجه به گذشت سال‌ها، تجربیات به‌دست‌آمده در آن به پیشرفت این صنعت کمک کند، اما برخلاف انتظارات مشکلات بسیاری بر سر راه این صنعت درآمدزا که می‌تواند جایگزین مناسبی برای صادرات بعد از نفت باشد، قرار گرفت. مشکلات اصلی صنعت ۱۰۰ ساله فرش دستباف در ایران شامل تامین مواد اولیه، توزیع و بازاریابی است و خام‌فروشی مواد اولیه مثل پشم و نخ، کم‌توجهی به حقوق و مزایای کارگران، بهره‌گیری از محیط‌های غیر استاندارد، افزایش قیمت فرش و کاهش قدرت خرید مردم و میل به خرید فرش ماشینی، همگی موجب شده رغبت به خرید فرش دستباف کاهش یابد و صادرات آن را با چالش جدی مواجه کند. این درحالیست که محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته است که علاقه‌مندیم سیاست‌گذاری‌های جدیدی در راستای آنچه در سنوات گذشته در حوزه فرش دستباف اتفاق افتاده، با همکاری مشترک مجلس و دولت تدوین کنیم تا بتوانیم فرش دستباف را به روزهای رونق خود بازگردانیم. وزیر صنعت، معدن و تجارت بیان کرد: هنر صنعت ملی فرش در توسعه فرهنگی ایران است و انتقال آن به کل دنیا تاثیر بسزایی داشته و هزینه‌های محصولی که برای سرمایه‌گذاری این چرخه لازم است و در ازای آن ارزآوری بالا از پتانسیل‌های مهم این صنعت به شمار می‌آید. شریعتمداری در خاتمه تاکید کرد: باید تدابیری در پی جبران جفای تاریخی که به فعالان این حوزه شده، سنجیده شود و در این راستا برنامه وزارت صنعت، تامین بیمه قالی‌بافان، تهیه امکانات بهداشتی و جلوگیری از روش‌های سنتی فرش‌بافی است که به سلامت قالی‌بافان لطمه وارد کرده است.
غول هزار سر مشکلات بر سر راه فرش دستباف ایرانی
در همین رابطه مدیرعامل یک شرکت تولید و صادرکننده فرش دستباف گفت: کاهش رونق بازار فرش دستباف موجب افت بالای اشتغال در این حوزه شده است. مهدی شیرزاد پیرامون مشکلاتی که گریبانگیر صنعت فرش دستباف کشور است، گفت: در گذشته حدود ۲۶ میلیون نفر از راه بافت فرش ارتزاق می‌کردند، اما متاسفانه با کاهش رونق این هنرصنعت ملی شاهدیم که این تعداد امروزه به ۷ میلیون نفر، کاهش پیدا کرده است. شیرزاد در ادامه به تحلیل دلایل اصلی نبود رونق در صنعت قالی‌بافی پرداخت و گفت: در سال‌های گذشته به تدریج از میزان حمایت‌های دولتی از فرش‌بافان کاسته شد، همچنین کاهش تجارت خارجی و رویکرد بازار داخلی به سمت مصرف فرش ماشینی موجب شد تا روزگاران خوش دست‌بافته‌های ملی به افول بگراید. وی در پاسخ به این سوال که آیا گران بودن قالی‌های ایرانی موجب عدم رغبت نسبت به آن شده، ابراز کرد: مهم‌ترین دلیل افول فرش دستباف، قیمت قالی نیست، بلکه مشکل اصلی از آنجایی آب می‌خورد که طرح محصولات تولیدی ما قدیمی است و سلیقه نسل جوان این نوع از طرح‌ها را نمی‌پسندد. شیرزاد در ادامه بحث به تشریح دلایل بیشتری در ارتباط با مشکلات فرش دستباف پرداخت و اظهار کرد: مرکز ملی فرش ایران بودجه سالانه‌ای را برای پرداخت ۷۰ درصد از هزینه‌های شرکت در نمایشگاه‌های خارجی دریافت می‌کند، اما متاسفانه این مبالغ با تاخیر طولانی و میزان اندکی پرداخت می‌شود.
وی همچنین با تاکید بر این موضوع که بخش خصوصی نیاز به حمایت دارد، اضافه کرد: دریافت مالیات و عوارض از دلار حاصل از صادرات فرش یا قالی‌های مرجوعی، از دلایل دیگر افت صادرات فرش در کشور شده است.
