سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
محمد جوادی قاضیانی
به گزارش کسب و کار نیوز، با توجه به نیاز به چنین اتحادیه‌ای و موافقتی که اکثر مسئولان مربوط با تاسیس اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی داشته‌اند، مدتی است که مقدمات تاسیس اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی در حال انجام است و به زودی اعضای هیات‌مدیره آن انتخاب می‌شوند و اتحادیه شروع به کار می‌کند. حمیدرضا اعتدال‌مهر، رئیس انجمن کسب‌وکار‌های اینترنتی و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان منظومه نگاران در گفتگو با «کسب‌وکار» به دلایل لزوم تشکیل اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی پرداخته است.
درباره تجربیات و سوابق خود در زمینه کسب‌وکار‌های اینترنتی توضیح دهید.
نزدیک به ۱۷ سال است که در این حوزه مشغول به فعالیت هستم. ما همان سالی که فعالیت‌مان را شروع کردیم، تقریبا نخستین فروشگاه‌های اینترنتی کشور را طراحی کرده و بعد از آن پلتفرم فروشگاهی را برای بسیاری از شرکت‌ها به صورت B2B و B2C پیاده کردیم. در این زمینه در حال مدیریت حدودا ۱۰۰ پروژه اینترنتی بوده و به نوعی درگیر کسب‌وکار‌های اینترنتی هستیم.
ما یک زبان و پلتفرمی نوشتیم که افراد روی همان پلتفرم شروع به توسعه دادن کارشان می‌کنند که ما در این زمینه به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان به ثبت رسیده‌ایم.
چه مشکلاتی در زمینه کسب‌وکار‌های اینترنتی نیاز به تشکیل اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی را آشکار می‌کرد؟
واقعیت این است که برای بررسی این موضوع باید کمی به عقب برگردیم. حدودا در سال ۸۰ که مفهومی برای فروش در اینترنت ایجاد شد، مشکلی وجود نداشت و کسانی که شروع کردند یک‌سری از افراد تحصیل‌کرده بودند که برای کار کردن آمده بودند و مشکلی وجود نداشت. هیچ‌کس نمی‌خواست کلاهبرداری کند و نظر سوئی داشته باشد و اصولا توقعی هم برای حمایت وجود نداشت و ایده‌ای می‌آوردند و کار می‌کردند و درآمدی هم به دست می‌آوردند.
با توجه به استقبال از کسب‌وکار‌های اینترنتی و رشد آنها، کم‌کم سیستم‌های نظارتی خواستند که نظارتی بر اوضاع داشته باشند. در اینجا وقتی پای سیستم‌های دولتی باز شد، آنها با آیین‌نامه‌هایی که اغلب کارشناسی نشده بودند مشکلاتی را برای کسب‌وکار‌های اینترنتی ایجاد می‌کردند. این مشکلات کار را به جایی رسانده است که در حال حاضر چند ارگان موازی اجازه فیلتر کردن کسب‌وکار‌ها را دارند. شاید بشود گفت که مهم‌ترین اتفاق در این درخواست این است که یک مرجعی وجود داشته باشد که اگر ضابط قضایی بخواهد کاری را انجام دهد از یک فیلتری بگذرد. شروع سیستم‌های نظارتی و بی‌قانونی در آنها این نیاز را به وجود آورد که یک مرجعی در این زمینه وجود داشته باشد که این وضع را سر و سامان دهد.
فرض کنید در کسب‌وکار‌های فیزیکی هیچ‌وقت کسی اجازه پلمب کردن یک مغازه را ندارد و پلمب کردن مغازه در واقع جلوگیری از کسب یک انسان و سلب کردن آن فرد از حقوق اولیه‌اش است. قانون درباره این قضیه شرایط بسیار و مشخصی دارد و اجازه نمی‌دهد که به راحتی یک مغازه را پلمب کنید یا مانع کسبش شوید، اما در کسب‌وکار‌های مجازی ارگان‌های موازی وجود دارند که هر کدام به راحتی می‌توانند یک کسب‌وکار اینترنتی را تعطیل کنند و یک مرجع مشخصی وجود ندارد و ما به دنبال حل این مشکل هستیم.
