جشنواره فیلم فجر دستخوش تصمیم دبیران

به گزارش کسب و کار نیوز، جشن یا جشنواره؟ این پرسشی تکراری است که هر سال با آغاز جشنواره فیلم فجر رسانه ها به سراغ آن می روند و جواب ها پس از گذر از سه دهه جشنواره و وارد شدن به دوره سی و هفتم در این باب متفاوت است.
عده ای جشنواره فیلم فجر را به مثابه جشنی ملی می دانند و برخی آنرا جشنواره ای برگرفته از قواعد و اصول جشنواره ای حرفه ای قلمداد می کنند و در نهایت این سلیقه های مدیریتی است که سرنوشت این رویداد سینمایی را رقم می زند.
در هر دوره از جشنواره فیلم فجر چه در زمان برپایی همزمان بخش ملی و بین الملل و چه پس از جدایی این دوبخش، این سلیقه ها بوده که موجب حذف یا اضافه شدن بخش های مختلف به جشنواره شده و دبیران عموما در متن این تغییرات قرار داشته اند.
در یک دولت گعده ای و گروهی به هدایت دبیر جشنواره، این رویداد را زیر و رو کردند و در دوره ای دیگر نیز گروه هدایت کننده دبیر، موجبات این تغییرات را فراهم کردند و در نهایت هم هر سال درباره اینکه چه بخشی به جشنواره افزوده و یا حذف می شود نگاه ثابتی وجود ندارد.
در همه این سال ها بخش های متعددی دستخوش تغییر شده اما مهمترین بخش این تغییرات که هنوز بر سر آن حرف و حدیث وجود دارد افزوده شدن بخش فیلم کوتاه، مستند، خارج از مسابقه، برگزاری استانی، تعداد آثار فیلم، مسابقه نگاه نو و ملی و… است و هر سال هر دبیر این بخش ها را دستخوش تغییراتی کرده است.

*فیلم کوتاه
حذف و اضافه فیلم کوتاه به جشنواره فیلم فجر یکی از اقدامات دبیران در ادوار مختلف است. در دوره بیست و هشتم فیلم فجر بود که دبیر وقت تصمیم به حذف فیلم کوتاه از این رویداد سینمایی گرفت و درست ۷ سال پس از این اتفاق و در دوره سی و پنجم، بار دیگر فیلم کوتاه به جشنواره فیلم فجر بازگشت.
سید صادق موسوی مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران ۱۴ دی ۱۳۹۵ بود که اعلام کرد در آخرین جلسه مشترک برگزار شده، جایزه‌ای که ۲۷ سال به فیلم کوتاه اختصاص داشت و ۷ سال گذشته از آن دریغ شده بود به جشنواره فیلم فجر بازگشت.
موسوی افزود: بخشی از برگزیدگان دوره‌های قبلی جشنواره فیلم فجر از بدنه سینمای جوانان و برآمده از فیلم کوتاه بودند که در سطح حرفه‌ای خوش درخشیدند و این نشانه‌ی اهمیت سینمای جوان است و مسئولیت حمایت از این قشر را بیشتر می‌‎کند.
این در حالی است که در همه این سال ها فیلمسازان فیلم کوتاه نامه هایی را برای بخش فیلم کوتاه در جشنواره نگاشتند و دبیران وقت نیز با این استدلال که جشنواره فیلم کوتاه تهران رویداد تخصصی و بین المللی فیلم کوتاه است و این آثار جایی در جشنواره فجر ندارند، اقدام به حذف سیمرغ این بخش و نمایش آثار کوتاه برگزیده کردند.
در دوره اخیر نیز برخی فیلمسازان فیلم کوتاه به دلیل این مهم که الزاما باید زمان فیلم های کوتاه ۱۵ دقیقه باشد از حضور در این بخش انصراف دادند که این مهم نیز از جمله برخوردهای سلیقه ای با قواعد و قوانین جشنواره فیلم فجر محسوب می شود که سال گذشته نیز بر این بخش حاکم بود.

