ایران در جهان هوش مصنوعی

سرمقاله

انقلاب هوش مصنوعی به‌سرعت در حال ایجاد تحولاتی بنیادی در عرصه‌های مختلف علمی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است. هوش مصنوعی نیز همچون انقلاب‌های فناورانه پیشین، ویژگی‌های فناوری‌ همه‌منظوره را به همراه خود دارد و نه‌تنها انقلابی در صنایع موجود ایجاد کرده، بلکه بستری برای ظهور نوآوری‌های بی‌شمار در صنایع مختلف فراهم آورده است. اگر چه خاستگاه آن حوزه علوم کامپیوتر است، اما اثربخشی آن به این حوزه محدود نبوده و به‌صورت فراگیر در بخش‌های متعدد و گوناگون همچون سلامت، آموزش، حمل‌ونقل، کشاورزی و امنیت، جنبه‌های مختلف زندگی بشری را تحت تاثیر قرار داده است.
کشورهایی که به‌موقع به ضرورت بهره‌گیری از هوش مصنوعی پی برده‌اند، موفق شده‌اند فرصت‌های ویژه‌ای را برای رشد و توسعه خود فراهم آورند و کشورهایی که ابعاد مختلف این انقلاب فناورانه را درک نکنند به‌سرعت از رقابت اقتصادی و فناورانه جهانی عقب خواهند افتاد. ایران، با وجود پتانسیل‌های قابل‌توجه، در میانه این دوگانگی قرار دارد: فرصتی برای بهره‌مندی از این موج فناورانه یا غفلت و عقب‌ماندگی در رقابت جهانی.
طبق آمارها، فاصله ایران با رقبای منطقه‌ای و جهانی خود در اغلب مولفه‌ها معنادار است. با توجه به محدودیت‌های جدی در میزان منابع مالی، دسترسی به زیرساخت‌های پردازشی و تعاملات بین‌المللی، خودکفایی و پیشگام بودن در تمام حوزه‌های زنجیره ارزش هوش مصنوعی امکان‌پذیر نخواهد بود. تصور اینکه یک زنجیره ارزش جدید و مستقل برای هر یک از محصولات هوش مصنوعی ساخته شود که قابل رقابت با زنجیره‌های جهانی باشد، واقعی نیست. ایران باید در بخش‌هایی از این زنجیره ارزش، به عنوان دریافت‌کننده خدمات هوش مصنوعی و در نقاطی دیگر این زنجیره خود را به‌عنوان عرضه‌کننده خدمات هوش مصنوعی تعریف کند. در نقاطی که ایران خود را به‌عنوان عرضه‌کننده خدمات و فناوری‌های هوش مصنوعی تعریف می‌کند باید تمرکز بر فناوری‌های کلیدی و راهبردی باشد و برنامه‌ریزی منسجمی برای سرمایه‌گذاری‌های در تحقیق و توسعه این حوزه انجام پذیرد. رشد سریع و عمیق کشور در هوش مصنوعی نیازمند سرمایه‌گذاری و تخصیص منابع قابل توجه است. تامین این منابع نباید به منابع دولتی محدود شود و بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی باید نقش کلیدی در این فرآیند ایفا ‌کنند.
اکنون ایران، با فرصت‌ها و چالش‌های منحصربه‌فرد، در آستانه تصمیمی سرنوشت‌ساز برای شکل‌دهی آینده خود قرار دارد. زمان آن است که ایران، با برنامه‌ریزی دقیق، تصمیم‌گیری واقع‌گرایانه و مبتنی بر داده و اجرای موثر، به آینده‌ این حوزه بیندیشد. موفقیت در عرصه هوش مصنوعی در درجه اول نیازمند درک عمیق از فوریت موضوع است و سپس به ترکیبی از تلاش‌های راهبردی، علمی، اقتصادی و بین‌المللی نیاز دارد. ترکیبی از سرمایه‌گذاری هدفمند، توسعه نیروی انسانی ماهر و متخصص در حوزه هوش مصنوعی، تقویت زیرساخت‌های پردازشی و داده‌، گسترش همکاری‌های بین‌المللی وتنظیم‌گری و چارچوب‌های قانونی حفاظت از داده‌ها و اخلاق هوش مصنوعی که همگی در شاخص‌های گزارش منعکس شده‌اند. امید است درک واقعی جایگاه ایران در جهان هوش مصنوعی زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های مناسب و عاجل برای مدیران، سیاستگذاران و همچنین رهبران کسب‌وکار باشد و فرصت‌های بیشتری را برای بهره‌مندی ایران از مزایای این فناوری راهبردی فراهم سازد.