تشکیل اتحادیه در چه وضعیتی قرار دارد و چه زمانی شروع به کار می‌کند؟
مرحله اول تشکیل اتحادیه که ثبت‌نام کاندیدا بوده، اتفاق افتاده است. شاید حدود ۶ سال قبل صدور مجوز به اتحادیه فناوران سپرده شده بود و آنها با آن دیدی که داشتند و به عنوان یک اتحادیه فیزیکی که مسئول سامان دادن فروشندگان بخش آی‌تی بود، شروع به دادن مجوز کردند. اگر مجوز‌ها طبق قانون به ۳۰۰ مجوز می‌رسید، ما خیلی زودتر می‌توانستیم اتحادیه را تاسیس کنیم و متاسفانه این تعداد هیچ‌وقت به ۳۰۰ نرسید. کارهایی انجام شده و در نشست بین وزرا در سال گذشته این نتیجه حاصل شد که یک اتحادیه کشوری به وجود بیاید. هم‌اینک ثبت‌نام کاندیدا انجام شده و به زودی انتخابات انجام می‌شود و نخستین هیات‌مدیره شامل ۵ نفر و یک بازرس علی‌البدل اتحادیه تشکیل می‌شود.
اتحادیه زیرنظر اتاق اصناف است؟
بله، طبق قانون زیر نظر اتاق اصناف خواهد بود، ولی مساله‌ای که وجود دارد این است که ما بحثی را با سازمان نظام صنفی نصر داریم که آنها هم خودشان را متولی سامان دادن کسب‌وکار‌های اینترنتی می‌دانند، ولی ذات کسب‌وکار‌های اینترنتی با کسب‌وکار‌های فیزیکی متفاوت است. واقعیت این است که فشار‌ها آنقدر روی کسب‌وکار‌های اینترنتی زیاد شد که ما رضایت به تشکیل اتحادیه دادیم و مطمئنیم بعد از تشکیل اتحادیه بسیاری از قوانین هستند که باید دوباره بازبینی شوند.
اتحادیه چه خدماتی را به کسب‌وکار‌های اینترنتی ارائه خواهد داد؟
وقتی اتحادیه تشکیل شود و هیات‌مدیره شکل بگیرد، این خدمات با تصمیم‌گیری آنها مشخص خواهند شد، ولی من به عنوان شخصی که سال‌ها در این حوزه کار کرده‌ام، اگر بخواهم ورود کنم به چنین جریانی، نظر من این است که با توجه به مشکل در بحث قانون‌گذاری، اتحادیه می‌تواند با بررسی خاستگاه صنف مطالبات افراد را طلب کند. نکته بسیار مهمی است که ما هم‌اینک حتی مطالبات صنف را با توجه به گسسته بودن آنها نمی‌دانیم. پس نخستین و مهم‌ترین خاستگاه می‌تواند بحث ترمیم قوانین باشد.
نکته بعدی هماهنگی با دستگاه‌هایی است که در حال حاضر راسا کار می‌کنند و هماهنگی وجود ندارد و به نوعی کارشکنی صورت می‌گیرد و در ادامه کمیسیون‌های آموزش، مالیات، بیمه و… مطمئنا در کنار اتحادیه شکل می‌گیرند که بتوانند دغدغه افراد را در این کمیسیون‌ها بررسی کنند و از اتحادیه طلب کنند که به شکلی این درخواست‌ها به نوعی تعیین تکلیف برای اتحادیه خواهد شد و فقط آن ۵ نفر هیات‌مدیره تصمیم‌گیرنده نیستند و به نوعی تمام اعضای صنف می‌توانند در تصمیم‌گیری کمک کنند و امیدوارم تشکیل اتحادیه این مشکلات را حل کند و این گسستگی‌ها را از بین ببرد.
