سایت خبری تحلیلی کسب و کار استارت آپ | کارآفرینی | دانش بنیان | اقتصاد
شایلی قرائی
به گزارش کسب و کار نیوز ، شرکت‌های دانش بنیان یکی از دریچه‌هایی هستند که به واسطه حمایت از آنها می‌توان علاوه بر اشتغال زایی برای جوانان و نخبگان، انتظار بهبود فضای کسب و کار و حرکت صنعت به سمت رفع نیازهای کشور و البته صادرات محصولات را داشت.
شرکت‌های دانش بنیان بر اساس آیین نامه تشخیص شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان، موسسات خصوصی یا تعاونی هستند که به منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی، گسترش اختراع و نوآوری و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده، تشکیل می‌شوند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون فناوری از جمله فناوری زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان، مواد پیشرفته، محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، برق، الکترونیک، فوتونیک، مخابرات، فناوری اطلاعات و ارتباطات، نرم‌افزارهای رایانه‌ای و خدمات تجاری‌سازی بیش‌ترین حجم تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان را ارائه می‌دهند.این شرکت‌ها اهدافی مانند ترغیب هیات علمی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی برای فعالیت بیشتر در رفع نیاز جامعه و امکان افزایش درآمد اعضای هیات علمی، تجاری سازی یافته‌های پژوهشی، افزایش درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها را نیز دنبال می‌کنند.
شرکت‌های دانش بنیان که عمدتا با ابتکارها و سرمایه‌گذاری‌های فردی کار خود را آغاز می‌کنند، در ادامه کار و حتی با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف، باز هم با مشکلاتی در زمینه‌های گوناگون از اعطای مجوز تا دشواری‌های صادرات محصول روبه‌رو می‌شوند.
حمایت از شرکت‌های دانش بنیان می‌تواند علاوه بر اینکه منجر به کاهش واردات شود، به افزایش صادرات محصولات نیز کمک کند. هرچند کشور به انواع محصولات سلامت محور نیازمند است و گاهی کمبودهایی در زمینه‌های مختلف دارویی یا تجهیزات پزشکی رخ می‌دهد، اما بخشی از انتظار تولیدکنندگان همواره موضوع صادرات بوده است.
یکی از نیازهای شرکت‌های دانش بنیان، حمایت‌های دولتی است. دانش بنیان‌ها در عرصه‌های مختلفی به این حمایت‌ها نیاز دارند که شاید بخشی از آن، کاهش بروکراسی و کاغذبازی‌ها است. حمایت‌های مالی و پرداخت تسهیلات و البته بازاریابی برای محصولات شرکت‌های دانش بنیان و پیش خرید محصولات، از جمله دیگر نیازهایی است که باید از طرف دولت انتظار داشت.
تأکید بر لزوم همگرایی میان حوزه‌های مرتبط با سلامت و فناوری‌های نوین
مصطفی قانعی دبیر ستاد زیست فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی در این زمینه به بررسی نقش دانش‌بنیان‌ها در ارتقای نظام سلامت و تأثیر این شرکت‌ها بر استقلال، امنیت و آینده پزشکی کشور پرداخت و با تأکید بر لزوم همگرایی میان حوزه‌های مرتبط با سلامت و فناوری‌های نوین، اظهار کرد: زیرساخت‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به گونه‌ای طراحی شده که تمامی تصمیمات در حوزه تحقیقات، فناوری و آموزش تحت مدیریت مستقیم وزیر قرار دارد.
وی ادامه داد: این ساختار متمرکز به وزارتخانه اجازه می‌دهد تا با هماهنگی و انسجام کامل، چالش‌ها را شناسایی و رفع کند. چنین مدلی در سایر دستگاه‌های اجرایی یا وزارتخانه‌ها وجود ندارد و همین موضوع به ارتقای نظام سلامت کمک شایانی می‌کند.