کاهش تولید فرش دستباف
ابوالفضل رجبیان، رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرش دستباف قم
صنعت فرش دستباف در ایران با میلیون‌ها نفر ارتباط دارد و مدیران کشورمان باید بیش از این از صنعت فرش دستباف حمایت کنند، این صنعت اشتغالزایی زیادی را در روستاها دارد، اما با این شرایطی که اقتصاد کشور در آن قرار گرفته است و با توجه به رکود حاکم بر بازار روز به روز وضعیت صنعت فرش دستباف نیز اسفناک‌تر می‌شود و تولیدات این صنعت کاهش پیدا می‌کند. این درحالیست که در کنار کاهش تولیدات داخلی در صنعت فرش دستباف ما نه تنها بازارهای بین‌المللی را از دست می‌دهیم، بلکه مشتریان داخلی این صنعت نیز کاهش پیدا کرده است، چراکه رکود موجب افزایش هزینه‌های بافت فرش و مواد اولیه آن شده است. در حال حاضر وضعیت صادرات نیز نامناسب است و درباره وضعیت صادرات فرش به آمریکا نیز باید گفته شود که این کشور یکی از بازارهای اصلی صادرات فرش ایران است. آمریکا برای چندین سال واردات فرش کشورمان را تحریم کرد. البته امضای برجام اثرات مثبتی را برای صنعت فرش دستباف در حوزه جابه‌جایی پول و نیز ورود دوباره به بازار آمریکا داشت، این کشور یکی از خریداران بزرگ فرش دستباف کشورمان است، اما هنوز در صادرات فرش دستباف ایران به آمریکا مشکلاتی وجود دارد. روز به روز وضعیت صنعت فرش دستباف اسفناک‌تر می‌شود و تولیدات این صنعت کاهش پیدا می‌کند. در گذشته چندین پاساژ در شهر قم متعلق به صنعت فرش دستباف بود، اما اکنون در تنها پاساژ فرش در قم هم فعالیت کم است و متاسفانه کسی نگران این وضعیت نیست. از سوی دیگر مشکل وضع مالیات بر ارزش افزوده بر فرش دستباف نیز به قوت خود باقی است. رئیس مجلس شورای اسلامی پیگیری‌هایی را داشته است تا چنین مالیاتی روی فرش دستباف وضع نشود.
قیمت بالا، چالش اصلی صنعت فرش دستباف
محمود اخوان، فعال فرش دستباف
مشکلاتی که بر سر راه صنعت فرش دستباف ایرانی وجود دارند، مقوله‌ای است که نمی‌توان در این بحث بدان اشاره کرد، چراکه بزرگی و ارزش این صنعت این اجازه را نمی‌دهد، اما مشکل بزرگی که این صنعت با آن دست و پنجه نرم می‌کند، افزایش قیمت تمام‌شده فرش است که به دلیل پایین آمدن قدرت خرید، دست مردم و مشتریان داخلی را از خرید قالی ایرانی کوتاه کرده است. به عبارت بهتر، دو دلیل اصلی موجب شد تا خانه‌های ایرانی از زیبایی فرش‌های خوش‌نقش و نگار ملی، باز بماند و آن دو دلیل افزایش قیمت تمام‌شده فرش و پایین آمدن قدرت خرید جامعه به دلیل مسائل اقتصادی حاکم بر جامعه است.
تمام مواد اولیه‌ای را که در گذشته در داخل کشور تولید می‌کردیم، اکنون وارد می‌کنیم. به عنوان مثال ابریشم خام را به چین می‌فرستیم و بعد از رنگ شدن با قیمت چند برابر گران‌تر وارد می‌کنیم. یا پشمی که در گذشته در داخل تولید می‌شد، اکنون از استرالیا و چین وارد می‌شود. البته تورم بالا در اقتصاد کشور نیز موجب شده تا هر روز دستمزد کارگران بافنده قالی افزایش یافته و در نتیجه قیمت فرش هم گران‌تر شود. هرچند هنوز هم فرش دستباف ارزان‌قیمت در بازار پیدا می‌شود، اما در صورتی که مرکز ملی فرش ایران بتواند طرح‌های تسهیلاتی نیمه‌تمام در حوزه فروش فرش دستباف را اجرا کند، می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده نزدیک دوباره خانه‌های ایرانی به زیور قالی‌های دستباف آراسته شوند.