تشکیل اتحادیه قطعی شده است؟
با توجه به اینکه پرونده باز است و اعلام شده و کاندیداها ثبت‌نام کرده‌اند و اتاق اصناف کارهای خوبی را انجام داده است، اگر کسی بخواهد جلوی تشکیل اتحادیه را بگیرد باید دلیل قانع‌کننده‌ای بیاورد که این شروع به دلایلی شروع بی‌قانونی بوده است، ولی با توجه به اینکه اجماع وزرا به این نتیجه رسید که باید این اتفاق بیفتد و همه مراحل قانونی صورت گرفته است، طبیعتا اگر کسی بخواهد جلوی این فرایند را بگیرد منجر به ایجاد تنش خواهد شد.
شما به عنوان یک فرد فعال در حوزه استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای اینترنتی، شرایط آنها را در کشور چطور ارزیابی می‌کنید؟
کسب و کارهایی که در ایران اتفاق افتاده‌اند اوضاع بسیار خوبی دارند و فعالیت آنان در کشور چشمگیر است و نسبت به کشور‌های همسایه اختلاف بالایی (۴-۵ برابری) در این زمینه داریم.
با توجه به اتفاق‌هایی که در این زمینه افتاد و کسب و کارهای اینترنتی، خرید و فروش‌های آنلاین، تاکسی‌های اینترنتی و… منجر به بیدار شدن هم کسانی که منفعتی را می‌برند و هم کسانی که ضرر می‌کنند شده است و همه متوجه هم چین ظرفیت و فضایی در جامعه شده‌اند و ما انتظار داریم که به زودی تصاعد خیلی بالایی را در این زمینه تجربه کنیم. البته در این زمینه حاکمیت هم خوب رفتار کرد واگر از حق نگذریم مثلا سر اتفاقی که در زمینه تاکسی‌های اینترنتی افتاد و ممکن بود که منافع افرادی به خطر بیفتد حاکمیت به خوبی رفتار کرد. در هر صورت بیداری جامعه به خوبی اتفاق افتاده است و به جز
یک سری افراد که کسب و کارهای اینترنتی منافع‌شان را به خطر می‌اندازد بقیه جامعه تقریبا بیدار شده‌اند.
برای جوانانی که ایده‌ای دارند و سرمایه شروع و استارت آن را ندارند، چه توصیه‌ای دارید؟
فکر می‌کنم که احتمال موفقیت در این فضا بسیار بالا و قطعا از کسب و کارهای فیزیکی بالاتر است. من فکر می‌کنم بر خلاف آن چیزی که در جامعه رسم شده است و می‌گویند که هر کسی که می‌خواهد استارت‌آپی را راه بیندازد به یک سرمایه‌گذار نیاز دارد، من با کمال احترام با این نظریه مخالفم و دلایل شخصی خودم را دارم. دوستانی هم که هم نسل ما کارشان را شروع کردند و موفق هم شده‌اند، با پول‌های بسیار کمی کار خودشان را شروع کردند و بار‌ها هم شکست خوردند و چون پول زیادی هزینه نشده بود، تعهدی به کسی داده نشده بود و قرار دادی شکل نگرفته بود خیلی راحت و چابک می‌توانستند مسیرشان را عوض، منابع‌شان را بازسازی و مشکلات‌شان را بر طرف کنند و دوباره به مسیرشان ادامه دهند. بنابراین من فکر می‌کنم که دو نکته وجود دارد. ۱-اعتقاد به اینکه حتما موفق می‌شوید۲-استفاده از مربی و کسی که این مسیر را رفته باشد.
