روش اقدام‌پژوهی(Action Research Method)

این کتابرخی اقدام‌پژوهی را صرفا داده‌ای و از نوع توصیفی می‌دانندکه دست به توصیف شرایط پدیده‌های مربوط به یک موضوع مانند نظام آموزش، نظام مدیریتی، نظام نظارت و غیره می‌زند. پژوهشگران آن­ را در زمره­ پژوهش‌های کیفی برمی‌شمارند. یکی از مزیت‌های اقدام‌پژوهی آن است که پژوهشگر براساس نتایج به­دست آمده می‌تواند تعدیل یا تغییر لازم را بلافاصله به عمل آورد. اقدام‌پژوهی یک استراتژی پژوهشی است که مبتنی بر این فلسفه است که پژوهش نباید فعالیتی باشد که پژوهشگر به صورت مجزا از مردم مورد مطالعه، صورت دهد. یعنی به پژوهش با مردم علاقه دارد نه پژوهش روی مردم. از اینرو در این روش، مشارکت علمی و حل مسائل عملی زندگی واقعی اهمیت کلیدی داشته و بر ارزش­های مشترک پژوهشگران و افراد درگیر به طور یکجا متمرکز می‌شود.اقدام‌پژوهی به هر فعالیتی گفته می‌شود که منجر به تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب‌تر شود. اقدام، محور اصلی در این نوع پژوهش است. به این معنا که شخص یا اشخاص، اقدام خود را در حین کار و فعالیت خود مورد پژوهش قرار می­دهند. .هدف از این کار بهسازی امور و اثربخش کردن آنهاست. هدف از اقدام‌پژوهی مانند پژوهش‌های مرسوم و دانشگاهی، پی بردن به روابط پدیده‌ها یا به اصطلاح متغیرها نیست، بلکه به بررسی موضوع‌هایی می‌پردازد که فرد یا افراد در محیط کار و شغل خود با آن درگیر هستند و می­‌خواهند از راه پژوهش آن را حل کرده یا کاهش دهند. بنابراین تغییر در وضع موجود هدف عمده در اقدام‌پژوهی است. این پژوهش راه حل­های مناسب برای مشکلات را جستجو می­کند و پاسخی است به انتقادهایی که از کاربردی نبودن اکثر پژوهش­های مرسوم به عمل می­آید. در خصوص رابطه­ اقدام‌پژوهی با موردپژوهی می­توان گفت که موردپژوهی، نیازمند به سندی است که در آن تجربه­ای کامل توصیف و تشریح شده باشد. با توجه به اینکه در پایان هر اقدام‌پژوهی، گزارشی از آنچه رخ داده است تهیه می­شود، بنابراین هر فرایند اقدام‌پژوهی که خاتمه یافته باشد می‌تواند موضوع موردپژوهی قرار گیرد و از آن آموزه‌هایی استنباط شود که بتوان به شرایط دیگر تعمیم داد. وجه تمایز اصلی اقدام‌پژوهی با سایر انواع پژوهش­ها در اجرای راه‌حل به منظور ایجاد تغییر در وضع موجود است. یعنی همراه مراحل انجام، اقدامات اصلاحی انجام می­شود و متوقف برای ارائه گزارش وضع موجود یا آسیب­ها مانند مطالعه­ی موردی نیست بلکه به همراه مراحل مطالعه، اقدامات خود را در جهت تغییر و بهبود به پیش می­برد و کاربرد زیادی در حوزه­ی آموزش دارد و امروزه در عرصه­ پژوهش‌های آموزشی از بهترین روش­های کیفی اصلاحات آسیب­های کلاسی و درسی در نظام­های آموزشی است و در دوره­های مختص روش­شناسی، اقدام‌پژوهی در اغلب کشورها برای معلمان و اساتید دانشگاهی آموزش داده می­شود.