ریزش مشارکت اقتصادی

شایلی قرائی

به گزارش کسب و کار نیوز، این در حالی است که در مدت اخیر کشور با بحران کرونا و تعطیلی کسب و کارها و از دست رفتن بسیاری از مشاغل روبور شده است. کارشناسان بازار کار علت این کاهش نرخ بیکاری را عدم تمایل جویندگان کار برای یافتن شغل می دانند. نزدیک به یک میلیون نفر از متقاضیان کار در مدت اخیر از یافتن شغل ناامید شده اند و عطای کار را به لقای آن بخشیده اند. این بدان معناست که کاهش نرخ بیکاری به دلیل افت مشارکت اقتصادی حاصل شده و نتیجه اشتغالزایی نبوده است. فعالان بازار کار نیز معتقدند که کاهش نرخ بیکاری همراه با کاهش نرخ مشارکت و نسبت اشتغال، علامت خوبی نیست و البته در تمام دنیا، بازار کار متاثر از وضعیت کرونا است.

رئیس مرکز آمار ایران درباره علل کاهش نرخ بیکاری گفت: اگر کاهش نرخ بیکاری همراه با افزایش نرخ مشارکت و نسبت اشتغال باشد، نشانه وضعیت بهبود یافته است که البته این‌طور نبوده است. حسین زاده بیان داشت: برای بررسی بازار کار صرفا نباید به یک عدد نرخ بیکاری نگاه کرد. کاهش نرخ بیکاری همیشه به معنای بهبود وضعیت بازار کار نیست اگر کاهش نرخ بیکاری همراه با افزایش نرخ مشارکت و نسبت اشتغال باشد، وضعیت بهبود یافته که البته این طور نبوده است. اگر کاهش نرخ بیکاری با کاهش نرخ مشارکت و نسبت اشتغال همراه باشد خوب نیست. باید همه شاخص ها را کنار هم دید.

نرخ بیکاری کشور در پاییز و تابستان امسال در حالی کاهش یافته که چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرده است در سال جاری گسترده‌ترین خروج نیروی فعال از بازار کار رقم خورده است. این مرکز همچنین اعلام کرده بود که نرخ بیکاری کشور حداقل دو برابر نرخ بیکاری اعلام شده توسط مرکز آمار است. به عبارتی این مرکز نرخ بیکاری کشور در بهار سال جاری را ۲۴ درصد اعلام کرده بود.

بنابراین همان‌گونه که مشخص است و بدان اشاره شد دلیل کاهش نرخ بیکاری طی چند فصل اخیر را نمی‌توان در افزایش اشتغال دانست، بلکه نرخ مشارکت که معیاری از حضور افراد در بازار کار و امید به یافتن شغل می‌باشد، به شدت کاهش یافته‌است. این موضوع در کنار نرخ بالای بیکاری در گروه سنی جوانان و همچنین فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، می‌تواند کشور را با شرایط بحرانی از ابعاد اقتصادی و اجتماعی مواجه سازد.

هدفگذاری کاهش نرخ بیکاری محقق نشد

هادی حق شناس، کارشناس اقتصادی

نرخ بیکاری به دلیل کاهش نرخ مشارکت و انصراف متقاضیان در بازار کار کاهش پیدا کرده است. هنگامی که سه سال پیاپی نرخ رشد اقتصادی منفی می شود سرمایه گذاری قابل توجهی هم وجود ندارد در نتیجه هم عدد نرخ بیکاری که توسط مرکز آمار اعلام شده درست است و دلایل عنوان شده هم سندی برای سلامت این آمار می شود.

قابل قبول نیست که سه سال پیاپی رشد اقتصادی منفی باشد و سرمایه گذاری متناسب با برنامه نباشد اما انتظار داشته باشیم که نرخ خالص اشتغال افزایش پیدا کند. اشتغال ایجاد شده است اما خالص اشتغال عبارت است کسانی که وارد بازار کار شده اند منهای کسانی که به هر دلیلی مانند بازنشستگی از بازار کار خارج شده اند. این عدد مورد انتظار و متناسب است.

در حال حاضر نمی‌توان برآوردی از نرخ رشد اقتصادی ایران در سال آینده هم داشت. تا نتیجه کرونا و برگشت آمریکا به برجام مشخص نشود ارائه برآورد کار سختی است. اما با توجه به اینکه ما سه سال پیاپی رشد اقتصادی منفی داشتیم ممکن است در سال اول پس از کرونا و تحریم رشد اقتصادی قابل توجهی داشته باشیم. در این بین باید اشاره کنیم که متاسفانه کرونا هم منجر به بیکاری‌های گسترده و کوچک شدن اقتصاد و رشد اقتصادی منفی در جهان و ایران شد.

به هر ترتیب نرخ بیکاری عدد بسیار بزرگی است و قطعا قدر مطلق بیکاران نیز عدد بزرگی است و شاید امروز در خانواده ها یک نفر فرد بیکار با تعاریف مختلف داشته باشیم. نکته مهم در تعریف خود بیکاری است. تا قبل از سال ۸۵ کسانی که در هفته یک روزکارمی کردند شاغل تلقی می‌شدند ولی الان کسانی که در هفته یک ساعت کار کنند شاغل تلقی می شوند. لذا هم تعریف شاغل تغییر کرده و هم اینکه قدر مطلق عدد بیکاران افزایش پیدا کرده است. وقتی نرخ بیکاری از عدد طبیعی که معمولا بین ۳ تا ۵ درصد است فراتر می‌رود می‌گوییم بیکاری در اقتصاد یک معضل است حال وقتی که نرخ بیکاری دورقمی می شود به معنای واقعی به عنوان یک معضل و مشکل در جامعه تلقی می شود و طبیعی است که دولت باید یک سیاستی را اتخاذ کند که اجرای آن سیاست منجر به کاهش نرخ بیکاری شود.

متاسفانه هدف گذاری کاهش نرخ بیکاری محقق نشد، زیرا توجهی به بنگاههای کوچک و متوسط نمی شود. بانکها در تسهیلات‌دهی به صنایع کوچک ومتوسط احتیاط می کنند، چون این تفکر که تسهیلاتی پرداختی برگشت ندارد، هنوز حاکم است. تا زمانی که بانکها خود درگیر تولید و شرکت داری باشند، توجهی به بنگاههای کوچک و متوسط نمی کنند. این در حالی است که چرخ اقتصاد کشور برای خروج از رکود و ایجاد اشتغال را همین صنایع به حرکت در می آورند.