شما وقتی با یک مربی حرف بزنید اولویت های‌تان و حتی مسیر شغلی‌تان عوض می‌شود. مربی کسی نیست که به شما سرمایه بدهد و کسی است که تجربه زیادی دارد و این مسیر را رفته است و می‌توانید از آن مشورت بگیرید. نظر من این است که کسی که در حال شروع کسب و کارش است روی منابع خودش تمرکز کند و این خیلی شما را برای رسیدن به مقصد تضمین می‌کند.
نظر شما درباره انتخاباتی که قرار است به زودی انجام شود و اعضای هیات‌مدیره اتحادیه انتخاب شوند، چیست؟
در حال حاضر گروه‌هایی مثل سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی و… به شکلی سعی در تجمیع در خواست‌ها و نظرات کسب و کارهای اینترنتی می‌کردند و سال‌ها زحمت می‌کشیدند. ایجاد اتحادیه باید مقصد و مأمن این گروه‌ها و دوستان فعال در این حوزه باشد و فکر می‌کنم که دوستانی هم که قرار است اعضای اتحادیه را انتخاب کنند به کارآمد بودن و خبره بودن افراد توجه کنند و بدانند که کسانی را که قرار است انتخاب کنند ممکن است اتفاقات خوب یا بدی را رقم بزنند و لازم است در انتخاب خود دقت کنند. فکر می‌کنم دوستانی که در کشور جواز دارند و حدودا ۲۵۰ نفر هستند قرار است که مهم‌ترین کار را انجام بدهند. یعنی انتخاب ۵نفر هیات‌مدیره‌ای که اولویت‌های این صنف را مشخص کنند و برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری در این حوزه را انجام دهند.
اگر کسانی که انتخاب می‌شوند جنس این شغل را بلد نباشند یا اطلاعات کافی درباره دغدغه‌های این صنف نداشته باشند، قطعا این امیدی هم که ایجاد شده است که با آمدن اتحادیه مشکلات حل شود، از بین خواهد رفت.
به گزارش کسب و کار نیوز، با توجه به نیاز به چنین اتحادیه‌ای و موافقتی که اکثر مسئولان مربوط با تاسیس اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی داشته‌اند، مدتی است که مقدمات تاسیس اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی در حال انجام است و به زودی اعضای هیات‌مدیره آن انتخاب می‌شوند و اتحادیه شروع به کار می‌کند. حمیدرضا اعتدال‌مهر، رئیس انجمن کسب‌وکار‌های اینترنتی و مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان منظومه نگاران در گفتگو با «کسب‌وکار» به دلایل لزوم تشکیل اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی پرداخته است.
درباره تجربیات و سوابق خود در زمینه کسب‌وکار‌های اینترنتی توضیح دهید.
نزدیک به ۱۷ سال است که در این حوزه مشغول به فعالیت هستم. ما همان سالی که فعالیت‌مان را شروع کردیم، تقریبا نخستین فروشگاه‌های اینترنتی کشور را طراحی کرده و بعد از آن پلتفرم فروشگاهی را برای بسیاری از شرکت‌ها به صورت B2B و B2C پیاده کردیم. در این زمینه در حال مدیریت حدودا ۱۰۰ پروژه اینترنتی بوده و به نوعی درگیر کسب‌وکار‌های اینترنتی هستیم.
ما یک زبان و پلتفرمی نوشتیم که افراد روی همان پلتفرم شروع به توسعه دادن کارشان می‌کنند که ما در این زمینه به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان به ثبت رسیده‌ایم.
چه مشکلاتی در زمینه کسب‌وکار‌های اینترنتی نیاز به تشکیل اتحادیه کسب‌وکار‌های اینترنتی را آشکار می‌کرد؟
واقعیت این است که برای بررسی این موضوع باید کمی به عقب برگردیم. حدودا در سال ۸۰ که مفهومی برای فروش در اینترنت ایجاد شد، مشکلی وجود نداشت و کسانی که شروع کردند یک‌سری از افراد تحصیل‌کرده بودند که برای کار کردن آمده بودند و مشکلی وجود نداشت. هیچ‌کس نمی‌خواست کلاهبرداری کند و نظر سوئی داشته باشد و اصولا توقعی هم برای حمایت وجود نداشت و ایده‌ای می‌آوردند و کار می‌کردند و درآمدی هم به دست می‌آوردند.
