سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
ثمانه نادری
اما همانطور که مسئولان از جمله معاون اول رئیس‌جمهوری اذعان دارند، کاهش نرخ تورم، کاهش نرخ سود را به همراه نداشته است و به اعتقاد برخی کارشناسان، این موضوع شاید کاهش نرخ سود را موکول به شیوه‌های دستوری کند. بررسی‌های موجود نشان می‌دهد کاهش نرخ سود بانکی به شیوه دستوری جوابگو نبوده، کما اینکه تجربه این سال‌ها نیز نشان از عدم اجرای یکپارچه کاهش نرخ سود در بانک‌های گوناگون داشته است. کاهش نرخ سود بانکی در حالی بوده که برخی از بانک‌ها خود را ملزم به اجرای آن ندانسته و برخی به سودجویی برای جذب سپرده بیشتر پرداختند و البته به همین دلیل نتیجه مورد نظر مسئولان از کاهش نرخ سود حاصل نشده است. سوءاستفاده غیرمجاز‌ها از نرخ سود بانکی نیز عامل دیگری شده تا هم مردم و هم مسئولان نسبت به موضوع کاهش نرخ سود دلسردتر شوند.
با این شرایط یک راه باقی می‌ماند و آن اینکه نرخ سود براساس مکانیسم بازار با کاهش نرخ تورم کاهش پیدا کند. به اعتقاد کارشناسان، کاهش دستوری نرخ سود اثر مثبتی نداشته است و گذشت چندین ماه از تصویب کاهش نرخ سود به ۱۵ درصد هم این موضوع را نشان داد. به همین دلیل بعد از گذشت ۶ ماه از کاهش نرخ سود بانکی بود که روند کاهشی نرخ سود متوقف شد و تا به حال هم مسئولان تصمیمی جدی در این خصوص اتخاذ نکرده‌اند.
به اعتقاد کارشناسان، فاصله نرخ سود و تورم در شرایطی منطقی خواهد بود که این فاصله از نرخ مشخصی تجاوز نکند. برای مثال فاصله نرخ تورم و نرخ سود نباید بیشتر از ۱۰ درصد باشد، چرا که این شرایط نشان از وضعیت بحرانی اقتصاد کشور دارد، در حالی که فاصله منطقی میان تورم و نرخ سود بانکی رعایت نشده است. مساله دیگر وجود انتظارات تورمی و باقی بودن آن در میان افراد جامعه است که خود به خود مانع از نتیجه‌گیری واقعی از کاهش نرخ تورم که یکی از آثار آن کاهش نرخ سود است، می‌شود.
بر این اساس چند چالش مهم در ارتباط با موضوع حاضر مطرح می‌شود؛ ۱. شکاف نرخ تورم با نرخ سود نشانه چیست؟ چه آثاری دارد و چگونه از میان خواهد رفت؟ ۲. با توجه به شرایط کنونی کشور چگونه می‌توان به کاهش غیردستوری نرخ سود امید بست؟ ۳. تورم تک‌رقمی پایدار تا چه اندازه کاهش نرخ سود را تضمین می‌کند و آیا این امر در کشور میسر است؟ ۴. بهتر است در رابطه با کاهش نرخ سود چه تصمیمی گرفته شود و آیا می‌توان با وجود سوءاستفاده‌هایی که برخی از موسسات و بانک‌ها در این مدت از آن داشته‌اند، پیش‌بینی خوش‌بینانه‌ای کرد؟
علی مروی، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در پاسخ به این سوالات به «کسب‌وکار» می‌گوید: ابتدای این بحث جا دارد این سوال را مطرح کنیم و آن اینکه آیا با کاهش نرخ تورم باید انتظار داشت دمای هوا هم کاهش پیدا کند؟ پاسخ به این سوال تا حدود زیادی بر انتظار ما نسبت به کاهش نرخ سود همگام با کاهش نرخ تورم خط بطلان می‌کشد. مشکل سیاستمداران این است که نرخ تورم را که مربوط می‌شود به بازار کالا و خدمات به نرخ بهره که به بازار پول وصل است، ربط می‌دهند، در حالی که این دو مقوله به‌طور مستقیم به هم وصل نیستند. نرخ بهره قیمت تمام‌شده پول است و در بازار پول تعریف می‌شود. علت بالا رفتن آن نیز بالا بودن هزینه تمام‌شده پول است یعنی اینکه بانک‌ها برای اینکه بتوانند خلق پول کنند بخشی زیادی از منابع خود را درگیر می‌کنند.
هدر رفت منابع بانکی
وی توضیح می‌دهد: برای مثال بخش زیادی از منابع بانک‌ها صرف معوقات بانکی، ذخیره‌های قانونی و احتیاطی و مازادی می شود که بانک مرکزی برای آنها نگه می‌دارند. از سویی خود بانک‌ها نیز بانک‌های پرهزینه هستند. بنابراین بانک‌ها که محل عرضه پول هستند جریان نقدینگی را با هزینه بالایی انجام می‌دهند. به همین دلیل نرخ بهره بالا می‌رود. بانک‌ها برای اینکه بخواهند جریان نقدینگی ایجاد کنند، باید از منابع خود استفاده کنند. مثلا ۱۳ میلیون به بانک مرکزی ، چیزی حدود ۴۰ میلیون بابت مطالبات معوق و ۶ و ۷ درصد صرف هزینه‌ها می شودکه مجموعا ۶۰ درصد از منابع بانکی را به هدر می‌دهد. یعنی بانک‌ها گران اداره می‌شوند.
ضرورت افزایش بهره‌وری خدمات پولی و بانکی
مروی در مورد راه‌حلی که می‌توان برای این مساله پیشنهاد داد نیز پاسخ می‌دهد: مهم‌ترین کاری که باید در سیستم بانکی انجام شود بحث افزایش بهره‌وری خدمات پولی و بانکی است که به چند کار نیاز دارد: ۱. هزینه بانک‌ها پایین بیاید یعنی برای انجام خدمات از بانکداری الکترونیک استفاده کرده و شعبه‌داری را کم کنیم تا از هزینه‌هایی که صرف مدیران بانک‌ها می‌شود، کاسته شود. ۲. هزینه‌های خود پول را کاهش بدهیم یعنی نرخ بهره بین بانکی باید کاهش پیدا کند که این مهم‌ترین بخش تامین مالی است. از سویی لازم است دارایی‌های بانکی که بلوکه‌شده را آزاد کنیم که از جمله آن مطالبات معوق است. موضوع دیگر کنترل منابعی است که صرف بنگاه‌داری بانک‌ها می‌شود. با این کارها می‌توانیم هزینه تمام‌شده پول را کاهش بدهیم و به تبع نرخ بهره را هم کاهش دهیم. درست است که انتظار داریم با کاهش نرخ تورم نرخ سود هم کاهش پیدا کند اما ما باید براساس مولفه‌های بازار پول عمل کنیم. این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: اگر اقتصاد ثبات داشته باشد می‌توان پیش‌بینی کرد با کاهش نرخ تورم نرخ سود هم کاهش پیدا کند چرا که مهم‌تر از ثابت بودن نرخ تورم ثبات اقتصاد مهم است. کاهش نرخ تورم هم یکی از نشانه‌های ثبات اقتصادی است. به همین دلیل لزوما با کاهش نرخ تورم نمی‌شود انتظار کاهش نرخ سود را داشت.