قانعی با بیان اینکه ورود دانش‌بنیان‌ها به عرصه تولید دارو و تجهیزات پزشکی، تأثیری دوچندان بر اقتصاد کشور و امنیت ملی دارد، گفت: سلامت، علاوه بر تأثیر مستقیم بر معیشت مردم، یک موضوع امنیتی است.
سلامت، اقتصاد و امنیت؛ اولویت‌های نخست حکمرانی
قانعی با تاکید بر اینکه سلامت، همواره در اولویت برنامه‌های حکمرانی قرار دارد، به نگاه ویژه مقام معظم رهبری، رؤسای جمهور و مجلس به این حوزه اشاره و عنوان کرد: سلامت در کنار اقتصاد و امنیت، از اولویت‌های اصلی کشور است و همین امر، سرمایه گذاری در این حوزه را برای دانش‌بنیان‌ها جذاب‌تر می‌کند.
تا ۱۰ سال دیگر اثری از پزشکی سنتی نمی‌ماند
وی با پیش بینی تغییرات گسترده در پزشکی طی دهه آینده، بیان کرد: ۱۰ سال دیگر، اثری از پزشکی سنتی باقی نخواهد ماند. ابزارهایی مانند هوش مصنوعی، ژن‌درمانی، بیوتکنولوژی و سلول‌درمانی جایگزین روش‌های فعلی خواهند شد. اگر از امروز ارتباط دانش‌بنیان‌ها با فناوری‌های آینده پزشکی تقویت نشود، در آینده وابستگی به خارج اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
بازار سلامت هیچ گاه تعطیل نمی‌شود
قانعی با اشاره به پایداری بازار سلامت، گفت: برخلاف سایر بخش‌های اقتصادی، سلامت بازاری است که هیچ‌گاه تعطیل نمی‌شود. حتی در دوران رکود اقتصادی، مردم به خدمات پزشکی و دارویی نیاز دارند. این ویژگی، سلامت را به یکی از امن‌ترین حوزه‌ها برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است.
ظرفیت بالای صادرات حوزه سلامت
وی به ظرفیت صادراتی حوزه سلامت اشاره کرد و گفت: کشورهای همسایه، به دلیل کیفیت و قیمت مناسب خدمات سلامت در ایران، به این حوزه توجه ویژه‌ای دارند. دانش‌بنیان‌ها می‌توانند با استفاده از این ظرفیت، بازارهای بین‌المللی را در اختیار بگیرند.
آماده حمایت از شرکت‌های دانش بنیادیم
دبیر ستاد زیست فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی، بر نقش ستاد توسعه زیست‌فناوری به‌عنوان حلقه اتصال دانش‌بنیان‌ها با حوزه سلامت تأکید کرد و افزود: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ستاد زیست فناوری آماده حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان هستند. این همکاری‌ها می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری یک زیست‌بوم پایدار در حوزه سلامت باشد.
قانعی یادآور شد که تقویت ارتباط دانش‌بنیان‌ها با نظام سلامت، کلید دستیابی به استقلال فناورانه و اقتصادی کشور است. سرمایه گذاری در این حوزه نه تنها به رفع نیازهای داخلی کمک می‌کند، بلکه امکان دسترسی به بازارهای بین‌المللی را نیز فراهم می‌سازد.
وی همچنین به بررسی چالش‌های پارک‌های علم و فناوری و نقش آنها در توسعه حوزه سلامت پرداخت و بر ضرورت ایجاد پارک‌های تخصصی، همکاری میان وزارتخانه‌ها و بهره‌گیری از تسهیلات سربازی برای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان تأکید کرد.
اغلب پارک های فناوری جذابیت لازم را ندارند
قانعی با اشاره به شرایط پارک‌های علم و فناوری، گفت: بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد این پارک‌ها جذابیت لازم را برای شرکت‌ها ندارند. خدماتی مانند معافیت مالیاتی و مشوق‌های دیگر، که در پارک‌ها ارائه می‌شود، به صورت مشابه در چارچوب دانش‌بنیان‌ها نیز در دسترس است. این موضوع باعث شده که بسیاری از شرکت‌ها تمایلی به استقرار در پارک‌ها نداشته باشند.