با توجه به استقبال از کسب‌وکار‌های اینترنتی و رشد آنها، کم‌کم سیستم‌های نظارتی خواستند که نظارتی بر اوضاع داشته باشند. در اینجا وقتی پای سیستم‌های دولتی باز شد، آنها با آیین‌نامه‌هایی که اغلب کارشناسی نشده بودند مشکلاتی را برای کسب‌وکار‌های اینترنتی ایجاد می‌کردند. این مشکلات کار را به جایی رسانده است که در حال حاضر چند ارگان موازی اجازه فیلتر کردن کسب‌وکار‌ها را دارند. شاید بشود گفت که مهم‌ترین اتفاق در این درخواست این است که یک مرجعی وجود داشته باشد که اگر ضابط قضایی بخواهد کاری را انجام دهد از یک فیلتری بگذرد. شروع سیستم‌های نظارتی و بی‌قانونی در آنها این نیاز را به وجود آورد که یک مرجعی در این زمینه وجود داشته باشد که این وضع را سر و سامان دهد.
فرض کنید در کسب‌وکار‌های فیزیکی هیچ‌وقت کسی اجازه پلمب کردن یک مغازه را ندارد و پلمب کردن مغازه در واقع جلوگیری از کسب یک انسان و سلب کردن آن فرد از حقوق اولیه‌اش است. قانون درباره این قضیه شرایط بسیار و مشخصی دارد و اجازه نمی‌دهد که به راحتی یک مغازه را پلمب کنید یا مانع کسبش شوید، اما در کسب‌وکار‌های مجازی ارگان‌های موازی وجود دارند که هر کدام به راحتی می‌توانند یک کسب‌وکار اینترنتی را تعطیل کنند و یک مرجع مشخصی وجود ندارد و ما به دنبال حل این مشکل هستیم.
تشکیل اتحادیه در چه وضعیتی قرار دارد و چه زمانی شروع به کار می‌کند؟
مرحله اول تشکیل اتحادیه که ثبت‌نام کاندیدا بوده، اتفاق افتاده است. شاید حدود ۶ سال قبل صدور مجوز به اتحادیه فناوران سپرده شده بود و آنها با آن دیدی که داشتند و به عنوان یک اتحادیه فیزیکی که مسئول سامان دادن فروشندگان بخش آی‌تی بود، شروع به دادن مجوز کردند. اگر مجوز‌ها طبق قانون به ۳۰۰ مجوز می‌رسید، ما خیلی زودتر می‌توانستیم اتحادیه را تاسیس کنیم و متاسفانه این تعداد هیچ‌وقت به ۳۰۰ نرسید. کارهایی انجام شده و در نشست بین وزرا در سال گذشته این نتیجه حاصل شد که یک اتحادیه کشوری به وجود بیاید. هم‌اینک ثبت‌نام کاندیدا انجام شده و به زودی انتخابات انجام می‌شود و نخستین هیات‌مدیره شامل ۵ نفر و یک بازرس علی‌البدل اتحادیه تشکیل می‌شود.
اتحادیه زیرنظر اتاق اصناف است؟
بله، طبق قانون زیر نظر اتاق اصناف خواهد بود، ولی مساله‌ای که وجود دارد این است که ما بحثی را با سازمان نظام صنفی نصر داریم که آنها هم خودشان را متولی سامان دادن کسب‌وکار‌های اینترنتی می‌دانند، ولی ذات کسب‌وکار‌های اینترنتی با کسب‌وکار‌های فیزیکی متفاوت است. واقعیت این است که فشار‌ها آنقدر روی کسب‌وکار‌های اینترنتی زیاد شد که ما رضایت به تشکیل اتحادیه دادیم و مطمئنیم بعد از تشکیل اتحادیه بسیاری از قوانین هستند که باید دوباره بازبینی شوند.