*سینمای مستند
در دوره سی و هفتم جشنواره فیلم فجر بار دیگر سیمرغ بخش مستند به این رویداد بازگشته است. این در حالی است که در دوره قبلی این رویداد در اقدامی عجیب ۲ فیلم مستند در جشنواره حضور یافتند و داوری شدند.
این در حالی است که سینمای مستند تا دوره بیست و یکم در بخش رقابتی حضور نداشت و در نهایت در بخش غیر رقابتی برخی آثار مستند به نمایش در می آمدند.
در دوره بیست و یکم در بخشی با عنوان چشم واقعیت آثار مستند صاحب سیمرغ بلورین شدند. و تا دوره سی و پنجم به سیمرغ های این بخش اضافه و یا از آن کم شد. به عنوان نمونه در دوره بیست و چهارم دو سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و پژوهش به آثار مستند اهدا می شد.
در این میان در دوره بیست و نهم نیز بخش مستند از جشنواره حذف شد و در سی و ششمین نیز دو فیلم مستند با دیگر آثار بلند سینمایی رقابت کردند.
این در حالی است که در همه این سال ها تعداد آثار مستند، نوع سیمرغ، تعداد سیمرغ های اهدایی و یا اهدای لوح تقدیر بجای سیمرغ، موجب شد که جشنواره سیاست واحدی را در قبال این آثار نداشته باشد.

*بخش غیر رقابتی
در اغلب ادوار جشنواره فیلم فجر، بخشی با عنوان خارج از مسابقه یا چشم انداز وجود داشت و فیلم های سینمایی که به بخش رقابتی راه نیافته بودند در این بخش در جشنواره برای مخاطبان، منتقدان و نویسندگان و اهالی رسانه به نمایش عموم می رسیدند.
این بخش در ادوار مختلفی دستخوش تغییر شده است. به عنوان نمونه در دوره سی و یکم جشنواره فیلم فجر، محمدرضا عباسیان دبیر وقت این رویداد، بخش خارج از مسابقه را از جشنواره حذف کرد.
وی بر این اعتقاد بود که مردم علاقه‌ای به دیدن فیلم‌های این بخش ندارند. در دوره سی و هفتم جشنواره فیلم فجر نیز این بخش همانند دوره سی و ششم وجود ندارد.
این تصمیمات در حالی اتخاذ می شود که برخی معتقدند بخش خارج از مسابقه می تواند به آثار جا مانده از جشنواره کمک کند و عده ای نیز بر کم کردن تعداد فیلم ها تاکید دارند.

*برگزاری استانی
در همه سال هایی که از عمر جشنواره فیلم فجر می گذرد برخی فیلم های حاضر در این رویداد در استان های مختلف نمایش داده شده اما با پیوستن سینمای ایران به دیجیتال در ابتدای دولت یازدهم، برگزاری سراسری جشنواره فیلم فجر به معنای حقیقی محقق شد.
این اتفاق موافقان و مخالفان متعددی داشت. پیش از دیجیتالی شدن سینماها و رساندن نسخه های نگاتیوی آثار به سالن های اصلی استان ها، این نگرانی وجود داشت که فیلم های حاضر در جشنواره اسیر شبکه قاچاق فیلم شوند و تهیه کنندگان همواره نسبت به این موضوع هشدار می دادند.
در عین حال با توجه به گرانی تهیه نسخه فیلم ها به صورت نگاتیو، اکران سراسری شکل نمی گرفت اما با دیجیتالی شدن سینماها، این مهم محقق شد و این بار منتقدان از اکران زیاد فیلم ها در استان ها و تاثیر منفی این مهم در اکران سراسری آثار و البته مسئله قاچاق فیلم ها اظهار نگرانی می کردند.
با این حال در دوره ای برگزاری سراسری جشنواره منوط به همراهی استانداری ها شد و در این دوره نیز مشخصا درباره استان ها و یا شهرستان ها اخباری منتشر می شود و همانند دیگر بخش های متغییر، هنوز تصمیم واحدی در این باره اتخاذ نمی شود.

*آزمایش فیلم اولی ها
حذف بخش فیلم اولی ها یا نگاه نو در جشنواره فیلم فجر دوره سی و ششم و اهدای یک سیمرغ به یک اثر با عنوان هنر و تجربه و یک فیلم اولی معادلات این بخش را بار دیگر برهم زد. معادلاتی که بار دیگر در دوره سی و هفتم با بازگشت فیلم اولی ها به سرجای خود بازگشته است. سال ۱۳۶۳ فیلم اولی ها به جشنواره فیلم فجر اضافه شدند اما تا دوره هشتم این آثار در جشنواره جایی نداشتند و در نهایت بخشی جداناپذیر از جشنواره شدند.
در همه این سال ها فیلم اولی ها در بخشی با عنوان نگاه نو با یکدیگر رقابت کرده اند و در برخی سال ها فیلم دومی ها، آثار تجربی و فیلم های ویدیویی نیز به این بخش افزوده شده اند.
این سردرگمی در قبال فیلم اولی ها که برگرفته از سلیقه دبیران در بخش های مختلف است خود گواه دیگری بر فقدان رویه ای ثابت در سینمای ایران در قبال این گروه فیلمسازی است.

