جشنواره های فرهنگی و سوال های بی جواب

به گزارش کسب و کار نیوز، جشنواره های مختلف فرهنگی در سال های اخیر که انتظار بر این بود با عنایت به اهداف اعلام شده برگزارکنندگان آن ، موجب پیشگیری معضلات بخش های مختلف شود نه تنها توفیقاتی به همراه نداشته بلکه ظاهرا محلی برای سرا زیر شدن بودجه ها به اسم فرهنگ سازی شده است.
حال پرسشی که به ذهن متبادر می شود این است که چه بودجه ای به جیب این جشنواره ها می رود و چه کسانی از این رویدادها منتفع می شوند؟ چرا اساسا نهادها به فکر برگزاری جشنواره های فرهنگی می افتند در حالی که در حوزه کاری خود دچار مشکلات مالی عدیده ای هستند؟
اگر به این نکته توجه داشته باشیم که فرهنگ سازی عامل باز دارنده در بسیاری از مشکلات امروز جامعه است به این مهم می رسیم که برای رفع بسیاری از مشکلات در زمینه صنعت ، کشاورزی، دامداری، بهداشت و درمان، محیط زیست، شهرنشینی، زنان و…. نیازمند فرهنگ سازی هستیم و بهترین اقدام در این راستا استفاده از ظرفیت های هنری از جمله سینما است. سینما و تصویر به دلیل قدرت اثرگذاری خود بر مخاطبان همواره به عنوان ابزاری مناسب در راستای فرهنگ سازی مورد استفاده قرار می گیرند.
در سینمای دنیا البته از این ابزار قدرتمند به صورت غیر مستقیم برای فرهنگ سازی در زمینه های مختلف استفاده شده و نهادهای مختلف اقدام به برگزاری جشنواره و ساخت صدها فیلم و انبار این آثار در آرشیو نهادها نمی کنند اما در کشور ما شرایط به گونه ای دیگر است و بد نیست در ادامه به ساختار برگزاری جشنواره های موضوعی اشاره شود.

** سفارش فیلم
معمولا بر اساس سیاست گذاری هر جشنواره، نهادها و وزارتخانه ها بودجه هایی را در اختیار برخی فیلم سازان و یا یک فیلم ساز قرار می دهند که به منظور خالی نبودن سبد دبیرخانه آن جشنواره از فیلم هایی با موضوعات دلخواه، آثاری تولید شود.
به طور نمونه یک وزارتخانه برای تولید ۱۰۰ فیلم کوتاه و مستند با موضوع دلخواه بودجه ای را هزینه کرده و تمامی این آثار هم وارد بخش مسابقه جشنواره ای موضوعی می شوند. حال در این بین ممکن است آثاری نیز از سوی فیلم سازان در این زمینه ارائه شود.
البته این تنها پایان کار نیست و گاه وزارتخانه ها در تولید فیلم های بلند سینمایی نیز دست به جیب می شوند و در مراسم اختتامیه جشنواره خود، جایزه ای را نیز به آثار تولید شان برای دفاع از عملکرد تقدیم می کنند اما در نهایت این فیلم ها به دلیل عدم برنامه ریزی درست در تولید و نیازسنجی دقیق، هیچوقت به اکران نرسیده و در نهایت سر از تلویزیون در می آورند. نکته جالب توجه آنکه بسیاری از این فیلم ها حتی سر از تلویزیون نیز در نمی آورند و برای همیشه به انبارهای بخش فرهنگی نهادها منتقل می شوند.

** بودجه های میلیاردی
معمولا بودجه های جشنواره های موضوعی که از سوی وزارتخانه ها برگزار می شود حداقل بالغ بر دو میلیارد تومان است و گاه بودجه برگزاری برخی از این رویدادها به دلیل گستردگی و یدک کشیدن نام بین الملل به پنج میلیارد تومان در سال های مختلف نیز رسیده است. حال آنکه دلیل بین المللی بودن بسیاری از این جشنواره ها برای کارشناسان فرهنگی مشخص نیست.
جالب آنکه گاه در یک وزارتخانه چند جشنواره با یک موضوع به صورت موازی برگزار می شود و تیم برگزاری هر جشنواره به فراخور قدرتی که در وزارتخانه دارد از بودجه های در نظر گرفته شده بهره برداری می کند.
بخش بزرگی از این بودجه ها صرف نمایش عمومی فیلم ها می شود. هزینه تهیه نسخه قابل نمایش آثار در سینماها، اجاره سینماها برای چند روز در کنار پذیرایی از میهمانان و فراهم کردن امکانات رفاهی از جمله هزینه های جشنواره ها در زمان بر پایی است و بخشی از بودجه ها نیز صرف اهدای جوایز می شود.
با این حال آمار تماشاگرانی که به طور متوسط به تماشای آثار جشنواره های وزارتخانه ای می روند بسیار اندک است و گاه برخی از این فیلم ها در سالن های خالی از تماشاگر اکران می شود و هیچ فردی حاضر نیست زمان خود را برای تماشای رایگان فیلمی که به سفارش تولید شده از دست بدهد.
این موضوع موجب شده بخش بزرگی از هزینه های جشنواره ها صرف پر کردن سالن های سینمایی شود. به عنوان نمونه در یکی از جشنواره هایی که عنوان مقدسی را نیز یدک می کشد از دانش آموزان و گروهی از سیاهی لشگران برای پر کردن سالن های سینمایی استفاده شد و در دیگر جشنواره ها نیز وضعیت اسفناک تر از این است.
بهانه دیگر نهادها برای دفاع از جشنواره های خود، برگزاری ورک شاپ ها است در صورتی که این ورک شاپ ها را می توان با استفاده از ظرفیت های زیر ساختی وزارتخانه ها در محمل های آموزشی و با حضور طیف گسترده ای از علاقه مندان برگزار کرد.