اتحادیه چه خدماتی را به کسب‌وکار‌های اینترنتی ارائه خواهد داد؟
وقتی اتحادیه تشکیل شود و هیات‌مدیره شکل بگیرد، این خدمات با تصمیم‌گیری آنها مشخص خواهند شد، ولی من به عنوان شخصی که سال‌ها در این حوزه کار کرده‌ام، اگر بخواهم ورود کنم به چنین جریانی، نظر من این است که با توجه به مشکل در بحث قانون‌گذاری، اتحادیه می‌تواند با بررسی خاستگاه صنف مطالبات افراد را طلب کند. نکته بسیار مهمی است که ما هم‌اینک حتی مطالبات صنف را با توجه به گسسته بودن آنها نمی‌دانیم. پس نخستین و مهم‌ترین خاستگاه می‌تواند بحث ترمیم قوانین باشد.
نکته بعدی هماهنگی با دستگاه‌هایی است که در حال حاضر راسا کار می‌کنند و هماهنگی وجود ندارد و به نوعی کارشکنی صورت می‌گیرد و در ادامه کمیسیون‌های آموزش، مالیات، بیمه و… مطمئنا در کنار اتحادیه شکل می‌گیرند که بتوانند دغدغه افراد را در این کمیسیون‌ها بررسی کنند و از اتحادیه طلب کنند که به شکلی این درخواست‌ها به نوعی تعیین تکلیف برای اتحادیه خواهد شد و فقط آن ۵ نفر هیات‌مدیره تصمیم‌گیرنده نیستند و به نوعی تمام اعضای صنف می‌توانند در تصمیم‌گیری کمک کنند و امیدوارم تشکیل اتحادیه این مشکلات را حل کند و این گسستگی‌ها را از بین ببرد.
تشکیل اتحادیه قطعی شده است؟
با توجه به اینکه پرونده باز است و اعلام شده و کاندیداها ثبت‌نام کرده‌اند و اتاق اصناف کارهای خوبی را انجام داده است، اگر کسی بخواهد جلوی تشکیل اتحادیه را بگیرد باید دلیل قانع‌کننده‌ای بیاورد که این شروع به دلایلی شروع بی‌قانونی بوده است، ولی با توجه به اینکه اجماع وزرا به این نتیجه رسید که باید این اتفاق بیفتد و همه مراحل قانونی صورت گرفته است، طبیعتا اگر کسی بخواهد جلوی این فرایند را بگیرد منجر به ایجاد تنش خواهد شد.
شما به عنوان یک فرد فعال در حوزه استارت‌آپ‌ها و کسب و کارهای اینترنتی، شرایط آنها را در کشور چطور ارزیابی می‌کنید؟
کسب و کارهایی که در ایران اتفاق افتاده‌اند اوضاع بسیار خوبی دارند و فعالیت آنان در کشور چشمگیر است و نسبت به کشور‌های همسایه اختلاف بالایی (۴-۵ برابری) در این زمینه داریم.
با توجه به اتفاق‌هایی که در این زمینه افتاد و کسب و کارهای اینترنتی، خرید و فروش‌های آنلاین، تاکسی‌های اینترنتی و… منجر به بیدار شدن هم کسانی که منفعتی را می‌برند و هم کسانی که ضرر می‌کنند شده است و همه متوجه هم چین ظرفیت و فضایی در جامعه شده‌اند و ما انتظار داریم که به زودی تصاعد خیلی بالایی را در این زمینه تجربه کنیم. البته در این زمینه حاکمیت هم خوب رفتار کرد واگر از حق نگذریم مثلا سر اتفاقی که در زمینه تاکسی‌های اینترنتی افتاد و ممکن بود که منافع افرادی به خطر بیفتد حاکمیت به خوبی رفتار کرد. در هر صورت بیداری جامعه به خوبی اتفاق افتاده است و به جز
یک سری افراد که کسب و کارهای اینترنتی منافع‌شان را به خطر می‌اندازد بقیه جامعه تقریبا بیدار شده‌اند.