ضرورت ایجاد پارک‌های مشترک میان وزارت بهداشت و علوم
وی پیشنهاد داد که وزارت بهداشت پارک‌های تخصصی سلامت ایجاد کند و گفت: پارک‌های تخصصی می‌توانند نیازهای حوزه سلامت را به‌طور خاص برطرف کنند. علاوه بر این، در برخی حوزه‌ها، مانند تجهیزات پزشکی، ایجاد پارک‌های مشترک میان وزارت بهداشت و وزارت علوم ضروری است. در این پارک‌های مشترک، وزارت علوم وظیفه تربیت نیروی متخصص را بر عهده دارد و وزارت بهداشت به‌عنوان تنظیم‌گر عمل می کند.
وی درباره اهمیت همکاری میان وزارتخانه‌ها افزود: در حوزه‌هایی مانند مهندسی الکترونیک، برق، مکانیک و مواد، نیروی متخصص توسط وزارت علوم تربیت می‌شود. اما تأییدیه‌های تجهیزات پزشکی و تنظیم‌گری این حوزه بر عهده وزارت بهداشت است. ایجاد پارک‌های مشترک می‌تواند باعث هم‌افزایی میان این دو نهاد شود و نیازهای هر دو طرف را پاسخ دهد. این همکاری نیازمند طراحی دقیق برای تعامل میان سمت تقاضا (وزارت بهداشت)، سمت عرضه (وزارت علوم) و نهادهای تنظیم‌گر است.
تسهیلات سربازی برای افراد فعال در شرکت‌های دانش‌بنیان
قانعی با اشاره به همکاری‌های صورت‌گرفته با ستاد کل نیروهای مسلح، خاطرنشان کرد: با توافق‌های انجام‌شده با ستاد کل، مشمولان می‌توانند از تسهیلات مربوط به سربازی برای فعالیت در شرکت‌های دانش‌بنیان بهره‌مند شوند. این تسهیلات با هدف تشویق نخبگان به فعالیت در حوزه‌های علمی و فناورانه طراحی شده و فرآیندهای آن نیز ساده‌تر شده است. اما شرکت‌ها باید توانایی مدیریت صحیح این نیروها را داشته باشند تا از این فرصت به بهترین شکل بهره‌برداری کنند.
دانش بنیان ها باید استفاده از فرصت‌ها را یاد بگیرند
وی تأکید کرد که بهره‌برداری از زیرساخت‌ها و امکانات موجود به توانایی خود شرکت‌ها بستگی دارد و گفت: شرکت‌های دانش‌بنیان باید یاد بگیرند که چگونه از این فرصت‌ها به‌درستی استفاده کنند. اگر شرکتی نتواند از خدمات و امکانات بهره‌مند شود و عملکرد ضعیفی داشته باشد، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت آن است. ما به دنبال رویکردی هستیم که شرکت‌ها نه‌تنها از خدمات استفاده کنند، بلکه خود نیز در نگهداری و توسعه زیرساخت‌ها نقش داشته باشند.
قانعی در پایان تأکید کرد که ایجاد پارک‌های تخصصی، تقویت همکاری‌های بین وزارتی و بهره‌گیری از تسهیلات ستاد کل برای نخبگان، می‌تواند مسیر توسعه فناوری در حوزه سلامت را هموار کند؛ این اقدامات، در کنار مدیریت صحیح شرکت‌ها، می‌تواند به رفع چالش‌های موجود و تقویت زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور کمک کند.
قدر مسلم هرچه حمایت از تولید و شرکت‌های دانش بنیان در کشور افزایش پیدا کند، میزان وابستگی به واردات کاهش پیدا می‌کند و همچنین افرادی که توانایی تولید دارند، بیشتر از همیشه به فکر خدمت به کشورشان خواهند بود و عرصه‌های تولید پر رونق‌تر از گذشته می‌شود.