*دبیر ثابت؟
برخی جشنواره فیلم فجر را با دیگر رویدادهای سینمایی مقایسه کرده و معتقدند این رویداد باید دبیری ثابت داشته باشد. به عنوان نمونه عده ای می گویند جشنواره فیلم فجر باید همانند کن در اختیار فردی مانند ژیل ژاکوب باشد که حدود ۴۰ سال در این رویداد فعالیت مستمر داشته و در سال های زیادی دبیر بوده است.
در مقابل عده ای معتقدند قاعده جشنواره هایی مانند کن درباره جشنواره فیلم فجر صدق نمی کند چراکه این رویداد بخصوص پس از جدایی از بخش بین الملل، کارکردی ملی داشته و بیشتر شبیه جشن است.
این در حالی است که حتی برخی تصمیم گیری ها در این دوره از جمله تماشای زودتر از موعد آثار بخش رقابتی از سوی داوران، موجب انتقادات گسترده برخی کارشناسان سینمایی شده تا جایی که بابک کریمی بازیگر سینمای ایران در این باره اظهار کرد: اتفاقی که امسال در جشنواره فیلم فجر رخ داده تقریبا در هیچ کدام از جشنواره های مهم و مطرح سینمای دنیا مرسوم نیست. اینکه هیات داوران، فیلم ها را پیش از آغاز جشنواره ببینند و آنها را داوری کنند، امری بسیار بعید از جشنواره های درجه یک است. هیچ یک از جشنواره های درجه یک مانند کن، ونیز، لوکارنو و برلین اینگونه داوری نمی شود. اتفاقی که به طور معمول رخ می دهد این است که داوران و شرکت کننده ها همزمان با هم به محل برگزاری جشنواره می رسند و فیلم ها را هم در کنار مردم به تماشا می نشینند.
نگرانی از انتشار اسامی برگزیدگان جشنواره و تماس با داوران و فشارهای بیرونی که در هر سال از اتفاقات مرسوم این رویداد است از دیگر نگرانی های یاد شده کارشناسان محسوب می شود و در این باره نیز این سلیقه دبیر جشنواره است که تعیین می کند در چه زمانی آثار دیده و داوری شود.
در عین حال تعداد آثار راه یافته به بخش رقابتی و در نظر گرفتن فیلم رزرو و اقداماتی از این دست نیز جزیی از تصمیمات دبیر است از این رو در یک سال ۲۲ فیلم، در یک سال ۲۹ اثر و در سالی دیگر ۳۱ فیلم در بخش رقابتی جشنواره حضور دارند و هر دبیری نیز برای پذیرش این تعداد فیلم ادله ای ارائه می کند.