برای جوانانی که ایده‌ای دارند و سرمایه شروع و استارت آن را ندارند، چه توصیه‌ای دارید؟
فکر می‌کنم که احتمال موفقیت در این فضا بسیار بالا و قطعا از کسب و کارهای فیزیکی بالاتر است. من فکر می‌کنم بر خلاف آن چیزی که در جامعه رسم شده است و می‌گویند که هر کسی که می‌خواهد استارت‌آپی را راه بیندازد به یک سرمایه‌گذار نیاز دارد، من با کمال احترام با این نظریه مخالفم و دلایل شخصی خودم را دارم. دوستانی هم که هم نسل ما کارشان را شروع کردند و موفق هم شده‌اند، با پول‌های بسیار کمی کار خودشان را شروع کردند و بار‌ها هم شکست خوردند و چون پول زیادی هزینه نشده بود، تعهدی به کسی داده نشده بود و قرار دادی شکل نگرفته بود خیلی راحت و چابک می‌توانستند مسیرشان را عوض، منابع‌شان را بازسازی و مشکلات‌شان را بر طرف کنند و دوباره به مسیرشان ادامه دهند. بنابراین من فکر می‌کنم که دو نکته وجود دارد. ۱-اعتقاد به اینکه حتما موفق می‌شوید۲-استفاده از مربی و کسی که این مسیر را رفته باشد.
شما وقتی با یک مربی حرف بزنید اولویت های‌تان و حتی مسیر شغلی‌تان عوض می‌شود. مربی کسی نیست که به شما سرمایه بدهد و کسی است که تجربه زیادی دارد و این مسیر را رفته است و می‌توانید از آن مشورت بگیرید. نظر من این است که کسی که در حال شروع کسب و کارش است روی منابع خودش تمرکز کند و این خیلی شما را برای رسیدن به مقصد تضمین می‌کند.
نظر شما درباره انتخاباتی که قرار است به زودی انجام شود و اعضای هیات‌مدیره اتحادیه انتخاب شوند، چیست؟
در حال حاضر گروه‌هایی مثل سازمان نظام صنفی رایانه‌ای، انجمن صنفی کسب و کارهای اینترنتی و… به شکلی سعی در تجمیع در خواست‌ها و نظرات کسب و کارهای اینترنتی می‌کردند و سال‌ها زحمت می‌کشیدند. ایجاد اتحادیه باید مقصد و مأمن این گروه‌ها و دوستان فعال در این حوزه باشد و فکر می‌کنم که دوستانی هم که قرار است اعضای اتحادیه را انتخاب کنند به کارآمد بودن و خبره بودن افراد توجه کنند و بدانند که کسانی را که قرار است انتخاب کنند ممکن است اتفاقات خوب یا بدی را رقم بزنند و لازم است در انتخاب خود دقت کنند. فکر می‌کنم دوستانی که در کشور جواز دارند و حدودا ۲۵۰ نفر هستند قرار است که مهم‌ترین کار را انجام بدهند. یعنی انتخاب ۵نفر هیات‌مدیره‌ای که اولویت‌های این صنف را مشخص کنند و برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری در این حوزه را انجام دهند.
اگر کسانی که انتخاب می‌شوند جنس این شغل را بلد نباشند یا اطلاعات کافی درباره دغدغه‌های این صنف نداشته باشند، قطعا این امیدی هم که ایجاد شده است که با آمدن اتحادیه مشکلات حل شود، از بین خواهد رفت.