بدیهی‌ست که کسی از تحریم و آثار منفی آن خوشحال نمی‌شود، اما اگر وضعیت تحریمی را به این صورت ترسیم کنیم که فرصتی برای شرکت‌های دانش بنیان و فناور فراهم شده، باید با حمایت‌های لازم و کافی، عرصه رقابت را فراتر از مرزها ایجاد کرد. اگر کیفیت محصولات دانش بنیان داخلی هم تراز با محصولات خارجی بوده و قیمت نیز برای مصرف کنندگان به صرفه باشد، استفاده از محصولات دانش بنیان داخلی به واسطه قیمت و کیفیت مناسب‌تر، افزایش پیدا خواهد کرد.
اینکه بگوییم حمایت از شرکت‌های دانش بنیان فقط محدود به ارائه تسهیلات است، راه به بیراهه رفتن است. سیاست‌هایی مانند ثبت سفارش و پیش خرید محصولات این شرکت‌ها، سیاستی به مراتب بهتر از اعطای تسهیلات است. از طرفی حضور باید ذینفعان این حوزه و تولیدکنندگان در جلسه‌های تصمیم گیری پر رنگ‌تر باشد تا بتوان به حل مشکلات آنها امیدوار باشیم.
رفع مشکلات صنعت با همکاری دانش‌بنیان ها
کیوان نقره کار، کارشناس فناوری
اکنون، فضای اکوسیستم دانش‌بنیان کشور و روند اعطای تسهیلات و حمایت‌ها به‌گونه‌ای است که دغدغه رفع مشکلات صنعت و جامعه را در فناور و نخبگان فعال در این اکوسیستم ایجاد نمی‌کند. بلکه، اغلب این افراد درگیر ارتقای دانش فنی و کسب دستاورد برای مجموعه خود هستند. البته در سال جاری نظام ارزیابی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری تغییرات عمده‌ای کرده است که امیدواریم راهگشا بوده و با نگاهی متمایز به این حوزه پرداخته شود.
استارت آپها، دانش بنیان ها و به طور کلی اقتصاد دیجیتال در هر حوزه‌ای که وارد شوند، باعث افزایش بهره‌وری و یا به عبارت دیگر مولد بودن می‌شود. اقتصاد دیجیتال در بلندمدت بسیار سودده خواهد بود. در بحث اشتغال نیز ممکن است در کوتاه مدت تسهیلات ورود فناوری اطلاعات به حوزه اقتصاد مثبت نباشد، اما در بلندمدت این رویه تغییر خواهد کرد و فناوری اطلاعات باعث ایجاد مشاغل بیشتری خواهد شد.
در سطح جهانی، حمایت از شرکت‌های نوآور و فناور به شکل‌های مختلف صورت می‌گیرد. این حمایت‌ها چندوجهی است و محدود به کمک‌های مالی نمی‌شود اما در ایران به نظر می‌رسد تمرکز اصلی سازمان‌های دولتی در حوزه دانش‌بنیان بیشتر بر حمایت‌های مالی است. برای اثربخشی بیشتر باید پیش از ارائه حمایت‌ها، شرکت‌ها براساس شاخص‌های مشخصی ارزیابی شوند.
در ضمن پس از تخصیص کمک‌ها، نظارت بر مصرف این تسهیلات نیز ضروری است تا از استفاده بهینه از منابع اطمینان حاصل شود. این فرآیند در حال حاضر در ایران با استانداردهای جهانی فاصله دارد و نیازمند بازنگری و بهبود است.
دانش بنیان‌ها با ایجاد ارزش افزوده بالا وبهره وری مناسب نقش ویژه‌ای در توسعه، اشتغال و تولید دارند. دانش بنیان‌ها به جهت ایجاد ارزش افزوده بالا وبهره وری مناسب نقش ویژه‌ای در توسعه ایفا می‌کنند، این اهمیت در بخش کشاورزی بیشتر مشهود است و دولت سعی دارد در این راستا گام‌هایی برای برطرف کردن مشکلات شرکت‌های خلاق در حوزه کشاورزی بردارد.
