روش پژوهش آمیخته (Mixed Method Research)

فصل هفدهم

در چند دهه گذشته دو رویکرد پارادایمی کمی‌گرا و کیفی‌گرا به نوعی در مقابل یکدیگر قرار گرفته و به انتقاد از یکدیگر پرداخته‌اند. برخی پژوهشگران با مقایسه­ رویکردهای کمی و کیفی و مشخص شدن نقاط قوت و ضعف هر یک از آنها در فرایند پژوهش، به این نتیجه رسیدند که ترکیب کردن این دو رویکرد، شناخت بهتری از مساله ارائه می‌دهد؛ ازاین‌رو رویکرد سوم روش‌شناسی «رویکرد آمیخته» مطرح شد. پژوهش آمیخته به عنوان یک حرکت روش‌شناسانه، در رشته‌های مختلف علوم، در حال گسترش است و پل ارتباطی بین نگاه کمی و جزءنگر و نگاه کیفی و ژرف‌نگر محسوب می‌شود. در روش آمیخته، پژوهشگر با به کار بردن روش‌هایی که اساس آنها پارادایم‌های گوناگون است، فرایند بررسی موقعیت نامعین را تسهیل کرده و به طور همزمان به سوال‌های تاییدی و اکتشاف پاسخ می‌دهد. ویژگی‌های اصلی این روش پژوهش به میزان اولویت یا اهمیتی که به هر یک از این دو روش (کمی و کیفی) اختصاص می‌یابد و توالی استفاده از آنها بستگی دارد. پژوهشگر از نظر زمانی می‌تواند داده‌های کمی و کیفی را به طور همزمان گردآوری کند یا اینکه به توالی، یکی را ابتدا گردآوری کند و سپس به گردآوری دیگری بپردازد. این انتخاب بستگی به هدف پژوهش دارد. اگر پژوهشگر به دنبال تبیین پدیده‌ای باشد، ابتدا داده‌های کمی، سپس داده‌های کیفی گردآوری می‌شوند تا ابعاد مختلف پدیده با تفصیل بیشتری آشکار شود. در صورتی که هدف مشاهده­ متغیرهای کمی باشد، ابتدا ابزار اندازه‌گیری با گردآوری داده‌های کیفی ساخته می‌شود. سپس با استفاده از ابزار ساخته‌شده، داده‌های کمی گردآوری می­‌شود. اگر پژوهشگر بخواهد به نحو بهتری به موقعیت نامعین پی ببرد، داده‌های کمی و کیفی را همزمان گردآوری می‌کند. پیرامون پژوهش آمیخته ۴ دیدگاه مطرح شده است: ۱) دیدگاه روشی که روی فرایند و نتایج کاربرد روش‌ها و داد‌­های کمی و کیفی تاکید می­کند، ۲) دیدگاه پارادایمی که بر وجود یک دیدگاه غالب یا مجموعه‌ای از دیدگاه‌ها تمرکز داشته و مبنایی فلسفی را برای پژوهش آمیخته فراهم می­سازد، ۳) دیدگاه روش‌شناسی که در آن پژوهش آمیخته به عنوان یک روش‌شناسی متمایز مورد توجه واقع می‌شود که در آن ابعاد مختلف فرایند پژوهش، مانند دیدگاه‌های فلسفی، سوال‌ها، روش‌ها و نتایج حاصل از پژوهش با یکدیگر ترکیب می­شوند و ۴) دیدگاه عملی که پژوهش آمیخته در حکم ابزار یا مجموعه رویه‌هایی است که مادامی که طرح پژوهش در حال اجراست، استفاده می‌شود. پژوهش آمیخته، استفاده از بیش از یک رویکرد یا روش گردآوری یا تحلیل داده‌ها در یک برنامه است و تنها با ادغام رویکردها و روش‌های مختلف که در طول برنامه­ پژوهش به وقوع می‌پیوندد، صورت می‌گیرد و شامل ترکیب گسترده‌ای از رویکرد­ها، روش‌ها، داده‌ها و تحلیل‌های مختلف است. ترکیب روش‌های کمی و کیفی باعث تقویت و تایید این روش‌ها می­شود، داده‌هایی غنی‌تر فراهم می‌شود و تئوری‌های جدیدی با توجه به پارادوکس‌های موجود در منابع داده‌ها نمایان می‌شود.