** برگزاری در شهرستان
در سال های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مانع از صدور مجوز جشنواره های فرهنگی و سینمایی در تهران شده و به صدور مجوزهای بی رویه در این زمینه پایان داده است و جشنواره ها تنها در صورت همراهی استان های دیگر بر پا می شود که این اقدام به نوعی به توزیع برنامه های فرهنگی در کشور کمک می کند اما بسیاری از استان ها حاضر به پرداخت هزینه جشنواره ها نیستند و در نهایت باز این وزارتخانه ها هستند که جشنواره ها را تامین مالی می کنند و انتقال این رویدادها به استان ها هزینه ها را به شکل قابل توجهی افزایش می دهد.
هزینه جابجایی هنرمندان و عوامل به استان های مختلف، هزینه اسکان و وعده های غذایی روزانه و اجاره اتومبیل و مسائلی از این دست نه تنها بودجه جشنواره های برگزار شده در استان ها را کم نکرده بلکه موجب افزایش هزینه های جشنواره ها شده است.

** اصرار به تکرار اشتباه
متاسفانه برخی از این جشنواره ها که از سوی وزارتخانه ها برگزار می شود بیش از۴۰ سال قدمت دارد و عده ای به این بهانه که جشنواره های این چنینی قدیمی هستند و نباید آنها را حذف کرد مانع از عدم برگزاری این رویدادها می شوند.
این تنها معضل پیش رو نیست و برخی وزارتخانه ها نیز با رکورد داری در برگزاری جشنواره ها، همچنان به کار خود ادامه می دهند. به عنوان نمونه یکی از وزارتخانه ها بیش از پنج جشنواره فرهنگی دارد و دلیل هزینه کرد این همه بودجه برای چنین وزارتخانه ای نا مشخص است.
همچنین بسیاری از این رویدادها همچنان به پیمانکاران بخش های مختلف خود بدهکارند و پرونده این رویدادها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جریان است.
این در حالی است که برخی از رویدادها نیز مخاطب عام ندارند و مشخص نیست مثلا در حوزه دام و طیور چرا باید جشنواره ای با درونمایه سینمایی برگزار شود و چرا در این بخش بودجه صرف می شود؟

** ظرفیت های تلویزیون و فضای مجازی
همان گونه که پیشتر اشاره شد یکی از مهمترین ضرورت ها در کاهش و پیشگیری معضلات در بخش های مختلف فرهنگ سازی است و می توان بجای برگزاری جشنواره های این چنینی، اقدام به ساخت آثار تلویزیونی، سینمایی و برنامه های مختلف کرد و با حمایت از برنامه های موثر، از ظرفیت های تلویزیون و فضای مجازی برای فرهنگ سازی استفاده کرد.
عدم دیده شدن یک اثر موثر چگونه می تواند بر مردم اثر بگذارد و موجب فرهنگ سازی شود؟ متاسفانه این مهم مورد مغفول جشنواره های موضوعی است و دیده شدن کم اهمیت ترین بخش هر جشنواره است.
قطعا ظرفیت فضای مجازی و تلویزیون بیش از سالن هایی است که حداکثر ۲۰۰ نفر در آن به تماشای یک فیلم جشنواره موضوعی آن هم با تلاش و کوشش و استفاده از ظرفیت دانش آموزان و دانشجویان می نشینند.
در این صورت با طرح تفاهم نامه هایی می توان بجای برگزاری جشنواره هایی با هزینه های زیاد اقدام به راه اندازی کمپین های مختلف با موضوعات مورد نظر نهادها و نمایش آثار مهم در تلویزیون با رویکردهای مشخص کرد.

*ادغام جشنواره های وزارتی
یکی از راه های پیش روی دولت در ساماندهی جشنواره های وزارتی ادغام این رویدادها است و می توان به جای برگزاری ۱۰ جشنواره سینمایی از سوی وزارتخانه ها یک جشنواره را به صورت دوره ای در تهران و دیگر استان ها برگزار کرد و محتوای ۱۰ رویداد در قالب یک جشنواره تجمیع شوند. البته با توجه به قطع بودجه های کنونی مخالفت ها زیاد خواهد بود اما این راه موجب صرفه جویی میلیاردی شده و دیگر شائبه هایی درباره رانت و ژن های خوب و مسائلی از این دست در برگزاری جشنواره های وزارتخانه ای به گوش نخواهد رسید.
همچنین می توان این رویدادها را به صنوف واسپاری کرد و در این راستا ساز و کاری درست اندیشید.
فراهنگ ۱۹۸۳ ** ۱۴۱۸