*راهکار چیست؟
پرویز پرستویی بازیگری که سال ها در سینمای ایران و جشنواره فیلم فجر خوش درخشیده به آسیب اساسی جشنواره فیلم فجر و تصمیم گیری ها در این رویداد در ادوار مختلف اینگونه اشاره می کند:
‘خوب خداروشکر'
‘جشنواره فجرهم داره شروع میشه'
‘هیئت محترم انتخاب هم فیلم هارو نصفه نیمه دیدندو همه رو انتخاب کردند.'
‘والان هم تند تند دیدن فیلم هارو شروع کردند که البته حق هم دارند.چون می خوان همه چی سروقت و به موقع شروع و به پایان برسه.
ولی یه سوال برای من و شاید خیلی ها باقی میمونه که کی قراره ما نظم و نظام و رو یاد بگیریم؟چرا همه چی حسینقلی خانیه؟مثلا هیئت محترم انتخاب الان حدود یکماهه که فیلم هارو انتخاب کردند،بدون اینکه فیلم هارو کامل دیده باشند،وسه فیلم هم در رزرو دارند.'
‘این یعنی چی؟آیا فستیوال های کن و برلین واسکار هم همینجوریه؟بعید میدونم!'
‘اگر فیلم ها آماده بودند،پس این رزرو چه داستانیه؟'
‘واگه فیلم ها آماده نبودند،پس چگونه فیلم هارو دیدند؟'
‘هزارماشاالله به این نگاه و تخصص وعلم غیب!'
‘آهان متوجه شدم،اصلا یادم نبود،به پاس چهلمین سال انقلاب و روز تاریخی و بیادماندنی۲۲بهمن قراره ۲۲فیلم داشته باشیم مثل دهه۶۰ گیج شدم!'
‘پس سالهایی که ۳۰ تا۳۴ فیلم داشتیم چی میشه؟یعنی اون موقع انقلاب و۲۲ بهمن برامون مهم نبود؟'
‘خوب حالا آیه قرآن غلط میشد سه فیلم رزرو هم به این ۲۲ فیلم اضافه می شد و دل همه رو شاد می کردیم؟'
‘مگر اینهایی که فیلم هایشان در لیست رزرو و انتظاره سهمی در انقلاب ندارند؟'
‘چی می شدآقای سیروس الوند عزیز( خالق فیلم یک بار برای همیشه )هم که از نسل قبل از انقلابه و بعد ۴ سال فیلم خوبی هم ساخته در این جشن بزرگ حضور می داشت؟حداقل به عنوان پیشکسوت(البته نه به خاطر حضور بنده در فیلم ایشان که سالهاست از جشنواره لذتی نمیبرم ،متاسفانه) مگر در این سالهای اخیر جشنواره ما جز یک دورهمی است؟'
‘مگر یادمان رفته که بعد جشنواره داورها در برنامه های تلویزیونی اعتراف به اشتباهاتشان می کنند و حتی در مواردی جابجایی سیمرغ ها؟'
‘کی قراره این ماجراها تموم بشه؟'
‘امسال قراره از چهلمین سال انقلاب یاد کنیم اگر این یک ارزش هست ،پس کاش هیئت انتخاب فیلم آقای الوند رابا دقت می دیدند که چه قدردانی از اقلیت های مذهبی این مرزو بوم کرده اند،مگر اقلیت ها سهم در انقلاب و جنگ و شهدا نداشتند؟هیهات!'
‘ببینید ما با کیا شدیم هشتاد میلیون!'
‘بگذریم ،بهترین هارو برای همه هنرمندانی که در این جشن حضور دارند آرزو دارم.'
‘انشاالله سال دیگه همه چی درست میشه ‘
‘مثل پارسال'
‘امسال که گذشت… ‘
آنچه مسلم است جشنواره فلم فجر پس از ۳۷ دوره برگزاری بنا به تصمیم دبیر در هر دوره ای دستخوش تغییر می شود و هیچ آیین نامه به معنای دستورالعمل بالادستی درباره این رویداد سینمایی وجود ندارد.
در جایی که دبیر جشنواره در هر دوره ای باید مجری سیاست های کلان اتخاذ شده درباره این رویداد باشد، او و تیم مشاورانش که در هر دوره ای متغییر هستند رای به تغییرات در بخش های مختلف از جمله مواردی که به آن اشاره شد می زنند و این مهم جشنواره فیلم فجر را به محمل جشن و نه جشنواره تبدیل می کند.
در این گذر، با تغییر بخش ها، نوع پذیرش فیلمسازان، فیلم اولی ها، فیلم های کوتاه و مستند و آثار بخش رقابتی و…، ممکن است سرنوشت عده ای که به واسطه جشنواره می توانند به سینمای ایران معرفی شوند دستخوش تغییر شود.
برای رفع مشکلات جشنواره فیلم فجر و دوری این رویداد از دخل و تصرف، وقت آن رسیده آیین نامه ای نهایی از سوی کمیته ای فرهنگی تصویب و در نهایت با تصویب نهادهای بالادستی فرهنگی، یکبار برای همیشه درباره جشنواره فیلم فجر تصمیم گرفته شود تا با تغییر دولت ها، دبیران و مشاوران و گاه نشستن افراد کارنابلد، شاهد بروز و ظهور تغییراتی شگرفت در جشنواره و ترک خوردن پایه های جشنواره نباشیم.